Aynı Ürün İki Farklı Disiplin: Endüstri Ürünleri Tasarımcıları Ve Moda Tasarımcılarının Ayakkabı Tasarımına Yaklaşımlarının İncelenmesi

Abstract

Bu çalışmada aynı ürün üzerine tasarımlar yapan ve iki ayrı disiplinden olan endüstri ürünleri tasarımcıları ve moda tasarımcılarının ayakkabı tasarımına yaklaşımları incelenmiş ve karşılaştırılmıştır. Çalışmanın ilk aşamasında literatür araştırması yapılmıştır. Ayakkabı nesnesi, ayakkabı tasarımı incelendikten sonra endüstri ürünleri tasarımı ve moda tasarımı ile ilgili, tanım, tarihsel süreç, günümüzdeki durumları ile ilgili bilgiler edinilmiştir. Ayakkabının işlevleri, ayakkabının çok boyutlu bir işlev yapısı olduğundan ve her iki disiplin açısından daha kolay incelenmesi açısından kullanıma dair işlevler, biçimsel estetik işlevler ve sembolik işlevler olarak ayrı ayrı tanımlanmıştır. Daha sonra bu iki disiplinin arasındaki ilişki, yakınlığı ve uzaklığı literatüre göre ele alınmıştır. Günümüzdeki endüstri ürünleri tasarımının kapsamının eskiye göre çok daha geniş olduğu, artık işlev kavramının sadece kullanıma dair işlevleri kapsamadığı bilgilerine ulaşılmıştır. Modanın tasarımın da kapsamının kıyafetten öte olduğu, moda akımlarının pek çok ürünü de etkisi altına aldığı konusunda bilgi sahibi olunmuştur. Moda alanında çalışmakta olan pek çok endüstri ürünleri tasarımcısının olduğu bulunmuştur. Çağdaş moda akımları sonucu modada da konvansiyonel moda kalıplarının dışına çıkılmaya başlandığı görülmüştür. En sık rastlanan bulgu da günümüzde tasarımın disiplinlerinin arasındaki sınırların kalkması ve bu durumun endüstri ürünleri tasarımı ve moda tasarımı için de geçerli olmasıdır. Ardından her iki disiplinden de olan tasarımcıların ayakkabı örneklerine, bu örnekler üzerinden ayakkabı tasarım yaklaşımlarına yer verilmiştir. Gerek endüstri ürünleri tasarımcılarının gerek moda tasarımcılarının ayakkabı tasarım örnekleri, tasarımcıların yaklaşımlarıyla birlikte incelenmiştir. Böylelikle literatür çalışması kısmı tamamlanmıştır. Bu bölümden sonra alan çalışmasına geçilmiştir. Ayakkabı tasarımı yapmış ve/veya yapmakta olan endüstri ürünleri tasarımcıları ve moda tasarımcılarıyla görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmeler ana hatlarıyla bulgular bölümünde verilmiştir. Sonuç bölümündeyse, önce literatüre, sonra alan çalışmasına göre endüstri ürünleri tasarımcıları ve moda tasarımcılarının ayakkabı tasarımına yaklaşımları incelenmiştir. Endüstri ürünleri tasarımcıları ve moda tasarımcılarının ayakkabı tasarımları arasındaki farklar dünya genelindeki ünlü tasarımcılar ele alındığında daha belirgin olarak ortaya çıkmıştır. Ülkemizde firma bünyelerinde çalışan endüstri ürünleri tasarımcılarının ayakkabı tasarımları çalıştıkları firmanın vizyonu, amaçları, müşteri kitlesine bağlı olarak moda tasarımcılarının ayakkabı tasarımıyla belli noktalarda benzerlik göstermiştir. Sonuç olarak, literatür taraması ve alan çalışmasından elde edilen verilere göre ortak bir değerlendirme yapılmıştır. Öncelikle, endüstri ürünleri tasarımcılarının son 20 yıldır, moda tasarımcıları yüzyıllardır ayakkabı tasarımıyla ilgilendiği ve var olan ayakkabı tasarımının moda tasarımıyla ilgili kavram ve terimlerle tanımlandığı ve nitelendirildiği görülmüştür. Endüstri ürünleri tasarımcılarının ayakkabı tasarımına yaklaşımlarında estetik, ergonomi, kullanım gibi parametrelerin optimize edilmesi kaygısı varken, moda tasarımcıları için estetik kaygılar, diğer özelliklerden daha öncelikli gelmektedir. Ayakkabının ergonomi ve kullanım işlevine dair özellikleri de endüstri ürünleri tasarımcıları için moda tasarımcılarından daha öncelikli olmuştur. Endüstri ürünleri tasarımcılarının, ayakkabının kullanım işlevini tasarım kapsamlarına almaları, ayakkabı tasarımına kavramsal yaklaşmaları, problem çözmeye dayalı bir yaklaşım geliştirmeleri sonucu, temel kullanım işlevini verimli bir şekilde gerçekleştiren, hatta temel kullanım işlevinin ötesinde ihtiyaçlara karşılık veren ayakkabılar tasarlama ve yeni üretim yöntemleri geliştirme olanakları olmuştur. Buna karşın moda tasarımcıları, ayakkabıyla ilgili daha çok stilistik tasarım çalışmaları yapmış, belli bir üretim yöntemini temel alarak pek çok stil geliştirmiştir. Moda tasarımcılarının tasarladığı ayakkabılar, endüstri ürünleri tasarımcılarının tasarladığı ayakkabılardan daha gösterişli, süslemeli ve dekoratif özellikli olmuştur. Yeni bir ayakkabı tasarımına başlarken, endüstri ürünleri tasarımcıları, genelde araştırmalar sonucu elde ettikleri verileri temel alırken, moda tasarımcılarının genelde sanattan, mimariden, doğadan, kısacası dış dünyadan esinlenerek, bir sanatçı gibi bu etkileri ayakkabı tasarımına dönüştürmeye yatkın oldukları görülmüştür. Moda tasarımcılarının ayakkabı tasarımına yaklaşımında, ayakkabıyı bir cinsellik sembolü olarak ele almaları durumuna, endüstri ürünleri tasarımcılarına göre çok daha sıklıkla rastlanmıştır.

