Çin Stratejik Reshoring Temel Sürücüleri: Ampirik Bir Araştırma

Abstract

Üretimin uzakdoğu ülkelerine kayması yaklaşık 20 yıl önce başlamıştır. Gıda, tekstil, elektronik sanayileri başta olmak üzere farklı sektörlerde yer alan bir çok şirket özellikle Çinde bulunan faaliyetlerini hızla genişletmiştir. Offshore adını kazanan bu fenomen, genellikle üretim maliyetini düşürerek ürünlerini piyasaya daha düşük fiyatla sunma avantajını elde etmeyi amaçlayan şirketler tarafından kullanılmıştır. O zamanda nerdeyse tüm sektörlerin en büyük kurumları bu trende uyum sağlıyordu, ve offshore üretimi başarılarının en büyük nedeniydi. Tek kelime ile pazar konumunu korumak ve güçlendirmek için offshore şarttı. Ama dünya pazarının bugünkü durumuna bakarsak bu akışın ters yönde giden örnekleri fark edelebilir. Daha anlaşılır olması için, daha önce üretimlerini Çin de bulunduran ve arttıran şirketlerin büyük bir kısmı artık üretimlerini kendi ev ülkelerinde yapmaya başlamıştır. Bu fenomene reshoring adı verilmiştir. Offshorelardaki imalatın eve geri getirilmesi olarak tanımlanan reshoring, stratejik bir yerleşim seçeneği olarak, son dönemlerde çeşitli firmalar tarafından hız kazanarak uygulanmaktadır. Aralık 2013 tarihinde Apple Mac, bilgisayarların montaj hattı için California kararını vererek rotasını değiştirmiştir. Böylece Apple da imalat için artık Çini pek avantajlı bulmayan şirketler arasına katılmıstır. Üretimlerini geri gitiren şirketler arasında General Electric, Michigan Ladder, Zentech, Lenovo ve benzeri şirketler sayılabilir. Reshoring kararını açıklayan şirket sayısı sürekli artarken, reshoring için belirtilen temel sebepler ise çok çeşitli olup, sanayiden sanayiye değişkenlik gösteriyor ve etkilerinin uzantıları da çoğunlukla belirsizdir. Walmart 2023 yılına kadar kendi tedarikinin ABD pazarında olan kısmına 50 milyar dolarlık artış yapacağını duyurmuştur. 2012 de Massachusetts Teknik Enstitüsünde yapılan bir araştırmaya göre zamanında offshore üretimine başlayan şirketlerin %14 ü üretimlerini ülkelerine geri getirmeyi hedeflemektedir. Çin ve diğer uzak doğu ülkelerindeki çalışan maaşlarının hızla artmasıyla birlikte eskiden ucuz sayılan üretim maliyeti batı ülkelerindeki üretim maliyet seviyelerine giderek yaklaşmaktadır. Diğer taraftan işçilerin çalışma koşullarının iyileşmesine yönelik istekleri ve bu nedenle fabrikalarda sıklaşan grev olayları üretimcileri ciddi bir şekilde düşündürmektedir. Bununla birlikte reshoring fenomeninin arkasında olan gerçek ve ıspatlanmış nedenleri henüz bilinmemektedir. Offshoring ve reshoring konusunda başka bir dikkate değer bilgi de internet kullanıcılarının %90 ının tercih ettiği Google arama motorundan gelmektedir. Google Insights for Search denilen uygulama kullanarak görülmektedir ki 2005 ten 2013 yılına kadar offshore kelimesinin aranma oranı 5 kat azalmıştır. Aynı zamanda 2011 te aranmaya başlayan reshore kelimesi 2013 te en yüksek aranma seviyesine gelmiştir. Doğrusal bir bağlantının bulunmamasıyla birlikte offshore fenomenin tersi olan reshore fenomenin giderek önem kazanmasını internette açıkça görünmektedir. Basının yükselen ilgisini dikkate alarak, bu çalışmada Çin odaklı üst yönetim reshoring kararının etkenlerini sistematik olarak araştırmayı amaçlamaktayız. Şirketlerinin üretimlerinin genişletilmesi veya ev ülkelerine taşınması ile ilgili olan nedenlerin bulunması ve analiz edilmesi, genel olarak üretim yerleştirme kararına nasıl bir etki yaptıklarını anlamak için esastır. Bununla birlikte reshoring fenomenini daha ileri seviyede incelemek, açıklamak ve üzerinde olan dikkati artırmayı hedeflemekteyiz. Bu araştırmanın cevap verilecek olan soruları şunlardır: Şirketler neden reshore yapmayı düşünmektedir? Reshoring kararının ekonomik etkisi nedir? Çindeki şirketler ile olan iş birliğinin temel karakteristikleri nedir? Hangi direk iş faktörleri reshore kararına yönlendirmiştir? Hangi doğrusal olmayan faktörler reshore kararını etkilemiştir? Ayrıca bu çalışmanın, reshoring fenomenin daha detaylı incelenmesine ve şirketlerin üretiminin yerleşim kararına katkı sağlayanacağına inanıyoruz. Bu çalışma araştırma niteliği taşımakta ve derin literatür çalışması ile uzman mülakatlarından edilen kalitatif bilgileri içermektedir. Bu amaçla, ilk olarak konu ile ilgili geniş bir bilgi edinmek için derin bir literatür araştırması yapılmıştır. Böylece reshoring kelimesinin geniş tanımlaması ve kavramsal çerçevesinin analizi yapılmıştır. Reshore kararının nedenlerini daha iyi anlamak için öncelikle offshore trendini yakından incelendi. Offshore kararının en önemli etkenleri olarak verimlilik ve maliyet düşürülmesi