A visual method of analysis for user modifications in Climat de France

Abstract

Architecture is first shaped in relation to certain intentions and motivations of the designer and then appropriated by the user according to the needs and practices. This thesis proposes a visual computational methodology for analysing residents' modifications in the modernist mass housing project of Climat de France. It inquires into the user context of its inhabitants and the design context of the architect and authorities' intentions. The problem of modern housing has been a demanding issue in architecture since the industrial revolution. Modern architecture addressed this problem with mass housing, to provide access to hygiene and functional dwelling. This modernisation disseminated around the world with the idea of universal human needs, however, it was European ideas that disseminated and left little for plurality and diversity. European colonies in Africa were seen as vast lands to explore the modernist housing experiment and test its extents regardless of the different cultures, geographies and climates. A global movement of modernist functionalism was adapted to implement the idealized dwelling. Algeria, an important colony of France had been introduced to modernist housing through a program called "the housing battle" during the last years of the French occupation. Mass housing projects known as the grand ensembles were not only implemented as ideological tools to modernize the Muslim local population but also as political tools to repress the growing resistance against colonialism. This dissertation focuses on Climat de France, a monumental modernist project constructed within the housing battle program that has been the background of many conflicts and transformations since its realisation. Originally built as evolutif housing, this project offers very tight layouts with minimal fittings that fall short to satisfy the basic needs of the crowded Algerian families. Climat de France as many other projects implemented in the same period have been transformed by its residents during the years in order to adapt the space to their needs and lifestyles. The inadequate living conditions in the grand ensembles that are still inhabited by their first residents have been a persuading social issue in the Algerian agenda and demolishing certain settlements was adopted as a solution by the local authorities. This dissertation offers a visual and computational analysis of the residents' modifications in Climat de France in order to expose the use of space and its temporality in relation to the socio-cultural factors of its users. Climat de France is an important case besides its architectural value as a colonial modernist project, with all the residents' modifications it holds additional value as an inhabited space. It showcases an important example of how design intentions have been invalidated by the residents in their use of space and making it their own. Home making is an extensive field of study in social science, I refer to this literature in order to ground residents' modifications with the concepts of self expression and making oneself home. I distinguish the design context and the user context in order to identify the duality of Climat de France and explore their interrelation in shaping each other. Iintroduce the user context in order to understand the use of space and the temporality of domestic spaces as manifested in residents' modifications. There is much to learn from the continuity and discontinuity of the socio-cultural acts and idealized forms, especially from the point of view of sustainable environments and reuse of the existing structures. In the case of reuse and renovation of the existing ensembles, the user context holds an important potential that should not be disregarded. The exploration of residents' modifications and their space making patterns does not only help us understand the temporality of inhabited spaces but also holds the potential to develop new perspectives and methodologies for renovating the existing architectural heritage in relation with the user context. As methodology, a visual computational approach is adopted in documenting and analysing the residents' modifications. Grounded on anthropological field research, the documented residents' modifications are abstracted into two-dimensional drawings enhanced with textual labels that specify their context and reason of use. The highly modified façades that are the subject of this dissertation showcase a variety of modifications realised by the residents through different periods of time, reflecting different temporalities. Each modification on the South-West façade is documented and fragmented into visual rules of its making process. Visual rules of different dwelling activities are introduced and identified on the façade in order to achieve a holistic picture of residents' modifications. Further, the visual rules for each apartment and their corresponding textual labels have been analyzed and compared for the whole façade in order to interpret the embodied experience behind residents' modifications beyond their formal properties. The analysis reflects the building deficiencies residents endure and how they address them individually or collectively with the limited resources they have. The dissertation offers two main contributions: firstly, the formal method that enhances visual rules with socio-cultural information, and secondly, a visual computational approach anthropological field research to increase its capacity and extend its impact in field research. A future automation of the proposed methodology can contribute to establish a descriptive theory of space use and residents' space making within existing buildings. The formal representation of the user context can bridge the gap between the idealized design forms and the inhabited spaces.

