Dijital tasarım araçları ile yeniden yorumlanan ve üretilen froebel blokları üzerinden 4-6 yaş çocukların mekan-hackleme süreçlerinin değerlendirilmesi

Abstract

Tasarım, "tasarlanan"a bağlı olarak elde edilen veriler ışığında tasarımcının yaptığı "akıl yürütme" etkinliği ile yaptığı problem çözme işidir. Tasarlama işi ile tasarımcının geçmiş deneyimlerine, tasarım problemini çözme yöntemine bağlı olarak biçimsel, topolojik, morfolojik özelliklere bağlı farklı sonuçlar ortaya çıkabilmektedir. Ne var ki aynı tasarım eğitimi görmüş iki farklı kişi, aynı konuya özgü farklı tasarımlar yapabilmektedir. Tasarım problemlerinin başlangıç noktalarının, çözüme ulaşan kesin prosedürlerinin, net hedeflerinin ve beklenen çözümlerinin olmaması nedeni ile hasta- tanımlı (ill-defined/ill-structured) olarak tanımlanmaktadır (Kitchener, 1983; Reitman, 1965). Mimari tasarım ölçeğinde ise çalışma alanı ile ilgili çevresel veriler, lokasyon gibi bilgiler aynı kalsa da tasarımcının bu mimari tasarım problemine nasıl yaklaştığı, çözüme giden yolda hangi metodu kullandığı ve nihai tasarımının ne olduğu değişebilmektedir. Tasarımcının tasarım problemine yaklaşımı ve metodu ne olursa olsun, geleneksel mimari tasarım süreci "yapma" merkezli olarak gerçekleşmektedir. Belirli bir konumda, çevresel ve kullanıcı verileri ile tasarım denemeleri yapılır ve nihai sonuca ulaşılır. Tasarımcı geçmiş deneyimleri, bilgileri ve çevresel, kullanıcı verileri ile mekanı denge, zıtlık, ritim, oran, bütünlük gibi temel tasarım ilkelerine bağlı kalarak eskiz ve maket yapma, 3 boyutlu modeller oluşturma gibi teknikler tasarlama işini yapar. Bu eylemlerin bütünü tasarımcının "yapma" temelli bir tasarım anlayışı ile üretim gerçekleştirdiğini gösterir. Geleneksel mekan tasarımı anlayışının "yapma" temeline alternatif olarak, başka bir tasarım anlayışı olabilir mi? "Yapma" merkezli olmanın aksine "bozma" merkezli mekan tasarım süreci mümkün olabilir mi? Tez kapsamında, mimari tasarım süreci "yapma" merkezli olmanın aksine "bozma" merkezli olması, mimari tasarım sürecinde bir tasarımı "bozarak", çevresel ve kullanıcı veriler dahilinde yeni bir tasarım yapmak mümkün müdür? Mekan tasarım sürecinde "yapma" içeren hamleler yerine "bozma" hamleleri gerçekleştirildiğinde, mimari tasarım süreci ve mimari tasarım eğitimi pedagojisine farklı bir bakış açısı sağlanabilir mi? Araştırılan tüm bu sorularla birlikte tez çalışmasında amaç, mekan üretim sürecinin "yapma" yerine "bozma" ve "hem yapma hem bozma" merkezli olabilmesinin araştırılmasıdır. Çalışmanın ana konusu olan "bozma" merkezli tasarım sürecinin tartışılması amacı ile "yapma" ve "bozma" kavramları anlamları irdelenmiştir. "Yapma", ortaya çıkarmak, oluşturmak; "bozma" ise çalışan bir şeyi çalışmaz ya da kötü çalışan bir hale getirmek anlamına gelmektedir. "Yapma" ve "bozma" kavramlarının mekan üretim sürecinde nasıl kullanılabileceği sorusu, anlamı gereği "hack" kavramını irdeleme ihtiyacını doğurmuştur. Kabaca parçalarına (kodlarına) ayırmak, bu parçalar arası ilişkiyi değiştirmek, yeni parçalar ve dolayısı ile işlevler eklemek ve yeni bir ürün oluşturmak "hack" kavramını tanımlayan hamlelerdendir. Çalışma kapsamında mekan ve hack kavramları birlikte irdelenmiş, "mekan-hackleme" olarak tanımlanmış ve mekanı oluşturan kodları ayırmak, bu kodları bozmak ve yeni işlevler eklemek olarak tanımlanmıştır.