Aile şirketlerinde stratejik yönetim : Türk tekstil sektöründe bir vaka analizi

Abstract

Strateji, işletmeye yön vermek ve rekabet üstünlüğü sağlamak amacıyla, işletme ve çevresini sürekli analiz ederek uyum sağlayacak amaçların belirlenmesi, faaliyetlerin planlanmsı ve gerekli araç ve kaynakların yeniden düzenlenmesi sürecidir. Stratejik yönetim ise etkili stratejiler geliştirmeye, uygulamaya ve sonuçlarını değerlendirerek kontrol etmeye yönelik, kararlar ve faaliyetler bütünüdür. Yönetim hiyerarşisinin her bir kademesindeki yöneticilerin sorumluluk alanları ve olaylara bakış açılan birbirinden farklı olduğundan, örgütlenme yapısına göre değişik seviyelerde strateji geliştirilebilmektedir. Bunlar; şirket stratejileri; farklı işletmeler ve değişik iş gruplarına sahip bir şirketin bütün olarak stratejilerini ifade eder, işletme stratejileri; belirli bir sanayi kolu veya pazarda nasıl rekabet edilebileceği, ne tür faaliyetler yapılacağıyla ilgilidir, fonksiyonel strateji ise işletme içerisindeki fonksiyonel birimlere ait kararlardan oluşmaktadır. Stratejik yönetimin süreci, özel bir karar alma veya problem çözme süreci olarak düşünülebilir. Dolayısıyla stratejik yönetim, karar alma sürecinde olduğu gibi, genel bir yaklaşımla plânlama, uygulama ve değerlendirme safhalarından meydana gelir. Sürecin başlangıcını, amaçların tespiti ve uygun stratejilerin geliştirilmesi, tanımlanması oluşturur. Daha sonra, bunların uygulanması ve sonuçlarının kontrol edilerek değerlendirilmesi takip eder. Stratejilerin geliştirilmesi ve planların hazırlanması aşamasında, dış çevre analizinin; fırsat ve tehditlerin belirlenmesi, işletme içi analizlerinin; işletmenin güçlü ve zayıf yönlerinin belirlenmesi, yani SWOT Analizinin uygulanması ve stratejik amaçların, yönetim değerlerinin ve örgütsel önceliklerin belirlenmesi gereklidir. Strateji geliştirildikten ve stratejik plânlar hazırlandıktan sonra yapılması gereken ilk faaliyet, stratejilerin başarıyla uygulanabilmesi için organize edilmesidir. Stratejinin işletmenin diğer özellikleriyle uyum içerisinde olması gereklidir. Bu uyum öğeleri: (7S) Yapı, Ortak Değerler, Sistemler, Kabiliyetler, Çalışanlar, Yönetim Tarzı ve Stratejidir. Tasarlanmış stratejileri gerçekleşen stratejilere dönüştürme prosesi; strateji uygulamasının en kritik unsurları olan; entegrasyon, organizasyon yapısı (kuruluş yapısı), kontroller ve liderlik, dört elemanı dikkate alınmalıdır. Stratejik yönetim sürecinin son adımı; uygulanan stratejilerin sonuçlarının değişik boyutlarda gözden geçirilmesi, stratejik uygulamaların nasıl gittiği, amaçların ve planların ne kadar başanlabildiğinin belirlenmesi stratejik yönetim sürecinin son adımı, kontrol ve değerlendirme aşamasıdır. Bu adım sürece geri besleme sağlamaktadır. vii Tez kapsamında literatür araştırması ve vaka analiziyle incelenecek olan aile şirketlerinde stratejik yönetim konusuna geçilmeden önce aile şirketi tanımından bahsedilmesi gerekidir. Şirket yönetiminde sahipliğin, temel politik karar organlarının ve hiyerarşik yapının önemli bir kısmının belli bir ailenin üyelerinden oluşması halinde ailesel yönetim sözkonusu olmaktadır. Bu yönetim şeklinin en önemli özelliği, üst yönetim kademelerinin belirli aile fertlerine veya akrabalara açık olması ve tercih edilmelidir. Bu tür yönetime dünya genelinde ekonomik çabaların başlangıç dönemlerinde geniş ölçüde rastlanmaktadır. Aile şirketlerinde yöneticilik, katılımsal olarak geçmekte belli bir aileye mensup olma ve yakınlık yönetim kadrolarına gelmede etkin olmaktadır. İşletme ile ilgili kararlarda söz sahibi aile ve onun bireylerinin oluşturduğu kurullar tarafından alınmaktadır. Aile şirketlerinin özel yapılarından kaynaklanan, kendilerine has stratejik üstünlükleri ve zayıflıkları vardır. Tez kapsamında, bu özellikler ve aile şirketlerinde stratejik yönetim süreci analiz edilecektir. Tez kapsamında analiz edilen vaka, Türk tekstil sektöründe faaliyet gösteren bir aile şirketidir. 1989 da perakende satış yapmak, alıp-satmak amacıyla kurulmuş, 1998 de, üretim yapan, aylık üretim kapasitesi 100.000 adede ulaşmış ihracatçı bir işletme haline gelmiştir. Vaka analizinin ilk adımında Türk tekstil sektörünün gelişimi analiz edilmiştir. Daha sonra analiz yapılmak üzere seçilmiş olan işletmenin sahipleri ve çalışanlarıyla bir çok kez görüşülerek, analiz aşamasında gerekli olabilecek tüm bilgiler alınmıştır. İşletmenin kurulduğu günden itibaren verilmiş olan tüm stratejik kararlar ve iş sahiplerinin bu kararlan verirken hangi gerekçeleri dikkate aldıkları, bu stratejilere yönelik hangi eylemleri gerçekleştirdikleri belirlenmiştir. Bu stratejiler gruplandığmda işletme hayatında değişimlerin yaşandığı noktalar belirginleşmiştir. Bu gruplamaya göre işletmenin kuruluşundan günümüze kadar geçen sürede yaşadığı evreler 4 başlık altında toplanmıştır: Kuruluş Dönemi, İhracata Geçiş Donemi, Büyüme Dönemi ve Duraklama Dönemi. Her dönem için işletmenin "Çalışanlannm Profili", "Ürün Çeşitleri", "Müşteri Tanımı", "Kalite Politikası", "Piyasa / Sektörün Durumu", "Rakipler" tanımlanmıştır. Bu önemli faktörlerin belirlenmesinden sonra, işletmenin almış olduğu kararların, işletmenin güçlü ve zayıf yönleri, dış çevre fırsat ve tehditleriyle ne kadar uyumlu olduğunun belirlenmesi amacıyla her dönem için SWOT Analizi yapılmıştır. Bir sonraki adımda işletmenin belirlemiş olduğu stratejilerin, işletmenin diğer öğeleriyle uyumunun analiz edilmesi amacıyla, her dönem için 7S Analizi yapılmıştır. Tez kapsamında, Türk Tekstil-Konfeksiyon Sektörü'nde faaliyet gösteren bu aile şirketinin stratejik karar alma süreçleri analiz edilmiş, literatür araştırması çalışmasıyla birleştirilerek sonuçlar değerlendirilmiştir.