Bu tezde, Cezayir'de modern bir toplu konut projesi olan Climat de France'da yaygın olarak gözlemlenen kullanıcı müdahalelerinin ardındaki gündelik hayat aktiviteleri ve sosyo-kültürel etkenlerin araştırıldığı biçimsel hesaplamalıvbir yöntem önerilmektedir. Kullanıcı müdahalelerinin mekan kullanımına dair işaret ettiklerinin ve tasarım bağlamı ile kullanıcı bağlamı arasındaki etkileşimin anlaşılması amaçlanmaktadır. 20. Yüzyılın ilk yarısında modern mimarlık akımı toplumların modernleşmesi için büyük çabalar göstermiştir. O dönemin en önemli konularından biri hijyen ve fonksiyonel yaşam alanlarını herkes için sağlamayı amaçlayan toplu konut projelerinin geliştirilmesi olmuştur. Modernist fonksiyonelliğin içinde çok sesliliğe ve popülerizme yer verilmemiştir. Cezayir'de modern mimarlık 1950'lerin sonu ve 1960'ların başında Fransız sömürgeciliğinin son yıllarında bir politik araç kullanılmış, modern toplu konutlar yerli halkı Avrupalılaştırmak ve onları kontrol altına almak için geliştirilmiş ve yoğun bir programla inşa edilmiştir. Cezayir ve diğer Afrika sömürgeleri, sahip oldukları geniş arazileri ve artan şehirleşme ihtiyacı ile Avrupalı mimarlara kentsel ve mimari deneylerini gerçekleştirmek için bir çok fırsat alanı yaratmıştır. Cezayir'de modern toplu konut projelerinin inşasından neredeyse altmış yıl sonra, ilk kullanıcıları tarafından hala kullanılmakta olan bu konutlar, sosyal ve toplumsal problemlerin merkezi olmaktan kurtulamamıştır. Projelerin çoğu, tanınmayacak şekilde kullanıcıları tarafından dönüştürülmüş ya da yetersizliklerinden dolayı yıkılmışlardır. Bu tez kapsamında, o dönemde inşa edilen projelerden bir tanesi olan Climat de France'a odaklanılmıştır. Fransız mimar Fernand Pouillon tarafından 1957'de inşa edilen bu proje, kolonyal ideoloji ile şekillenmiş ve anıtsal mimari kompozisyon ile ele alınmış 4.493 konuttan oluşan mega bir yerleşkedir. Dönemin belediye başkanı Jacques Chevallier tarafından başlatılan "Konut Muharebesi" programı sürecinde uygulanan bu proje ile yerli halkın hızlı bir şekilde gece kondularından çıkarılıp modern apartmanlara yerleştirilmesine odaklanılmıştır. Bu program kapsamında yerel halkın modern konutlara uyum sağlayamayacağı düşüncesi ile onları modern hayata hazırlayacağı savunulan "evrilebilir konut" tipolojisi üretilmiştir. Bu tipoloji, modern konutlara göre oldukça küçük yaşam alanları sunan, mutfak ve tuvalet gibi ıslak hacimleri ise minimum donanımda olan daireler sunmuştur. Evrilebilir konutların Avrupalılar için inşa edilen modern konutlardan daha ekonomik ve küçük olmaları programlanmış, bu sayede Fransız yönetimi, vadettiği yüksek sayıda konut üretimini sağlayabilmiştir. Bugün ilk kullanıcıları tarafından hala kullanılan Climat de France ve benzeri diğer projeler kullanıcılarının ihtiyacını karşılamakta yetersiz kalmaktadır. Bu yerleşimlerdeki kullanıcılar yıllar içinde kendi ihtiyaçları doğrultusunda yaşadıkları mekanları dönüştürmeye başlamış, hatta bazı kullanıcı müdahaleleri binaları tanınmayacak derecede değişikliğe uğratmıştır. Bu tezin odağı Climat de France projesindeki kullanıcı müdahalelerini mercek altına alarak, tasarım bağlamı ile kullanıcı bağlamı arasındaki ilişkinin irdelenmesidir. Climat de France gibi tarihi değere sahip yapıların yetersizlikleri nedeniyle yıkılması yerine, kullanıcı bağlamı ile ilişki kuran yenileme ve uyarlanmalarına yardımcı olacak bir