New forms of the creative economy: Creative hubs in Istanbul

Abstract

Globalization, development of information and communication technology (ICT) and widespread Internet access have led to profound changes in the cities of the 21st century. The effects of these changes are clearly visible in the economies of cities as well as the physical spaces and social relations in cities that evolve as a result of economic changes. Creativity and innovation play a crucial role in the resulting new economic landscape. The new economic landscape, which is also referred to as flexible specialization, post-fordism and the knowledge economy, is focused on high-level financial services, technology-intensive and knowledge-based firms and institutions, and cultural and leisure activities. Thus, creative industries are one of the most important driving forces of economic growth and the new economy. Creative industries require highly educated, knowledge-intensive labor. Changes in the basic inputs of the economy and the resulting labor profile also bring about changes in physical spaces. Certain cities and areas come to the forefront where the highly educated, knowledge-intensive labor is concentrated. Therefore, gaining the upper hand in competition among cities and formulating strategies and new approaches to offer attractive benefits and possibilities for the creative labor have become more important than ever. These strategies involve a multi-dimensional approach which requires making investments into enterprises, human capital and infrastructure. Such an approach is based on both physical and social infrastructure investments that can promote diversity, secure equal rights and freedom of people, stimulate collaboration and support cultural vibrancy. Creative hubs emerge out of the physical and social changes brought about by the creative economy. The labor profile required by the new economy that is characterized by concepts such as creativity, entrepreneurship and collaboration come with new requirements. And these requirements lead to new forms of working. The labor of a creative economy consists of communities that work under flexible conditions and are able to work remotely, and include freelancers, entrepreneurs and microbusinesses. From this point of view, creative hubs create the physical and social spaces where this type of labor can come together, work together, collaborate, engage in exchange of knowledge and establish new relation networks. Therefore, it is essential that we understand how these workspaces emerge, examine their properties, grasp their potential, and understand the changes that they trigger in cities. Focused on creative hubs, the objective of this thesis study is to conduct a multi- dimensional review of creative hubs, which emerge during development of a creative economy, by covering their physical and social aspects, and present the spatial relation that they establish with cities. For this purpose, first the circumstances that lead to emerge of these new-type of workspaces have been examined. The changes that took place in the economy at the end of the 20th century and the beginning of the 21st century as well as the emergence of new economy have been scrutinized. Properties of the creative economy, which appeared as information and technology gained more importance and creativity became a key component of economy, have been reviewed. Concepts such as creative cities and creative clusters have been addressed that place greater emphasize on the importance of human capital and enable the flexible, tolerating, cosmopolitan and face-to-face relationships needed by the labor of the new economy, and allow such relationships to be utilized to create new ideas and develop new products, services and organizations. Lastly, creative hubs, which are next- generation workspaces where freelancers, remote workers, entrepreneurs and start-ups convene, produce, work and do business together, have been reviewed. Under the umbrella of creative hubs, several concepts such as co-working spaces, incubation centers, makerspaces and labs (e.g. fablabs, innovation centers, city labs, design labs, augmented reality labs etc.) have been addressed This thesis study covers the sample creative hubs that are located in Istanbul. Istanbul is the leading center of Turkey in terms of creative economy. In this context, it is important to reveal the potential of Istanbul