1840-1912 Yılları Arasında İzmir Ve Selanik’teki Kentsel Ve Mimari Değişim

Abstract

Bu çalışma, 1839 Tanzimat Fermanı sonrasında Osmanlı İmparatorluğu’nun geçirdiği değişim sürecinin, Akdeniz’deki iki önemli liman kenti olan İzmir ve Selanik’teki kentsel ve mimari yansımalarının tespit edilerek karşılaştırılmasını amaçlamaktadır. 19. yüzyılın ikinci yarısında devlet eliyle yapılan planlama müdahaleleri kapsamında, yangınlarla yok olan yerlerin ve yeni yerleşime açılan alanların şehircilik ilkelerine uygun olarak yeniden inşa edilmesi, mevcut yolların genişliklerinin düzenlenmesi gibi çalışmalar İzmir ve Selanik’te gerçekleşmiştir. Ayrıca her iki kentte, tramvay, demiryolu, şehir hatları vapurları gibi yeni ulaşım sistemleri ile elektrik, havagazı, su gibi altyapı hizmetlerinin kurulması söz konusu olmuştur. Bu dönemde İzmir ve Selanik’te belediyenin kurulması, kentsel örgütlenme anlayışını değiştirmiştir. Üstelik ekonomik gücünü temsil eden kesimlerin bu örgütlenmede yer alması, her iki kentin artan ticaret hacmini karşılaması zorunluluğu ve inşa edilen demiryolları aracılığıyla art alanların kıyılara bağlanması, İzmir ve Selanik’te çağın gerektirdiği “modern” rıhtım ve liman tesislerinin yapılmasına yol açmıştır. Bu çalışma kapsamında, İzmir ve Selanik kentsel ve mimari değişimlerin odak noktası olan rıhtım ve liman projeleri, örnek kentsel yenileme çalışmaları olarak değerlendirilmiştir. Selanik’in 1917’de ve İzmir’in de 1922’de geçirdiği büyük yangın, her iki kentin merkezinde yaşanan değişimin izlerini önemli ölçüde silmiştir. Günümüzde İzmir ve Selanik’te mevcut olan mirasın korunabilmesi için, bu çalışma kapsamında her iki kentin ortak geçmişinden elde edilen verilerin değerlendirilmesi gerekmektedir.

This study aims to identify the urban and architectural reflections of the changes in the structure of the Ottoman Empire during the Westernization Period on two prominent port cities of the Mediterranean, İzmir and Thessaloniki. In both cities, in the second half of the nineteenth century, state-planned urban regeneration projects were applied in those areas damaged by fires or in uninhabited areas for new settlements. Besides new public transportation systems, such as railroads and tramways, infrastructure for water, gas, electricity was also constructed in this period. Establishment of municipalities in İzmir and Thessaloniki had changed the urban organization and public representation. As both cities were connected with their hinterlands after railroads were built and trade capacity increased in relation to this, a need for construction of quays and port facilities arose as an urgent matter. In this study, the process of this construction, which became the focus of architectural and urban changes in both cities, is investigated to enlighten the urban dynamics of the period. After the devastating fires of 1917 (Thessaloniki) and 1922 (İzmir), most of the urban transformation of nineteenth century was demolished. In order to preserve the cultural heritage of both cities, it is important to evaluate the common past of both cities which is studied in this thesis.