yöntem önerilmektedir. Kullanıcıların mekanı yaşayarak dönüştürmesinden sosyal ve toplumsal olarak öğrenilecek ve tasarım bağlamına katkı sağlayacak önemli bilgiler vardır. Bu tezde de tasarım ile kullanımın bağlamı arasındaki diyaloğu kurmanın araçları araştırılmaktadır. Bu çalışma, mimari mekanı fiziksel yapısının ötesinde kullanıcılarının ev kurma pratiklerini de gözeterek tanımlamaya çalışmaktadır. İncelenen yapı, kolonyal bir alt metin ile inşa edilmiş olup, kullanıcıları üzerinde hakimiyet kurmayı amaçlamıştır. Cezayir bağımsızlığını kazandıktan sonra ise bu yerleşim kullanıcılarının ihtiyaçları yerel yönetim tarafından göz ardı edilmiştir. Bu durum kullanıcılar üzerinde baskı ve öfkeye neden olmuş, kendilerini ifade etme ve yaşam alanları üzerinde söz hakkı sahibi olduklarını göstermek için yaşadıkları alanları zaman içinde dönüştürmeye yönlendirmiştir. Bu tezde, kullanıcı müdahaleleri, sosyal bilimlere referansla kendini ifade etme araçları olarak ele alınacak ve kullanılan mekanla ilişkisi irdelenmiştir. Mimarlığın tasarım ve kullanıcı bağlamlarının ikiliği üzerinden tasarım ile kullanıcının etkileşimi tartışılmaktadır. Tasarım yöntemleri literatürüne referansla Kroes'un tartıştığı tasarımın çift yönlülüğünü ifade eden tasarım ve kullanıcı bağlamları ile kuramsal bir çerçeve tanımlanmıştır. Tasarım bağlamı, mimar tarafından kurgulanan tasarımın fiziksel ve ilişkisel olarak şekillendirilmesi, kullanıcı bağlamı ise tasarlanan mimarlığın kullanıcı ile buluşup onun tarafından dönüştürülüp, manipüle edilmesi sürecini ifade etmek için kullanılmaktadır. Bu iki bağlam üzerinden Climat de France projesi ve kullanıcı müdahaleleri tartışılmaktadır. Konut mimari bir problem olmanın yanı sıra önemli bir sosyal olgudur ve evi, fiziksel bir mekan olarak tanımlamak yanlış olacaktır. Yuva, ev gibi kavramlar sosyal bilimlerde oldukça geniş bir literatürde ele alınmaktadır. Aidiyet ve yer edinme ile güçlü bir ilişkisi olan evi fiziksel bir mekan olarak ele almak potansiyelini göz ardı etmemize neden olacaktır. Dolayısıyla konut tasarımında kullanıcı bağlamı her zamankinden daha büyük önem taşımaktadır. Kullanıcının ev yapma pratikleri sosyal bilimlerdeki araştırmalara referansla tanımlanmıştır. Bu aşamada İngiliz antropolog Tim Ingold'un tabiatın geçiciliği üzerine yazdığı metne referansla, "mesken edinme eylemleri" ve "işlev uzantısı" kavramları ödünç alınmıştır. Mesken edinme eylemleri, Climat de France cephelerinde gözlemlenen kullanıcı müdahalelerinin mekansal ihtiyaç eğilimlerine işaret ederken, işlev uzantısı spesifik olarak müdahalenin hangi işlev için uygulandığını ifade etmekte kullanılmıştır. Climat de France'a gerçekleştirilen saha gezileri ve arşiv araştırmaları sonucunda projenin orijinal ve güncel hali ile ilgili veri toplanmıştır. Yerleşim sakinlerinin mahremiyet hassasiyeti ve evlerini açmaya sıcak bakmamaları sonucunda yeterli sayıda iç mekan örneğine ulaşılamamıştır. Toplanan bilgiler ışığında, projenin dış cephedeki kullanıcı müdahalelerine odaklanılmış, kullanıcı müdahalelerinin iki boyutlu temsilleri geliştirilip ilk tasarım ile karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. İlk tasarımın yaşanılan mekana dönüşümünü analiz edebilmek ve örüntüleri belgeleyebilmek için görsel hesaplama yöntemine başvurulmuştur. Kullanıcı müdahalelerini temsil eden görsel kuralların tanımlanması ve bu kuralların hangi aralıklarda