for creative economy. Therefore, a chronological review of the changes in the land use structure in Istanbul has been conducted in connection with the city's economy. Then, the effects of city's existing economic structure on the land use are presented. Analysis of Istanbul's creative economy has provided useful guidance to evaluate spatial distribution of creative hubs in the city. This analysis has been conducted based on the data obtained during the field research. The data was obtained through in-depth surveys conducted with the managers and founders of the creative hubs. Deskwork, observations made during the field research, social media accounts of creative hubs and findings related to geographic data have also been used as part of the method. Research questions and the survey questions have been formulated around the 4 main themes, i.e. Structure, Focus, Services and Values. The 8 research questions which guided the study have also been addressed in this context. With a sample of co-working spaces, incubation centers, makerspaces and labs which fall into the definition of creative hub set out for the purposes of the thesis, a total of 49 surveys were conducted. The 49 creative hubs in the data set have a total of 117 locations, including their branches throughout the city. Geographic information system data has been utilized for the section on spatial distribution. For the geographic distribution section, data on 54 creative hubs, with a total of 129 locations in the city, has been used. The research results show that the majority of creative hubs are private initiatives that emerged during the last 10 years. Majority of the creative hub users are aged 21-40 years. Most of the users within this age group are from the Generation Y. One of the most important findings of the thesis study is that it has shown the relation between creative economy and creative hubs. All of the top 10 sectors represented in creative hubs belong to creative industries. The majority of co-working space members consists of people working on software projects. Similarly, most of the projects in incubation centers consist of information and communication technology projects. A significant portion of people and sectors in creative hubs work in creative sectors, and this is reflected in the user profile. Freelancers, entrepreneurs and microbusinesses make up the common users of creative hubs. Labor in the creative economy has flexible work conditions. Therefore, creative hubs also offer flexible and versatile possibilities to their users. Creative hubs provide their users with basic physical services, such as desks, chairs, Internet access, use of space and tools, which are made available during different hours. However, non-physical services are the ones that set creative hubs apart from others. Co-existence and physical proximity allow interactions, knowledge transfer and new business opportunities. Non-physical services provided by creative hubs include social possibilities such as developing relation networks, social interaction, mentorship, brainstorming, knowledge and skill sharing. Creative hubs are distinguished from other workspaces based on the social possibilities brought about by sharing of physical space. This also reflects the basic motivation behind the emergence of creative hubs. It has been found out that most of the founders of creative hubs decided on founding such an organization in order to bring together like-minded people and that their decisions were based on the prior experiences that the founders had during their own business development processes. Spatial distribution of creative hubs in the city is consistent with the location selections of existing finance and high-level service companies in the city. Creative hubs in the city, which emerged during the last 10 years and showed a particularly sharp increase during the last 5 years, are concentrated in the office buildings located in the city's central business district. This area is, at the same time, the most preferred location of sectors in the creative industries, and it is accessible and offers rich offer of cultural events. The properties and advantages of this area affect the location selection of creative hubs. Proximity to the central business district and proximity to public transport are the leading criteria that founders of creative hubs consider when making a location selection