Sürdürülebilir gelişmede veri yönetimi, şeffaflık ve kurumsallaşma: Türkiye mevcut durum tespiti

Abstract

Tez çalışması, kurumsallaşma ile veri yönetiminde açık veri ve şeffaflık yaklaşımlarının sürdürülebilir kalkınmaya etkisini araştırarak Türkiye'nin mevcut durumunu analiz etmektedir. Küreselleşen dünyada gelişen düzene adapte olma ve sürdürülebilir bir yapıya sahip olma hedefleri kapsamında; veri yönetimi, açık veri, şeffaflık, kurumsallaşma yaklaşımı kavramları ele alınmış; veri yönetiminde açık veri ve şeffaflık yaklaşımlarının, güvenilirlik ve hesap verebilirlik sağlama konusundaki önemi vurgulanmıştır. Sürdürülebilir kalkınmanın önemi temelinde; Şeffaflık ve Yolsuzluk Algılama Endeksi, İş Yapma Kolaylığı Endeksi, Açık Veri Barometresi ve Rekabetçilik Raporu Endeksi incelenmiştir. Endeksler kapsamı ve yüksek skorlara sahip ülkeler ortaya konularak Türkiye'nin bu endeksler kapsamındaki skor ve sıralamaları üzerinden değerlendirmeler yapılmıştır. Ortak kavramlar arasında şeffaflık, açıklık, hesap verebilirlik, kurumsal yapı ve yasal düzenlemeler bulunmaktadır. Araştırmanın özgün analiz bölümünde, üç aşamalı analizle ele alınmıştır. İlk olarak, açık veri sunumundan yetkili birimler (TÜİK, bakanlıklar ve bağlı müdürlükler, diğer kurum ve kuruluşlar) ve veri sunulan açık veri erişim platformları belirlenmiştir. Burada kapsamlı bir erişim platformu olsa da erişen verinin kapsamlı olmadığı ve bütün bir şekilde sunulmadığı tespit edilmiştir. İkinci aşamada, bu kurumların açık veri, şeffaflık ve kurumsal yapı performansları değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme, Türkiye'deki veri güncelliği ve kurumların şeffaflık eksiklikleri ortaya konmuştur. Elektronik platformlar, güvenilir veri erişimi ve kurumsal yapı güçlendirme çalışmaları yetersiz bulunmuştur. Toplum odaklı ve toplum ihtiyacı temelli iyileştirme çalışmalarının eksikliği, sürdürülebilir kalkınma için kritik bir problem olarak belirlenmiştir. Özel sektörde iş sürecine devam eden bazı firmalar ile yapılan görüşmelerde, açık veri erişimi sorunu, erişilen verinin okunamaması ve kullanılamaması problemi, veri yönetim sisteminin olmaması, kamu-özel sektör iş birliğinin olmaması, kurumsallaşma süreçlerinde KOBİ'lerin yok sayılması gibi bazı temel problemler ortaya konulmuştur. Sorunun çözülmesi için de firmalar tarafından bazı öneriler ortaya konulmuştur. Öneriler arasında erişilebilir, okunabilir ve kullanılabilir açık veri düzeninin oluşturulması, kamu-özel iş birliği sisteminin yaratılması, farkındalık çalışmalarının yapılması ve kurumsallaşma süreçlerinin güçlendirilmesi yer almaktadır. Sonuç olarak Türkiye'nin açık veri, şeffaflık ve kurumsallaşma konularında iyileştirmelere ihtiyaç duyduğu, kapsayıcı ve bütüncül bir yaklaşımla daha sürdürülebilir bir yapıya kavuşması gerektiği görülmüştür. Bu, daha şeffaf bir kurumsal yapı, güvenilir elektronik platformlar ve güçlü bir toplumsal odaklı yaklaşım ile sağlanabilirdir.