XIX. Yüzyılda Batılılaşmanın Türk Musikisi’ne Etkileri

Abstract

Türk kültür tarihinde yaşanan en önemli dönemlerden biri XIX. yüzyıldır. Türk tarihine baktığımızda, ?yakın tarih dönemi? olarak değerlendirebileceğimiz bu dönemde yaşanan gelişmeler ve değişmeler aynı zamanda XX. yüzyılı da etkilemiştir. Osmanlı Devleti'nin duraklama ve gerileme dönemini yaşamaya başlamasıyla ortaya çıkan yenileşme ve Batılılaşma düşüncesi ile yapılan uygulamalar Türk toplumunun kültür ve sanat yaşantısını da etkilemiştir. Türk kültürünün en önemli parçalarından biri olan Türk Musikisi de bu etkilerden nasibini almıştır. Her ne kadar tez başlığı ?XIX. Yüzyılda Batılılaşmanın Türk Musikisi'ne Etkileri? olsa da, tarihi dönemler keskin çizgilerle ayrılamamakta, bir yüzyılın ilk yılı ile son yılı arasında sınırlandırılamamaktadır. Bunun sebebi, olayların birbirini tetikleyerek neden-sonuç ilişkisi içerisinde bir zincir oluşturarak tarihsel değişimlerin oluşmasıdır. Bu yüzden çalışmamız, XVIII. yüzyılın sonuna doğru olan III. Selim döneminden başlayarak XIX. yüzyıldaki gelişmelerin Türk Musikisi'ne etkilerini ele almış, bu etkilerin XX. yüzyıla taşan sonuçlarına da yer vermiştir. Yukarıda da değindiğimiz gibi Osmanlı Devleti'nin duraklama ve gerileme dönemini yaşamaya başlamasıyla ortaya çıkan yenileşme ve Batılılaşma düşüncesi ile yapılan uygulamalar, Türk kültürünün en önemli parçalarından biri olan Türk Musikisi'ni de etkilemiştir. Türk Musikisi, olayların birbirini tetikleyerek neden-sonuç ilişkisi içerisinde bir zincir oluşturarak farklı alanlarda değişimlere uğramıştır. Bu olaylar zincirini tetikleyen ilk halka Muzıkay-ı Humayun'un kurulmasıdır. II. Mahmut döneminde kurulan bu kurumun kökeninde, III. Selim'in Batılı anlamda bir ordu kurma düşüncesi yatmaktadır. III. Selim, birçok huzursuzluğa neden olan yeniçeri ocağının yerine yeni bir ordu oluşturmuş, bu oluşumu da destekleyecek bir bando kurmuştur. (Tıpkı yeniçeriyi destekleyen mehter gibi). Ancak daha sonra bu iki oluşumu kapatmak zorunda kalmıştır. II. Mahmut, kaybedilen savaşlar, yeniçerilerden kaynaklanan huzursuzluklar yüzünden ivedi bir kararla III. Selim'in bu düşüncesini geri dönülmeyecek şekilde gerçekleşmiştir. Kurulan bu yeni ordu savaşlarda beklenen başarıyı gösteremese de, orduyu desteklemek üzere kurulan Muzıkay-ı Humayun XIX. yüzyıl boyunca Türk Musikisi'ni etkileyecek farklı olayları tetikleyen bir kurum olmuştur.Çalışmamızda III. Selim döneminden başlayarak, sonraki gelişmeleri ele aldık. Muzıkay-ı Humayun'un saray ve toplumun müzik zevkini etkilemesi ve değiştirmesiyle Türk Musikisi'nin sarayda daha az yer bulması, bunun sonucunda Mevlevihanelere sığınışı, büyük formların sadece bu kurumda yaşatılırken, bestecilerin halka yönelik üretimleri, şarkı formunun popülerleşmesi ve XX. yüzyıla taşan ?şarkı besteciliği? kavramının ortaya çıkışı yaşanan gerçeklerden bazılarıdır. Mevlevihanelerde yaşatılan Türk Musikisi'nin buradan Rauf Yekta Bey ile ?müzikoloji? filizini vermesi çalışmada ele alınan konulardan biridir. Bir diğer konu, Osmanlı'nın Batılılaşmasının, onu Avrupa ve Amerikan şirketleri için bir pazar haline getirmesi, bunun sonucunda piyasaya sürülüşünden sadece birkaç yıl sonra İstanbul'a ulaşan fonograf ve gramofon teknolojilerinin Osmanlı topraklarında satılmaya başlamasıyla Türk Musikisi'ne yaptığı olumlu ve olumsuz etkiler de çalışmada yer almaktadır. Çalışmada birbirine zincirleme bağlı bu olaylar belgelere dayanarak anlatılmış, XX. yüzyıla yansımaları değerlendirilmiştir.

The most important period of Turkish culture is in the 19th century. When we look at Turkish history, it can be named as recent age. The developments and changes in this age affected the 20th century. The innovations and westernization which started in the last period of Ottoman Empire affected the cultural and art life of the Turkish society the most important part of Turkish music also was affected by these. The name of the subject is impacts of the westernization on the Turkish music in the 19th century but the ages cannot be separated exactly, because the events affected each other and made a cause and effect chain which formed the historical developments. Because of this, our work started from the Selim III era and dealed the impacts of 19th century on the Turkish music and ended with the results of these effects which continued to20th century. As we discussed before, the innovations and westernization movements, resulting from stagnation and decline ages of Ottoman Empire, affected Turkish music and made a cause and effect chain. The first of this chain was the establishment of the band. The origin of this idea was willing to establish a new western army by Selim III. He established a new army and a band instead of Yeniçeri Ocağı which caused a lot of problems. But then he had to close that army and the band. After Selim III, because of the lost wars and the problems caused by Yeniçeri Ocağı, Mahmud II established those two institutes again quickly. The army wasn't successful as expected but the band remained an important figure to support the army and affected Turkish music during the 19th century. In our work, we discussed the developments starting from Selim III era. There were some realities in that era such as the band affected and changed the society's an palace's musical taste which resulted in the fact that Turkish music found a minor importance in the palace and transferred to Mevlevihanes, which are Sufi places, big forms were survived in Mevlevihanes, composers started composing for only society, song forms became popular. We also discussed the music in Mevlevihanes formed the musicology by Rauf Yekta. Another subject is that the westernization of Ottoman Empire made the country a big bazaar for Europe and America and because of that, phonograph and gramophone came to Turkey and started to be sold in Istanbul, so this affected Turkish music both in pros and cons. These chain events and their effects on 20th century are dealed out with their documents in this work.