decision. Identity of the founders is another factor that affects location selection. It has been found out that the space provided by universities, local governments and public sector plays an important role in location selection of creative hubs. Another striking finding related to spatial distribution is that creative hubs also select certain buildings such as airports, old industrial buildings and stadiums and use them in an innovative way. Results of the analysis on the status of creative hubs in Istanbul show that the next- generation workspaces, which emerge in line with the development of creative economy and are based on concepts such as collaboration, networking and shared resources, are in an upward trend. Presence of creative hubs in the city plays a key role in developing creative economy and increasing information and technology production. Based on the information obtained from analyses, a series of recommendations have been formulated which can help development of creative hubs and the creative economy in Istanbul. These recommendations involve a multi- dimensional perspective and require a long-term corporate commitment that is open to collaboration.

Küreselleşmenin etkisi, bilgi teknolojilerinin gelişmesi ve internetin yaygınlaşması 21. yüzyıl kentleri üzerinde önemli değişimlere sebep olmuştur. Bu değişimin etkileri hem kentin ekonomisi hem de buna bağlı olarak değişen fiziksel mekân ve sosyal ilişkiler üzerinde net bir biçimde görülmektedir. Yeni ekonomik düzen içerisinde, yaratıcılık ve inovasyon önemli bir yere sahiptir. Yeni ekonomi, post-fordism, bilgi ekonomisi gibi isimlerle anılan yeni ekonomik düzenin odağında, üst düzey finansal hizmetler; teknoloji ve bilgi odaklı firmalar ve kurumlar; kültür ve boş zaman aktiviteleri bulunmaktadır. Bu bağlamda, yaratıcı endüstriler, ekonomik büyümenin ve yeni ekonominin en önemli itici güçlerinden birini oluşturmaktadır. Yaratıcı endüstriler ise yüksek eğitim seviyesine sahip, bilgi yoğunluklu bir işgücü gerektirmektedir. Ekonominin temel girdisinde oluşan değişim ve buna bağlı olarak değişen işgücü profili fiziksel mekân üzerinde de değişikliğe ve yeni yaklaşımların ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Belirli kent ve bölgeler söz konusu işgücünün yoğunlaştığı yerler olarak ön plana çıkmaktadırlar. Bu bağlamda, kentlerarası yarışta üstünlük elde etmek ve yaratıcı işgücü için cazip olanaklar sunmaya yarayan stratejiler üretmek giderek daha fazla önem taşımaktadır. Bu stratejiler, işletmelere yatırım yapmanın yanı sıra, beşerî sermaye ve altyapıya yatırım yapmayı gerektiren çok boyutlu bir bakış açısı gerektirmektedir. Çeşitliliği barındıran, eşitlikçi, hak ve özgürlükleri güvence altına alan, iş birliğini tetikleyen ve kültürel canlılığı amaçlayan fiziksel ve sosyal altyapı yatırımlarının birlikteliği bu bakış açısının temelini oluşturmaktadır. Yaratıcı merkezler yaratıcı ekonominin getirdiği fiziksel ve sosyal değişimin sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Yaratıcılık, girişimcilik, iş birliği gibi kavramları barındıran yeni ekonominin gerektirdiği işgücü profili; beraberinde yeni ihtiyaçlar ve bunun sonucu olarak da yeni çalışma formları ortaya çıkarmıştır. Yaratıcı ekonomide çalışan işgücünü; esnek çalışma koşullarına sahip, uzaktan çalışma olanağı bulunan, serbest çalışanların yanı sıra girişim ve mikro işletmelerden oluşan topluluklar oluşturmaktadır. Bu bağlamda, yaratıcı merkezler söz konusu işgücünün bir araya gelebileceği, çalışmalarını yürütebileceği, iş birliği yapabileceği, bilgi paylaşımında bulunabileceği ve yeni ilişki ağları oluşturabileceği fiziksel ve sosyal bir zemin oluşmaktadır. Bu sebeple, kent için oldukça yeni olan bu çalışma alanlarının ortaya çıkış biçimlerini irdelemek, özelliklerini incelemek, potansiyelini kavramak, kentte tetiklediği değişimi anlamak büyük önem taşımaktadır. Yaratıcı merkezleri odağına alan tez çalışmasının amacı, yaratıcı ekonominin gelişme sürecinde ortaya çıkan yaratıcı merkezleri fiziksel ve sosyal boyutlarını kapsayacak biçimde çok boyutlu olarak incelemek ve kentle kurduğu mekânsal ilişkiyi ortaya koymaktır. Bu amaçla, kentte özellikle son 10 yılda ortaya çıkan yaratıcı merkezlerin ortaya çıkmasındaki temel motivasyonu ortaya koymak, kentte yeni çalışma formlarının ortaya çıkmasını hazırlayan koşulları incelemek, yaratıcı merkezleri diğer çalışma mekânlarından ayıran temel özellikleri analiz