İstanbul Haliç'inin Holosen Tarihçesi

Abstract

Bu çalışmada, Taksim-Unkapanı metro inşaatı için, Haliç'te yapılan sondajların 8 adedinden elde edilen çökel örnekleri kullanılmıştır. Yapılan sedimentolojik ve paleontolojik analizlerle Haliç'in Holosen'deki jeolojik tarihçesi araştırılmıştır. Çalışma kapsamında karotların detaylı litolojik tanımlaması yapılmış, seçilen seviyelerde 14C yaş tayinleri gerçekleştirilmiştir. Karotlardan alınan örneklerin bentik foraminifer içeriği saptanmış, türlerin karot boyunca değişimleri incelenmiştir. Haliç'in çökel istifi en altta Karbonifer yaşlı Trakya Formasyonu üzerinde bir uyumsuzlukla başlamaktadır. En altta çamurlu çakıldan çakıllı çamur ve kumlu çamura değişen, kaba taneli birim bulunmaktadır. Foraminifer içermeyen, 4-5m kalınlığındaki bu birim yaklaşık G.Ö (Günümüzden Önce) 20,000?10,500 yılları arasında Alibey ve Kağıthane derelerinin Haliç'e taşıdığı alüvyal çökellerin depolanmasıyla oluşmuştur. Birimin üzerine kavkılı, zengin foraminifer içeren, ortalama 30m kalınlıkta ve G.Ö 10,500?6000 yılları arasında çökelmiş koyu gri çamur birimi gelmektedir. Çamur birimi alt seviyelerde yaygın olarak acısu kökenli bentik foraminiferler içermektedir. Yaklaşık G.Ö 7850 yılına kadar acısu koşullarının egemen olduğu; bu dönemden sonra ise Akdeniz kökenli türlerin bölgede yaygınlaşmasıyla tuzluluğun arttığı ve denizel koşulların bölgeyi etkisi altına almaya başladığı görülmüştür. Koyu gri çamur biriminin üzerine ise sadece GB ve KD yamaçlarında gözlenen çamurlu ve çamurlu kumlu çakıl birimi gelmektedir. Bu birimin G.Ö 6000?1000 yılları arasında çökelmiştir. Foraminifer içermeyen ve sadece yamaçlarda gözlenen bu birimin karasal, alüvyal kökenli olduğu; bu dönemde meydana gelen iklime bağlı yağış artışı nedeniyle kaba taneli malzemenin derelerle taşınması ile çökeldiği düşünülmektedir. İstifin en üstünü yamaçlarda yapay dolgu birimi, haliç içerisinde ise yaygın antropojenik atık içeren çamur birimi oluşturmaktadır. Bu birimde bulunan M.S. 6?8.yy' a ait çanak çömlek parçalarının varlığı birimin yaklaşık olarak son 1000 yıl içerisinde çökeldiğini göstermektedir.

Sedimentological and paleontological studies were carried out on samples from 8 boreholes drilled in the Golden Horn Estuary for the Taksim-Unkapanı subway construction. The objective was to investigate the Holocene geological history of the Golden Horn. Study included detailed lithological analysis of the cores, 14C dating, and analysis of the foraminiferal contents and distribution along the cores. The sedimentary infill of the estuary was deposited unconformably above the Carboniferous Trakya Formation. The infill sequence starts with a unit consisting of variable lithology from muddy gravel to gravelly mud and sandy mud. This 4-5m-thick unit consists of fluvial deposits of Alibey and Kağıthane streams. It is devoid of any fossils, and was deposited prior to 10,500 yr BP. Above the fluvial unit, a 30m thick dark gray mud unit was deposited during 10,500-6000 yr BP. At the base, this unit generally contains benthic foraminiferal species of brackish water affinity. The brackish water conditions were predominant in the area until 7850 yr BP. After this period, the increasing diversity of Mediterranean species indicates a transition to normal marine influence in the estuary. On the SW and NE margins of the estuary, a unit consisting of mud and muddy sandy gravel overlies the dark gray mud unit. This unit is probably of alluvial origin, transported by the nearby creeks flowing into the Golden Horn Estuary during a rainy climatic period between 6000 and 1000 yr BP. The uppermost unit of the estuary infill sequence consists of an artificial fill on the banks and a mud unit containing abundant anthropogenic matter in the estuary itself. The uppermost mud unit has been deposited since the last 1000 years according to the ceramic pieces in it, which mostly belong to the period between 6 and 8 centuries A.D.