Strategy is the continuous analysis of the business itself and its environment and determination of the aims that are adaptable, planning of the activities and re arrangement of necessary instruments and sources. Strategic Management is the whole of the decisions and activities towards developing, enforcing effective strategies and controlling strategies by evaluating its results. Varying levels of strategy can be developed in accordance with the structure of being organized since fields of responsibility and angles of consideration of the events of the managers at each level of the management hierarchy is different. These are company strategies that express the strategies as a whole of a company that own different business and different occupation groups, business strategies that are related with how to compete at a definite industry branch or market and what activities can be performed and functinal strategy that consists of decisions of the functional units within the business. The term of strategic management can be considered as the term of taking a special decision or solving a problem. Therefore strategic management consists of planning, application and evaluation stages in general as in the decision taking term. Determination of the aims, description and development of the suitable strategies form the commencement of the term. Later on application and control and evaluation of these follow. During the development of the strategies and preparation of the plans determination of the outside environment, opportunities and threats, determination of in the company analyses, strength and weaknesses of the business that is application of SWOT Analysis and determination of strategic targets, management values and organizational priorities are necessary. The first activity after the strategy is developed and strategic plans prepared is organization of these in order to enforce them successfully. Stretegy should be in harmony with other characteristics of the business. The elements of such harmony are: (7S) Structure, Systems, Style, Staff, Skills, Super-Ordinate Goals and Strategy. In the process of turning designed strategies into practiced strategies the four elements integration, organizational structure (business structure), controls and leadership that are the most critical factors of strategy application must be taken into consideration. Review of the applied strategies in different scales, how the strategic applications are enforced, determination of how much the targets and plans are succeeded, last step of the strategic management form the control and evaluation stage. This step maintains feedback to the term. ix Description of a family company should be mentioned before passing into strategic management of family companies that will be examined by literature research covered by the thesis and analysis of the events. Family management is mentionable when the company management is possessed by the members of a specific family and significant number of basic politic decision making organs and hierarchic structure consist of such members. The most important feature of this way of management is that the top managerial levels are open to the members and relatives of the family and that they are preferred. This type of management is widely practiced at starting stages of economic struggles worldwide. In family companies management passes to others by inheritance and becoming a member and a relative of a specific family is an important factor to become a member of the management staff. Decision making in regards with the business is done by the family and by the boards that consist of the family members. There are unique strategic strengths and weaknesses that originate from the special structure of family companies. These specialities and strategic management term will be analized under the coverage of thesis. Analyzed case under the thesis is a family company operating in the Turkish textile sector. It was founded in 1989 with the aim of retail sales, buying and selling. Its production capacity per month reached 100.000 units in 1998 and was transformed into a company that exports all its production. Development of Turkish textile sector is analized during the first step of event analysis. Subsequently the owners and employees of the company selected to be analized are met many times and discussions were made with them in order to obtain all the data that might be necessary during the analysis stage. All the strategic decisions taken since the business was founded and the causes considered by the business owners during taking a decision and the acts practiced towards these strategies are determined. When these strategies were grouped, the matters where changes in the business life was practiced became more clear. According to this grouping the stages lived by this business between the date it had been founded and current day is gathered under four headings: Founding Stage, Transition into Exports Stage, Growth Stage and Standing Stage. 'The Profiles of the Employees", "Product Varieties", Customer Description", Quality Policies", "Market / Sector Conditions", Competitors" are described for every stage. After these important factors are determined in order to determine the harmonization rate of the decisions taken by the business with the opportunities and threats of the outside environment, and with the strength and weaknesses of the business, SWOT analysis is done for every stage. In the subsequent step for the purposes of analizing the harmony of the strategies determined by the business with other elements of the business 7S analysis was conducted for every stage. Strategic Decision making terms of this family company that operate in the Turkish Textile-Ready Made Garments Sector is analyzed under the thesis and joined with the literature research work to evaluate the results.