etmek, kentteki mekânsal dağılımını incelemek, fiziksel ve fiziksel olmayan özelliklerinin oluşturduğu tipolojileri ortaya koymak hedeflenmektedir. Yaratıcı merkezleri inceleyen tez bağlamında öncelikli olarak yeni çalışma alanlarının ortaya çıkmasına neden olan koşullar incelenmiştir. Ekonomide 20. yüzyılın sonu ve 21. yüzyılında başında yaşanan değişim ve yeni ekonominin ortaya çıkışı irdelenmiştir. Bilgi ve teknolojinin önem kazanması ve yaratıcılığın ekonominin önemli bir parçası haline gelmesi ile birlikte ortaya çıkan yaratıcı ekonominin özellikleri incelenmiştir. Kentlerin, yaratıcı ekonominin gelişmesi için gerektirdiği koşulları yerine getirmeye çalışması ile birlikte ortaya çıkan yeni yaklaşımlar ortaya konmuştur. Bu kapsamda, beşerî sermayenin önemine dikkat çeken; yeni ekonominin gerektirdiği işgücünün ihtiyacı olan esnek, toleranslı, kozmopolit, yüz-yüze ilişkilerin mümkün olduğu ve bu ilişkilerin yeni fikirlerin yeşermesi ve yeni ürünleri, hizmetlerin ve kurumların oluşmasına olanak sağladığı yaratıcı kent ve yaratıcı kümeler gibi yaklaşımlar ele alınmıştır. Son olarak, yaratıcı işgücünün içerisinde önemli yer tutan; serbest çalışanlar (freelancer), uzaktan çalışanlar (remote workers), micro işletmeler, girişimler ve esnek çalışanların bir araya gelme, birlikte üretme ve iş yapma biçimini oluşturan yeni çalışma biçimleri olarak ön plana çıkan yaratıcı merkezler ele alınmıştır. Bu kapsamda, ortak çalışma mekanları (co-working spaces), kuluçka merkezleri, makerspace'ler ve lab'ler (fablab, inovasyon merkezleri, çity lab, design lab, augmeted reality lab vb.) yaratıcı merkezler olarak ele alınmıştır. Tez çalışması, İstanbul'da bulunan yaratıcı merkez örneklerini kapsamaktadır. İstanbul, yaratıcı ekonomi bakımından ülkenin en önemli merkezidir. Buna bağlı olarak da ülkedeki en fazla çeşitliliğe sahip ve sayıca en fazla yaratıcı merkez örneğini barındırmaktadır. Bu bağlamda, öncelikli olarak İstanbul'un yaratıcı ekonomi açısından sahip olduğu potansiyelin ortaya konması önem taşımaktadır. Bu sebeple, İstanbul'un arazi kullanım yapısının, kentin ekonomisi üzerinden değişimi tarihsel olarak incelenmiştir. Ardından, kentin mevcut ekonomik yapısının arazi kullanımına etkisi ortaya konmuştur. İstanbul'un mevcut yaratıcı ekonomisinin analizi, yaratıcı merkezlerin kentteki mekânsal dağılımını değerlendirebilmek için yol gösterici olmuştur. İstanbul'daki yaratıcı merkezlerin analizine yönelik çalışma, alan çalışmasında elde edilen veriler üzerinden yapılmıştır. Veriler, yaratıcı merkez yöneticileri ve kurucuları ile yapılan derinlemesine görüşmeler ve anket yöntemi ile elde edilmiştir. Masa başı çalışması, alan çalışması sırasında yapılan gözlemler, yaratıcı merkezlerin sosyal mecralardaki yansımalarına ve coğrafi verilerine dair bulgular da yöntemin bir parçasıdır. Yaratıcı merkezleri derinlemesine incelemek amacıyla bu tür oluşumların farklı yönlerine vurgu yapan, literatür çalışması ile şekillenen 4 ana tema belirlenmiştir. Araştırma soruları ve onlara yanıt aramak üzere düzenlenen anket soruları 'Yapı', 'Odak', 'Hizmetler' ve 'Değerler' olarak belirlenen 4 ana tema etrafında şekillendirilmiştir. Her bir araştırma sorusunun ilgili tema ile ilişkili olması amaçlanmıştır. Tez çalışması, aşağıda yer alan 8 araştırma sorusuna yanıt bulmayı amaçlamıştır. 1. Yaratıcı merkezlerin kuruluş yapısı nedir? 2. Yaratıcı merkezlerin topluluk yapısı nedir? 3. Yaratıcı merkezlerin mekânsal yapısı nedir? 4. Yaratıcı merkezlerin tipolojisi nedir? 5. Yaratıcı merkezlerde hangi sektörlerden kişi ve işletmeler yer almaktadır? 6. Yaratıcı merkezlerde sunulan fiziksel hizmetler nelerdir? 7. Yaratıcı merkezlerde sunulan fiziksel olmayan hizmetler nelerdir? 8. Yaratıcı merkezlerin kuruluşunun ardında yatan motivasyon nedir? Tez kapsamında belirlenen yaratıcı merkez tanımına uyan, ortak çalışma mekanları, kuluçka merkezleri, makerspace ve lab'lerden oluşan örneklem çerçevesinde toplam 49 anket görüşmesi yapılmıştır. Veri setini oluşturan 49 yaratıcı merkezin şubeleri ile birlikte kent içerisinde toplam 117 lokasyonu bulunmaktadır. Tezin mekânsal dağılım ile ilgili bölümü için coğrafi bilgi sistemi verilerinden yararlanılmıştır. Bu sayede çalışmanın coğrafi dağılım bölümüne daha fazla sayıda yaratıcı merkez verisi dahil edilebilmiştir. Coğrafi dağılım bölümü kapsamında, kent içerisindeki lokasyonlarının toplamı 129 olan, 54 yaratıcı merkezin verisi kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçları, yaratıcı merkezlerin özellikle son 10 yılda ortaya çıktığını ve çoğunluğunu özel girişimlerin oluşturduğunu ortaya koymaktadır. Yaratıcı merkez kullanıcılarının büyük bölümü 21-40 yaş arasında bulunmakta ve çoğunluğunu bu yaş grubu içerisinde bulunan Y jenerasyonu oluşturmaktadır. Tezin ulaştığı en önemli bulgular biri yaratıcı ekonomi ve yaratıcı merkezler arasındaki ilişkinin ortaya konmasıdır. Yaratıcı merkezlerde yer alan ilk 10 sektörün tamamı yaratıcı endüstrilere ait sektörlerde faaliyet göstermektedir. Ortak çalışma mekanlarında (co-working space), yazılım alanında faaliyet gösteren üyeler çoğunluğu oluşturmaktadır. Benzer şekilde, kuluçka merkezlerinde (incubation center), en fazla bilgi ve bilişim teknolojilere ait projeler yer almaktadır. Yaratıcı merkezlerdeki kişi ve sektörlerin önemli oranda yaratıcı sektörlerde faaliyet gösteriyor olması, kullanıcı profilini de şekillendirmektedir. Serbest çalışanlar, girişimciler ve mikro işletmeler temel yaratıcı merkez kullanıcılarını oluşturmaktadır. Yaratıcı ekonomi içerisinde yer alan işgücü esnek çalışma koşullarına sahiptir. Bu sebeple, yaratıcı merkezlerin kullanıcılarına sunduğu olanaklar da esnek ve çok yönlüdür. Yaratıcı merkezler kullanıcılarına farklı zaman aralıkları için masa, sandalye, internet kullanımı, mekân ve alet kullanımı gibi temel fiziksel hizmetler sunmaktadır. Ancak, yaratıcı merkezlerin sunduğu ayırt edici hizmetleri, fiziksel olanakların şekillendirdiği fiziksel olmayan hizmetler oluşturmaktadır. Bir arada bulunma ve fiziksel yakınlık; kendiliğinden gelişen etkileşime, bilgi aktarımına ve yeni iş olanaklarının gelişmesine fırsat yaratmaktadır. İlişki ağını geliştirme olanağı, sosyal etkileşim, mentorluk, beyin fırtınası yapma fırsatı, konu odaklı bilgi ve yetenek paylaşımı gibi sosyal olanaklar yaratıcı merkezlerin sağladığı fiziksel olmayan hizmetleri oluşturmaktadır. Yaratıcı merkezler, fiziksel paylaşım ile şekillenen sosyal olanaklar üzerinden diğer çalışma mekanlarından ayrışmaktadır. Bu durum, yaratıcı merkezlerin ortaya çıkmasının ardındaki temel motivasyonu da oluşturmaktadır. Yaratıcı merkez kurucularının çoğunluğunun, benzer düşünce yapısına sahip kişileri bir araya getirmek ve kendi iş geliştirme süreçlerinde edindikleri tecrübe ve ihtiyaçlar sonucunda bu tür bir oluşum kurmaya karar verdiğini ortaya koymaktadır. Yaratıcı merkezlerin kent içerisindeki mekânsal dağılımı, kentin mevcut finans ve üst düzey hizmet firmalarının yer seçimleri ile uyum göstermektedir. Kentte, son 10 yılda ortaya çıkan ve özellikle son 5 yılda sayıları hızla artan yaratıcı merkezler yoğunluklu olarak kentin merkezi iş alanında yer alan ofis yapılarında konumlanmaktadır. Bu alan, aynı zamanda, yaratıcı endüstrilerde yer alan sektörlerin en fazla bulunduğu, sosyal ve kültürel olanaklar açısından zengin, ulaşılabilir bir alandır. Bu alanın sahip olduğu özellik ve olanaklar, yer seçim kriterleri üzerinde de etkili olmaktadır. Yaratıcı merkez kurucularının yer seçimine karar verirken göz önünde bulundurduğu başlıca kriter arasında merkezi iş alanına ve toplu taşıma yakınlık bulunmaktadır. Yer seçimini etkileyen bir başka önemli faktör de kurucunun kimliğidir. Üniversite, yerel yönetim, kamu gibi kurumların mekân sağlama olanaklarının, yaratıcı merkezlerin yer seçiminde ve konumlanmasında belirleyici olduğu ortaya çıkmaktadır. Tez sonucunda mekânsal dağılıma ait ulaşılan bir başka çarpıcı bulgu, 2000'li yıllar öncesinde ortak çalışma, birlikte iş üretme gibi çalışma alanları bulundurmayan havaalanı, eski endüstri yapısı, stadyum gibi bazı yapıların, yaratıcı merkezlerin yer seçtiği alanlar haline gelmesidir. Yaratıcı merkezlerin İstanbul'daki durumunu analize yönelik sonuçlar, kentte yaratıcı ekonominin gelişmesiyle birlikte ortaya çıkan; iş birliği, ilişki ağları geliştirme ve kaynak paylaşma gibi kavramlar üzerinden şekillenen yeni nesil çalışma mekanlarını gelişmekte olduğunu ortaya koymaktadır. Yaratıcı ekonominin gelişmesi, bilgi ve teknoloji üretiminin artması için kentteki yaratıcı merkezlerin varlığı önemli rol oynamaktadır. Analizler sonucunda ortaya çıkan bilgiler ışığında, İstanbul'da yaratıcı merkezlerin ve buna bağlı olarak yaratıcı ekonominin gelişmesine yönelik bir dizi öneriler bütünü bulunmaktadır. Bu öneriler; çok boyutlu bir bakış açısını barındıran, uzun soluklu, iş birliğine açık, kurumsal yapılanmayı şart koşan bir anlayış gerektirmektedir.