Kentsel Dönüşüm Projelerinin Yaşam Kalitesine Etkisi İstanbul Karaköy Salıpazarı Örneği

Abstract

Endüstrileşme ve tarımda makineleşme kırdan kente olan göçün en büyük etkenlerini oluşturmaktadır. Makineleşme ile birlikte tarımda iş gücünü önemini kaybederken; kentlerde kurulan büyük fabrika tesislerinde ise ekstra iş gücüne ihtiyaç duyulmuştur. Bir yandan kırsal alanda işsizlik artarken öte yandan kentler istihdam sunmaktadır. Bunun sonucu olarak da iş gücü mekan değiştirmeye başlamış ve hızlı bir şekilde kentsel nüfus artmaya başlamıştır. Gelişmiş dünya ülkelerinde bu süreç 19. yüzyılın sonlarında; Türkiye'de ise 20. yüzyıl ortalarında başlamıştır. Kentler ve toplumlar birbirlerinden ne kadar farklı olsalar da temel sorunlar ve so-nuçlar genelde benzer özellikler göstermektedir. Savaş ve doğal afetler sonucu yıp-ranmış kentsel alanlar, ekonomik yetersizlikler nedeni ile kötü koşullara sahip konut alanları, terk edilmiş eski sanayi ve liman bölgeleri kentsel dönüşümün en çok ger-çekleştiği alanlardır. Kentsel dönüşümdeki temel amaç kentleri daha nitelikli yaşam alanlarına çevirip, kentsel yaşam kalitesini arttırmaktır. Geniş, temiz cadde ve sokaklar, kolay erişilebilir eğitim ve sağlık binaları, birbirleriyle ve kentle ilişkili yeşil alanlar, homojen olarak dağılmış, yeterli ve sağlıklı yaşam koşullarının bulunduğu konut alanları kentsel yaşam kalitesinin arttırılmasında gerekli nitelik ve donatılardandır. Bu tez çalışmasında temel amaç kentsel dönüşüm projelerinin kentsel yaşam kalitesini ne şekilde etkilediğini anlamaya yöneliktir. Bu doğrultuda dünyada kentsel dönüşüm ve yaşam kalitesi kavramlarının gelişim süreçleri irdelenmiş; saha çalışma alanı olan Karaköy Salıpazarı Liman bölgesi ile ilişkilendirilmiştir. Bu çalışma ile alanın kentli açısından ne derece öneme sahip olduğunun anlaşılması ve kentte yaşam kalitesinin arttırılması amacıyla bölgenin en verimli kullanımın biçiminin tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Karaköy Salıpazarı Limanı 2000'li yılların başından beri kentsel dönüşüme konu olan önemli bir kıyı alanı olarak dikkat çekmektedir. Bizans döneminden beri varlığını sürdürmekte olan liman günümüzde İstanbul'un yegane kruvaziyer limanı olma özelliğini korumaktadır. Tarihi yarımadanın karşısında; Beşiktaş, Karaköy ve Beyoğlu üçgeni arasında yer almaktadır. Ticari, tarihi ve kültürel merkezler ile çevrelenmiş olması liman ve çev-resinin önemini arttırmaktadır. Bu amaçlar doğrultusunda kavram çalışmaları yapılmış, İstanbul'da gerçekleşen bü-yük kentsel müdahaleler ve limanın gelişimine yönelik literatür çalışmaları yapılmıştır. Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde tezin amacı, literatür çalışması ve sunulan hiptezin anlatıldığı giriş bölümü yer almaktadır. İkinci bölüm "Kentsel Dö-nüşüm ve Yaşam Kalitesi Kavramları" başlığı altında ele alınmıştır. Bu bölümde ça-lışmaya konu olan kentsel dönüşüm ve yaşam kalitesi kavramları tarihsel gelişim süreçlerine de yer verilerek irdelenmeye çalışılmış; ardından saha çalışmasına örnek olabilmesi açısından dünya örneklerinden Hamburg ve Canary Wharf liman dönüşüm projeleri incelenmiştir. Üçüncü bölüm olan "Alan Çalışması: Karaköy Salıpazarı Limanı ve Çevresi"'nde liman ve çevresinin yapılan kentsel müdahalelere ne derece konu olduğunu ve kent için önemini kavrayabilmek adına İstanbul genelinde Cumhuriyet öncesi ve sonrası yapılan planlama çalışmaları incelenmiş; liman ve çevresi için alınan planlama kararları tespit edilmeye çalışılmıştır. Sonrasında limanın tarihsel gelişimi, limanın olduğu çevrede deniz yaya bağlantılarının ve yaya sirkülâsyonun ne şekilde sağlandığı analizler yapılarak anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu bölümün sonunda 2002 yılında konu çalışma alanında gündeme gelen ve Doğuş Holding tarafınca geliştirilen Karaköy Salıpazarı Liman projesinin tarihsel süreci haber kaynakları dikkate alınarak kronolojik olarak incelenmiştir. Akabinde geliştirilen projenin amaç ve hedefleri, proje kararları ve bölgenin imar durumu ile yapılaşma şartları irdelenmiş, son olarak konu çalışma alanında esnaf ve ziyaretçilerle yapılan 130 kişilik anket ile halkın bölgeden beklentileri sunulmaya çalışılmıştır. Son bölümde "Değerlendirme ve Sonuç" başlığı altında konumunun önemi tekrar vurgulanmaya çalışılmış ve projeye tasarım aşamasında yol gösterici olması için öneriler getirilmiştir.