ve sıklıkta tekrar ettiğinin takip edilmesi ile çalışmaya analitik bir altyapı kurgulanmıştır. Yöntem olarak, görsel hesaplama yönteminin kullanılmasında iki amaç güdülmüştür: birincisi görsel kuralların tasarımın fiziksel özellikleri, malzeme, doku ve yapı bilgisinin ötesinde sosyo-kültürel bilgilerle donatılarak, formal soyutlamanın yanı sıra kullanıcının donanım ve isteklerine dair bilgileri de barındırabileceğini göstermetirk. İkincisi ise antropolojik yaklaşımlarla incelenen ve ele alınan bir konunun hesaplamalı yöntemlerle irdelendiğinde daha geniş sayıda ve alanda uygulanabileceğini göstermektir. Görsel hesaplama yöntemleri, Palladio villalarının tasarım kurallarını tanımlayıp, bu kurallarla yeni tasarımlar üreterek başlamış olsa da, var olan tasarımların günümüze uyarlanmasında da sıkça kullanılmıştır. Bu çalışmada farklı olarak, görsel hesaplama kuralları yeni bir tasarım üretmek için değil, var olan kullanıcı müdahalelerini anlamlandırmak üzere kullanılmıştır. Tasarım dilini değil kullanıcı dilini temsil etmeye odaklanan bir gramer önerilmektedir. Önerilen görsel gramer, kullanıcıların tercihleri, ihtiyaçları ve donanımları ile ilgili bilgilerle tanımlanmıştır. Tüm cephedeki kullanıcı müdahalelerinin kural dizimine bakıldığında ise kullanıcıların arasındaki etkileşimi, kültürel eğilimlerini ve tasarımdaki bazı yetersizliklerini ortaya koyduğu görülmüştür. Önerilen kullanıcı müdahaleleri grameri, tamamen sayısallaştırıldığında yüksek sayıda alanı tarayıp aralarındaki ilişkileri örüntüleyebilecek altyapıyı sunmaktadır. Geliştirilen yöntem, yüz yüze görüşme ve kullanım sonrası değerlendirme gibi mevcut yöntemlerle ile birleştirildiğinde ise daha etkili sonuçlar elde edilebilir. Geliştirilen kullanıcı müdahaleleri gramerinin analizleri sonucunda elde edilen veriler üç ayrı açıdan ele alınmıştır. İlk olarak, kuralların uygulanma sıklığı ve yoğunluğu incelenmiştir. Örneğin perde kullanımının katlara göre nasıl ve neden değişkenlik gösterdiği bu analiz sonucunda açıkça görülmektedir. İkinci olarak görsel kurallarda kullanılan etiketlerin incelenmesi sonucunda kullanıcıların becerileri, bütçeleri ve binaya yaptıkları müdahalelerin ölçeği ile ilgili çıkarımlar karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma sonucunda kullanıcılar arasındaki bilgi alışverişi ve dayanışmaya dair bulgulara ulaşılmıştır. Son olarak, fiziksel yapının soyutlaması olarak kullanılan görsel kuralların temsil ettiği biçimler karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma sonucunda yapının sunduğu mevcut fiziksel özelliklerin, kullanıcıları bazı müdahaleleri yapmaya nasıl yönlendirdiği tartışılmaktadır. Yürütülen analizler sonucunda bazı bulgular beklenen sonuçlara ulaşılmış, ancak bulguların nedenlerine yönelik spesifik bilgiler ve göz ile tespit edilemeyecek örüntüleri ortaya çıkarmıştır. Tezde kullanıcı ve tasarım bağlamlarının birbiri ile ilişkilendirildiği bir çerçeve ile incelenen kullanıcı müdahalelerinin formal yöntemlerle soyutlayarak tespit ve analiz eden bir metodoloji önerilmektedir. Çalışma, kullanıcı müdahalelerini mimariye yapılan birer vandal girişimin ötesinde, yapı ve kullanıcı arasındaki sosyo-kültürel boyutu mekan yapma ve ev kurma pratiği ile ilişkilendirerek ele almaktadır. Bu bilgiyi formal veriye dönüştürerek ve tasarım bağlamı ile olan ilişkisini ortaya koyarak, kullanıcı bağlamının önemini vurgulamaktadır.