Yüksek teknoloji barındıran endüstri tesislerinin tasarım evresinde BİM destekli paydaş yönetimi: Ses altı rüzgâr tüneli örnek olay incelemesi

Abstract

İnşaat sektöründe, gelişen teknolojilerin getirmiş olduğu yeniliklerle birlikte yapı endüstrisi de birçok değişim ve dönüşüm geçirmektedir. Teknolojinin inşaat sektörüne getirmiş olduğu en büyük yeniliklerden birisi kuşkusuz BIM (Bina Enformasyonu Modellemesi) teknolojisidir. BIM teknolojisi, öncelikli olarak tasarım felsefesini değiştirmiş, devamında alt süreçlerin iyileştirilmesine de zemin hazırlamıştır. Tasarımın üç boyutlu hale getirilmesi ile birlikte proje ve tasarım yönetimi ilkeleri de değişmek zorunda kalmıştır. Söz konusu değişimlerin en önemlilerinden biri de paydaş yönetimi bilgi alanında gerçekleşmektedir. Endüstriyel yapılar, konut, okul, kamu yapıları vb. gibi nispeten daha sade olarak nitelenen yapılara nazaran daha karmaşık ve daha fazla paydaşın etkileşimde bulunduğu projelerdir. Endüstriyel yapıların barındırdığı alt sistemler, test altyapıları, tezgâh ve ekipman farklı paydaşlar tarafından tedarik edilebildiğinden, bu tip yapılarda paydaş yönetimi daha öncelikli ve önemli bir konu haline gelmektedir. Paydaş yönetimi bilgi alanındaki söz edilen bu değişimlerin potansiyelini ölçmek, geleneksel yöntemler ile BIM destekli paydaş yönetimi arasındaki farkları belirlemek ve özellikle endüstriyel tesislerin tasarım aşaması üzerine etkilerini görmek amacı ile tez kapsamında çalışmalar yapılmıştır. Bu tez kapsamında öncelikle genel olarak ve özelde endüstriyel yapılarda bina yaşam dönemi incelenmiş, sonrasında paydaş yönetimi ile ilgili literatür taraması gerçekleştirilmiştir. Daha sonra BIM kullanımı ile paydaş yönetiminde yaşanan değişiklikler ve BIM teknolojisinin paydaş yönetimi bilgi alanına getirmiş olduğu katkılar "BIM destekli paydaş yönetimi" anahtar sözcüğü yardımıyla incelenmiştir. Bu aşamada paydaş yönetimi uygulamalarında BIM kullanımını inceleyen pek fazla araştırmanın olmadığı da gözlerden kaçmamıştır. Bunun üzerine yapılan çalışmalar incelenerek bir yol haritası belirlenmiş ve Türkiye'nin sayılı yüksek teknoloji barındıran endüstri tesisleri arasında yer alan, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. (TUSAŞ) tarafından yürütülen Türkiye'nin en büyük Avrupa'nın ikinci büyük ses altı rüzgâr tüneli tesisinin tasarım aşaması örnek olay yönteminden yararlanarak incelenmiştir. Rüzgâr tüneli yapısı, geometrik anlamda düzgün bir yapıda olmaması nedeniyle tasarımı hayli zor bir yapı olmasının yanında, içinde barındırdığı ekipman potansiyeli de sektörün nadiren görebileceği özellikte olması, bu projenin örnek olay olarak incelenmesini özel kılmıştır. Rüzgâr tüneli tesisinin tasarımına katkı sağlayan dokuz farklı paydaştan BIM kullanımı konusunda bilgi edinilebilen ve görüşme talebine olumlu yanıt veren altı farklı roldeki personel ile yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiş, görüşmelerde kaydedilen yanıtlar içerik analizi (content analysis) yönetimi ile incelemeye tabi tutulmuştur. Bu tez kapsamında paydaş yönetimi ile ilgili yalnızca rüzgâr tüneli projesinin tasarım süreci dikkatle takip edilmiş ve BIM kullanımının tasarım sürecinde paydaş yönetimi konusunda sağladığı avantajlar kaydedilmiştir. Tasarım sürecindeki avantajların yansımalarını görebilmek üzere yapım ve tesis işletme dönemlerinin de incelenmesi, BIM teknolojisi kullanımı ile paydaş yönetimi konusunda gelecekte potansiyel araştırma alanları olarak görülmüştür. Literatür incelemeleri, örnek olay yöntemi ile incelenen proje ve yapılan yarı yapılandırılmış görüşmelerden hareketle entegre proje teslim yöntemi ile yönetilen endüstri yapılarında paydaş yönetimi alanında bir standardın olmadığı, çoklu paydaş yönetimi gerçekleştirilen projelerde BIM tabanlı yaklaşımların geleneksel yöntemlere göre birçok avantajının bulunduğu ancak inşaat sektöründe bu konunun hala gelişime açık olduğu tespit edilmiştir.