Kullanıcı deneyimi alanında araştırma süreçlerinin incelenmesi: Araştırma tasarımına yönelik iyileştirme önerileri

Abstract

Kullanıcı deneyimi araştırmaları farklı bağlamları ve durumları, veri noktalarını ilişkilendirerek tarif eder; belirsizliği azaltarak tasarım kararlarının alınmasını kolaylaştırır. Ürün/servis stratejilerinin, tasarım kararlarının kullanıcı etrafında, kullanıcıyı dikkate alarak şekillendirilmesinde rol oynar. İhtiyaçları izleyen veriyi elde etmek ve elde edilen veriyi aksiyon alınabilir, uygulanabilir içgörülere dönüştürmek sistematik bir yaklaşım ve farklı disiplinlerin aynı paydada buluşmasını kolaylaştıracak bir tasarım süreci gerektirir. Araştırma tasarımı süreci de, bir ürün veya servis tasarımında olduğu gibi karakteri itibariyle stratejik bir süreçtir. Kısıtlarla fırsatların, bilinenlerle bilinmeyenlerin bir amaç ve plan doğrultusunda sentezlenmesini, aksiyonların önceliklendirilmesini gerektirir. Araştırmanın ana hatlarını çizer; araştırma ihtiyacınının tanımlanmasından içgörülerin tasarım kararlarına dönüştürülmesine, araştırma sürecinin uçtan uca ne şekilde yürütüleceğini tarif eder. Araştırma sürecindeki belirsizlikleri azaltarak, çok paydaşlı ürün/servis geliştirme süreçlerinde paydaşların aynı sayfada buluşmasını, disiplinler arası diyaloğu kolaylaştırır. Karakteri itibariyle değişkenlerin öngörülemez olabildiği araştırma sürecinde karşılaşılabilecek zorlukları haritalandırır, araştırmanın uygulanmasını ve içgörülerin sentezlenip tasarım kararlarına dönüştürülmesini kolaylaştırır. Bu araştırma kapsamında, ürün/servis geliştirme süreçlerinde konumlanan, kullanıcı gruplarını anlama veya doğru tasarımı tarif etme işleviyle kullanıcı beklentilerini, yönelimlerini keşfetmeyi amaçlayan kullanıcı deneyimi araştırmalarının tasarlanması noktasındaki yaklaşımların, yaygın iş yapma pratiklerinin anlaşılmasına odaklanılmış; araştırmacıların araştırma tasarımı noktasında karşılaştıkları zorlukların anlaşılması ve bu sürecin ele alınmasını kolaylaştırıcı içgörülerin, önerilerin tanımlanması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, araştırma tasarımı sürecinde izlenen yönelimlerin bütüncül olarak tasvir edilmesi, yaygın yaklaşımların, iş yapış biçimlerinin tarif edilmesi amacıyla nitel araştırmalarda sıklıkla faydalanılan yarı yapılandırılmış görüşmelere başvurulmuş; çalışmakta oldukları kurumlarda farklı ünvanlar altında kullanıcı deneyimi araştırması yapmakta olan katılımcılar ile bir araya gelinmiştir. Bu aşamayı takiben elde edilen tüm sözel veri ve gözlemler yazılı hale getirilip, nitel içerik analizi yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Yönelimlerin ve anlatıların gruplanarak incelenmesiyle örüntüler tanımlanmış; veriye dayalı kategoriler üzerinden bulgular sentezlenmiştir. Son olarak, kullanıcı deneyimi araştırması süreçlerinde kritik işleve sahip araştırma tasarımı sürecinin ürün/servis geliştirme süreçlerinde ele alınış şekli, araştırmacıların bu süreçte izledikleri yollar, zorlandıkları noktalar tanımlanmış; elde edilen bulgular, literatür taramasıyla da buluşturularak araştırma tasarımı sürecinin yürütülmesini kolaylaştırmaya dönük öneriler ve yaklaşımlar ortaya konmuştur. Çalışma bütüncül olarak değerlendirildiğinde, araştırma tasarımının araştırma sürecindeki etkisi ortaya konmuş, bu adımda alınan aksiyonların, yapılan tercihlerin araştırmanın verimliliği ve araştırma çıktısı noktasında ciddi farklılıklara sebep olabileceği görülmüştür. Araştırmacının araştırma tasarımı sürecinde izlediği yaklaşımda, çalışılan organizasyonun, ürün/servis sürecinde işbirliği kurulan paydaşların, araştırma kapsamında odaklanılan bağlamın son derece etkili olduğu anlaşılmış; araştırmacının arka planının, deneyim tasarımı ve araştırma bağlamına olan hakimiyetinin de bu sürecin ele alınışında belirleyici olduğu keşfedilmiştir. Bununla birlikte, araştırma tasarımı sürecinin, araştırma ihtiyacının değerlendirilmesi, araştırma kapsamının belirlenmesi, araştırma kurgusunun oluşturulması, katılımcı grubunun belirlenmesi, araştırma yürütme sürecinin planlanması olmak üzere yaygın olarak beş adımda ele alındığı; bu adımların detay düzeyinin, araştırmaya ayrılan bütçe, araştırmanın ürün/servis geliştirme sürecindeki konumu, araştırmanın gerçekleştiği ortam gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebildiği ortaya çıkarılmıştır. Son olarak, kullanıcı deneyiminde araştırma tasarımınının yapılandırılma sürecini tarif eden içgörüler, bu süreçte araştırmacıların karşılaştıkları zorluklar, literatürle de ilişkilendirilerek tartışmaya açılmış; bu sürecin ele alınmasını kolaylaştırıcı öneriler paylaşılarak çalışma sonlandırılmıştır.