Kadri Şençalar'ın seçilmiş ud taksimlerinin teknik ve makamsal açıdan incelenmesi

Abstract

Bu çalışma Kadri Şençalar'ın seçilmiş dört taksiminin teknik ve makamsal açıdan detaylı analizi fikrinden yola çıkılarak oluşturulmuştur. Türk makam müziği saz ve söz müziği olarak ikiye ayrılmaktadır. İkisi de kendi içlerinde türlere ayrılarak, Türk müziğinin zenginliğini oluşturmaktadır. Saz müziğinin en önemli formlarından birisi de "taksim" formudur. Türk müziğindeki önemi, yadsınamayacak derecede büyüktür. Öyle ki bir icrâcının, sazına olan hakimiyeti, makam bilgisi, doğaçlama yeteneği, bu formda vücut bulur. Duygularını, makamsal birikimini, taksim yaptığı anda sazına aktarır ve adeta o anda beste ortaya çıkarır. Kayıt teknolojisinin yıllar içinde gelişmesiyle, ekollerin, ustaların taksimleri bize ulaşmış ve arşivlerimizde ölümsüzleştirilmiştir. Bu taksimler, bizler için adeta bir rehber ve öğretici konumundadır. Ud ekollerinin en önemli isimlerinden Nevres Bey, Şerif Muhiddin Targan, Yorgo Bacanos ve Kadri Şençalar'ın yüzlerce taksim kayıtları arşivlerimizde mevcuttur. Çok büyük çoğunluğu da plak şirketleri tarafından yayınlanarak künyelenmiş ve günümüzde de dijital olarak saklanmaya devam edilmektedir. Bu kayıtlardan, icrâcıların nasıl bir teknik kullandığını (sağ- sol el) ve nasıl taksim yaptıklarını makamsal çerçevede inceleyerek anlayabilmekteyiz. Böylesine önemli ekollerin, birçok taksiminin nota transkripsiyonları çıkarılmış ve ud icrâları akademik çalışmalara konu olmuştur. Literatür incelendiğinde, Kadri Şençalar ile ilgili akademik çalışmaların ve nota transkripsiyonlarının çok az olduğu tespit edilmiştir. Bu eksiklikten yola çıkılarak, bu çalışmanın konusu temellendirilmiştir. Şençalar'ın taksimlerinde kullandığı teknik özellikler, makamsal geçkiler, detaylıca anlatılmış ve tarafımızca çıkarılan transkripsiyonlar üzerinden örneklendirilerek açıklanmıştır. Bu çalışmanın ilk bölümünde problem sorusu çerçevesinde kaynaklara ulaşma, kaynakları tasnif etme ve irdeleme süreci anlatılmıştır. İkinci bölümü Kadri Şençalar'ın hayatı ve eserlerini oluşturmaktadır. Kavramsal çerçeve başlıklı üçüncü bölümde taksim formu teferruatlı olarak izah edilmiştir. Dördüncü ve son bölümde ise Kadri Şençalar'ın ud ile yaptığı 4 (dört) adet taksimi (uşşak, hüzzam, rast ve hicazkâr makamları) teknik ve makam ekseninde detaylı olarak incelenmiştir. Analizler çerçevesinde ud öğrencileri ve eğitimcileri açısından, Şençalar ile ilgili literatürde kaynak olabilecek bir çalışmanın sınırları verilmeye ve yaptığı taksimleri transkripsiyonlarla anlatarak katkı sağlamaya çalışılmıştır.