The process of industrialization and agricultural mechanization are the key factors of rural immigration to urban areas. While the agricultural labor loses its power by mechanization, huge production facilities within urban areas are required for more labor gradually. Whilst unemployment rate increases in rural , the urban offers more employment on the contrary. As a final outcome labor is displaced and the urban population started to grow rapidly. This cycle commenced in the developed countries at end of 19th century but in Turkey in the middle of 20th century. Although the cities and societies are completely different from eachother; essential issues and outcomes are pretty similar. The slummed urban areas caused as a result of war and natural disasters, residential areas with poor conditions due to economic weakness, abandoned former industrial and harbor districts are the most spesific field application of urban transformation. The main aim of urban transformation is to improve the quality of urban life and turn the cities to better conditions areas. Large, clean streets and alleys, easily accessible education and health care buildings, each other and the urban-related green spaces, uniformly dispersed residential areas where adequate and found the healthy living conditions are the necessary qualifications and equipment for enhancing quality of urban life. In this study, the main aim is to understand that how urban transformation projects affect the quality of urban life and how to emphasize the public importance of the coastal areas in cities limited with the private properties. According to this thought the development of urban transformation and quality of life concepts examined and were associated with the field work area, İstanbul Karaköy Salıpazarı Port. This work aims to understand the importance for the city to create new public areas and establish the best use of the port. Karaköy Salıpazarı has been standing out as an important coastal area subjects to urban renewal since the beginning of the 2000's. The port, which existed since the Byzantine period is still the only cruise port in İstanbul. It means that the port is of vital importance with being both historic and uniq. This stuation was taken into account in the design proposal. On the other hand the cruise ships are changing the perception of the city by imposing images; differentiate the place as a temporary exhibition and this makes the port more meaningful. The port located on the shores of the Bosphorus has a huge potantial to become an important landmark and focal point with its close location to the historical peninsula and other central touristic places. To be surrounded by historical, cultural and commercial centers increase the importance of the port and its region. Istanbul is a huge, unlimited construction site and every day office, otel or residential projects are added to a new one. This city is developing as a multi-centered metropol with the new metro networks, roads and new development areas. Kartal, Kavacık and Beylikdüzü are only a few of developing new urban areas. Continuously, the city is being filled with new condos, offices and shopping centers; but on the other hand public spaces are being ignored. Only the remaining places are offered to the citizens as public places which devoid of design and functionality. In this context Karaköy Salıpazarı port area is an invaluable place for the city and the country. This area should be made available directly to the public without any profit motive. The thesis topic has been created as a result of all these concerns and expectations. The study consists of four parts. The first part consists of the aim of the thesis, literature study and discription of the hypothesis. The second part discussed under "Urban Transformation and Quality of Life" title. In this section, the concepts of urban transformation and quality of life have attempted to examine with given places to their historical development processes and literature studies about word definitions. While examining the development of concepts, national and internatial studies was investigated to understand the stage of Turkey. Canary Wharf and Hafencity harbor regeneration projects have been studied to be an axample to the field work under the heading of objectives and the design goals, development process and the importance of the public use. In particular, attention was drawn to the applications and objectives about quality of life which forming theoretical background of the thesis. In the third section with "Field Work: Istanbul Karakoy Salıpazarı Ports and Environment '' heading, the pre-republic and post-republic urban interventions were examined in Istanbul to understand the importance of the port for the city. After this part the historical development of the port is disclosed and some kind of spatial analyzes such as the location of the port, the sea and pedestrian connections, the green areas in the region and the pedestrian circulation were conducted to highlight the importance of the public use. With all these analysis, the potentials and deficiencies in the region aimed to determine. In this way, the proposals developed seated on solid foundations for the end of the thesis. At the end of this part, development process of the Project which raised in 2002 and called as Galataport were examined in chronological order. Subsequently, the project goals, objectives, the zoning of the area and the construction requirement; finally, the project evaluation were conducted. In the last part with "Review and Results" title, the results of the survey covering approximately 130 people were analyzed for understanding the expectations and perceptions of the citizens. 30 of surveys were conducted with artisans working in the region and the remaining 100 were with the visitors. In this way the perceptions and expectations differences between visitors and locals have tried to reveal. The trades, as a native of the region, were found to be more conscious compared to the visitors especially about the projects produced in the region. Terminally, this last chapter ended with the design proposals for the subject area according to the results obtained from all these literature and field searchs. It has been emhasized the importance of creating a new public space designed with aesthetic and functional concerns, sea-pedestrian connections provided powerful and supported by green areas in the port and its surrounding.