Epidemiyolojik Haritaların Tasarımı

Abstract

Epidemiyoloji, hastalıkların dağılımı ve görülme sıklığını etkileyen faktörleri inceleyen bir bilim dalı ve yöntem bilimidir. Sağlığa ilişkin veriler mekansal verilerdir ve bu veriler zamanla da ilişkilidir. Mekansal verinin görselleştirilmesi en etkin olarak harita ile yapılır, dolayısı ile uzun yıllardır sağlık sektöründe, zaman ve mekana bağlı bilgilerin paylaşımı nedeniyle haritaya duyulan ihtiyaç başta olmak üzere çeşitli amaçlarla epidemiyolojik haritalar kullanılagelmiştir. Klasik tematik harita tasarımından farklı olmayan epidemiyolojik haritaların tasarımları hastalık verilerinin karmaşık olması nedeniyle kolay değildir. Tasarım aşamasında dikkat edilmesi gereken en önemli kısım; harita verilerinin nasıl sınıflandırılacağı, genelleştirileceği ve işaretleştirileceğidir. Verilerin sayıca çokluğu ve kullanılan Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yazılımlarının görselleştirme teknikleri açısından yetersizliği harita tasarımında karşılaşılan problemlerin başında gelmektedir. Ayrıca ülkemizde epidemiyolojik harita çalışmalarına ait uygulamalara çok sık rastlanmamaktadır. Epidemiyolojik haritaların klasik haritalardan öte kurallarının bulunmaması nedeniyle bu tür haritalarda kullanılacak işaretler de henüz netlik kazanmamıştır. Bu tez çalışmasında; temel harita bilgilerinden başlanarak epidemiyolojik haritaların hangi esaslara göre tasarlanması gerektiği araştırılmıştır. Bununla beraber mevcut epidemiyolojik haritalar incelenerek, eksik yanları gösterilmiş, alternatif haritalar önerilmiş ve üretilmiştir. Ayrıca haritalar tasarlanırken karşılaşılan problemlerden ve bu konuda çalışan diğer kişilere yol göstermesi amacıyla bu problemlere ilişkin çözüm önerilerinden bahsedilmiştir. Buna ek olarak haritalar kartografik kurallara bağlı kalınarak tasarlansa dahi haritanın asli görevi olan bilginin doğru ve eksiksiz aktarımının, aktarılan bilginin kullanıcılar tarafından anlaşılması ile başarıya ulaşacağı açıktır. Bu nedenle epidemiyolojik haritaların da diğer haritalarda olduğu gibi amaca, ölçeğe ve kullanıcı grubunun bilgi seviyesine uygun olarak tasarlanması gerekmektedir. Bu tez kapsamında harita üretimi sırasında kartograf ve uzman epidemiyologların koordinasyonlu çalışmasının yararları yapılan farklı saptamalar ile değerlendirilmiştir.

Epidemiology is a science and methodology concerning the distribution and frequency of illness. The datas related to health are spatial datas that are correlated with time. The spatial data effectively can be visualisated by maps. So the epidemiologic maps have been used for various purposes, esspecially for the need of maps, when sharing the temporal and spatial data in health sector. In the health sector, by the need of map usage, epidemiologic maps have been used. The design of epidemiologic maps, it is similar to traditional thematic map design, is not simple due to the complex data. The most important part in designing stage is the data classification, generalisation and symbolization. The great numbers of data and the deficiency of the Geographic Information Systems (GIS) software are the leading problems in map design. The suitable applications for the epidemiologic map studies are not found so often in Turkey. The symbols used in Epi-map design have not been definite yet, due to the lack of certain principles unlike the traditional maps. In this thesis, the basic knowledge of maps and the epidemiologic map design requirements are studied. Also the existing epidemiologic maps are analyzed, deficient sides are pointed out, alternate maps offered and produced. Additionally, the solutions to the encountered problems in map design, dealed with to guide to the people concerning to epidemiologic maps. Additionally, it is obvious that, even the maps are designed by the cartographic rules, the main target of map which is transfering the data complete and accurate, will be successed by the understanding of the users.