In this research, the approaches of industrial designers and fashion designers who design the same product which is ‘shoes’, are compared. In the first phase of the research, literature survey is held. First the ‘shoes’ as objects and general shoe design issue are searched. Then the industrial design and fashion design are studied by means of definition, history and the contemporary situation. The function of the shoe has been defined as utility functions, aesthetics functions and symbolic functions as the shoe has a complicated manner of function. So the shoe will be easily studied according to two disciplines. After that, the relationship between these two disciplines is studied according to the litearature. It is known that the context of contemporary industrial design has been much wider than it was in the past and that the concept of function is not used for only utiliterian functions. It is also known that the context of fashion design is more than the ‘clothing’. The contemporary fashion trends move the fashion forward the conventions. Often it is mentioned that today the disciplines of design is merged. So this is valid for industrial design and fashion design too. After this, the design approach and shoe design examples of product designers and fashion designers are studied. So literature survey is completed. After this chapter starts the field study. In the field study, interviews with the industrial designers and fashion designers who make shoe designs are made. These interviews are summarized. In the conclusion part, the approaches of industrial designers and fashion designers about designing shoe are examined according to first literature survey, and then the field study. The differences between the shoe designs of industrial designers and fashion designers have been more concrete and visible in the case of considering the world wide designers. It is depicted that the shoe designs of industrial designers working in-house in a shoe firm in our country, have more similarities with the shoe designs of fashion designers according to the vision, goals and target market of the firm. As a result, according to the overall evaluation due to the literature survey and field study, first of all, it is depicted that shoe design has been in the context of industrial design for 20 years while it is in the context of fashion design for centuries. So it is also depicted that the existing shoe design today is being defined and described by the concepts and the terminology of fashion design. While, in the approach of industrial designers on designing shoe, the consideration of optimizing aesthetics, ergonomics and utility is visible, for fashion designers, aesthetics considerations are more prior to the other considerations. However, the ergonomics and the utility functions of the shoe has been more prior for industrial designers than for fashion designers. Another conclusion is while fashion designers have an artistic approach for shoe design while industrial designers have a scientific approach. Another conclusion is it is the industrial designers who bring innovation to the utilitrian functions of shoes. And the fashion designers are more interested in aesthetics fınctions of shoes. Industrial designers could have the possibility of designing shoes which realize the basic utility function, morever meet the needs beyond the utility function and innovating new production methods as they included the utility function of the shoe in their design and developed conceptual and problem – solving approaches in design. On the other hand, fashion designers mostly focused on styling in shoe design and developed many shoe styles considering a standardized production method. The shoes that the fashion designers design have been more chic, ornamental and decorative than the shoes industrial designers design. While the industrial designers start their design process according to the data obtained from the research phase, fashion designers are more apt to be inspired of art, architecture, nature, shortly all the world and reflect and transform these inspirations to a shoe design like the artists do. Also fashion designers considered shoe as a sex symbol in their designs more than industrial designers.