Mimarlıkta zamansızlık

Abstract

"Zamansızlık" kavramının, mimarlıktaki çağrışımlarını, "İstanbul Kentinin Zamansız İmgesi; Siluet" ömeklemesiyle tartışmayı amaçlayan bu tez, beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde "zamansızlık etkisi" kavramının farklı disiplinlerdeki anlamına değinilmiş, mimarlıktaki anlamı, kimi örneklerde sezgisel, kimilerinde daha tanımlı açıklamalarla ve referanslarla beslenebilen; tekil mimarlık ürünleri, kentsel olgular, bazı mimarların arketip oluşturacak nitelikteki ürünleri ve asal geometrik formlann etkisi alt başlıklarıyla irdelenmeye çalışılmıştır. İkinci ve üçüncü bölümde, zaman ve mekan kavramları üzerinde durulmuştur. Zamanın kavramsal tanımları, tarih boyunca ele alınışlarıyla irdelenen, bilim ve felsefede zaman tanımları ve zamanın biçimlendirdiği yaşam içindeki anlamının irdelendiği toplumsal boyutunu kapsamaktadır. Değişik mekan yaklaşımları ve "mekan sürekliliği" üçüncü bölümün konusudur. Zamanın mekanla ilişkisinde, mekanın sürekliliğinin önemi; hareket ile oluşan algısal süreklilik; biçim, arketiplerie kurulan ilişkinin yaratacağı mimarideki tarihsel süreklilik; iz, toplumsal yaşamın yere bağlılığından oluşan süreklilik ve "genius loci"; yer ile ele alınmıştır. Dördüncü bölüm, mimarlıkta zamansızlık kavramının, istanbul siluetiyle örneklenmesini içermektedir. Kentin zaman boyutu ve siluet ilişkilerini tanımlamaya yönelik referanslar, bölümün girişini oluşturmaktadır. İstanbul silueti, birbirini yadsımayan iki farklı yaklaşımla tartışılmaktadır; görsel değerlerin özellikleri ve algısıyla oluşan siluet imgesi ve kentsel kurgunun bir yansıması olarak siluet Görsel değer özellikleri, topografya özellikleri ve etkisi, deniz ve ışık özellikleri ve ölçekle anlamlandırmaktadır. Değerlendirmede algısal şemalar ve hareket ve iklim özelliklerine bağlı algı değişimleri önemlidir. Bu güçlü kent imgesi, bazı gözlemcilerin yorumlanyla örneklenmiştir. Seyahatname ve gravürlerin bilgisi ve yanıltıcılığı bu bölümün son konusudur. Siluetle ilişkilendirilen kent kurgusu, yapısalcı dilbilim, göstergebilim ve yeni rasyonalistlerin kentin okunmasına ilişkin yaklaşımları bilgisinde, tip ve tipoloji kavramları, anıtın yapı kuruculuğu, kentsel dizgenin varlığı ve kentsel gelişimin dönüm noktalanyla tartışılmaya çalışılmıştır. Beşinci bölüm sonuçtur ve önceki bölümlerin bir değerlendirmesi şeklindedir. Zamansızlık üzerine kesin yargılar ve çıkarımlar yapılmamış, hatta farklı, bireysel yorumlarına değinilmiştir. İstanbul'un, zamanüstü, zamanötesi, zamansız imgesinin, tarihi yarımadanın silueti olduğu bir kabul olarak alınarak, farklı iki yaklaşımla değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu değerlendirilme ile zamansızlık kavramına yaklaşıldığı düşünülmektedir.

This thesis that aims to discuss associations of "timeslessness" conception in architecture by an example that "Silhouette; Timeless Image of Istanbul City" consists of five chapters. In the first chapter, it is mention that "timeless expression" of different subjects and it is illustrated that timeless facts in architecture by singular examples, city artifacts, designs of some architects who are interested in archetypes and effect of fundamental geometric forms. Second and third chapter are based on time and space. Conceptual definitions of time imply scientifical and philosophical points of view in historical continuity and social views of meaning that form the life. Different space approach and importance of "space contiunity are discussed in third chapter. Importance of space contiunity was dealt with perceptive contiunity which is relating to movement by form, historical contiunity in architecture which was created by relation with archetypes by sign, territorial contiunity and "genius loci" by place. Fourth chapter aims to visualize on the silhouette of Istanbul. Time conception of city and city- skyline relations are explained in the beginning of the forth chapter. Silhouette of Istanbul was discussed with the different approachs which don't deny one another; skyline image is formed by effects of visual values and their perception and skyline is a reflection of the city structure Effects and qualities of topography, sea and light effects and scale interpret visual values. Perception schemas and cognitive maps and perceptional changes by movement and effect of climate are impotant for image. Interpretations of some observars exemplify this significant city image. Knowledges and deffects of "books of travels" and "engravings" are the last topic of this chapter. Urban structure imply Liguistics, Semantics and New Rationalists' knowledge of city-reading; type and typology conception, structure forming of monument, existence of city-system and landmarks of improvement. Fifth chaper is conclusion and evaluation of othet chapters. Thesis doesn't imply a definite judgement or deduction about timelessness. Firstly, this is an agreement about the historic peninsula's silhouette is the timelessness city image of İstanbul. Then, this aggrement is tried with two different approachs. Timelessness conception is thought that is more significable with this evaluation.