görülüyor. Bu iki fenomen bir birinin tersi olduğunu farz ederek reshore kararının arkasında da ekonomik avantajın olduğu düşünülebilir. Bütün potansiyel reshoring nedenlerini belirlemek için büyük bir bilgi koleksiyonu toplanmıştır. İleri aşamalarda ise grafiksel göstergeler kullanılmıştır. İncelenen 79 haber ve dergi sonucunda 60 tane potansiyel reshore nedenleri belirlenmiştir. Ardından reshore gerçekleştiren 46 şirketinin bu stratejik hareket duyurularını araştırıp birincil verilere ulaşılmıştır, ardından sayısal analiz yapılarak reshore için 20 tane ana nedeni belirlenmiştir. Offshoring ve reshoring esas olarak birer üretim yerleştirme kararları oldukları için ilk olarak konu ile ilgili olan işlem maliyeti ekonomisi (TCE), uluslararası üretiminin derleme teorisi ve daha yeni üretim yerleştirme kararıyla ilgili teorik kavramlar incelendi. Bu çalışmada, literatüre katkı olarak üretim yerleşim bilgileri ve pazarlık gücü analizleri kullanılarak reshoring teorisi geliştirildi. Ardından bu bilgiler doğrultusunda Rusya, Almanya ve Japonya gibi farklı ekonomik düzeydeki ülkeleleri temsil eden uzmanlar ile odak (derinlemesine) mülakatlar yapıldı. Uzman seçiminde önemli kriterler; uluslararası iş tecrübesinin olması, Çin de olan üretim şartlarının bilmesi ve reshore kararının stratejik bir karar olduğundan dolayı orta ve üst düzey yönetici olması seçildi. Araştırma yöntemi olarak mülakatların seçilmesinin ana nedeni reshoring trendinin henüz iyi incelenmemiş olması ve kalitatif yönteminin bu konuda yardımcı olacağı düşüncesidir. Mülakatlarda açık uçlu sorular ve bilgi analizinde niteliksel yöntemler kullanılmıştır. Genel olarak araştırmada neden ve nasıl soruları yer almaktadır. Bir araştırma çalışması için bu tarz sorular yeni trend ve fenomenler hakkında bilgi toplamakta en yararlı sorulardır. Bunların sonucunda konu ile ilgili zengin birincil veri edinilmiştir. Son olarak, önceki iki adımı onaylamak ve kantitatif analiz yapabilmek için Çin deki faaliyet gösteren şirketlerle bir anket çalışması önerilmiştir. Anket çalışmasının amacı, Çin de faaliyet gösteren şirket yetkililerinden elde ettiğimiz nedenlerin hangi derecede reshore kararını etkilediğini öğrenmek. Böylece bir önceki iki adımın onaylanmasıdır. Araştırma yapısı çok nitelikli bilgi tabanı ile sonuçlandırılmıştır. Reshore fenomenin ana etkenleri ve alt etkenleri belirlenmiş olup Ishıkawa (sebep-sonuç) diagram halinde özetlenmiştir. Bu bilgi farklı ülke ve dünya bölgelerindeki idari, teknik fonksiyon ve endüstri alanlarında reshoring hareketler analizlerine imkan sağlamaktadır. Reshore kararı stratejik ve zor bir karardır. Şirketlere için hayati önem taşımaktadır. Kendi içinde bir çok çelişki bulunduran bu karar, ciddi analizleri gerektirmektedir. Umuyoruz ki bu çalışma hem reshoring fenomini inceleyen bilimsel araştırmacılara hem üretim yerleştirme kararları veren şirket yetkililerine yardımcı olacaktır.

Reshoring manufacturing operations as a key strategic relocation decision option, popularly defined as bringing offshored manufacturing back home, has recently gained momentum by various companies. In December 2013, Apple changed course, deciding to assemble a line of Mac computers in California, U.S. Thus, Apple has also joined a wave of companies that found manufacturing in China not as advantageous as before. Companies that say they have brought back jobs include General Electric, Michigan Ladder, Zentech, Lenovo and many others. While the number of companies that has announced about their strategic decision on reshoring continuously increases, reasons stated for reshoring are manifold, they change from industry to industry and extend of their effect mostly remains unclear. Following the rising daily press interest on reshoring phenomenon we aim to systematically explore the key drivers behind the top management decisions on reshoring with focus on China thus to observe further, define and complement the attention to this trend from our academic perspective. First the available academic literature and related press was explored to obtain knowledge and comprehensive insights about the topic. To identify all manner of potential reasons behind reshoring decisions rich collection of data was collected from media and was further used in quantitative representations. Second, basing on the knowledge from literature review, focused (semi-structured) qualitative interviews were held with company experts from different economic settings, such as from Russia, Germany and Japan to get rich primary data. Finally, as limitation and future rresearch direction, a survey instrument is suggested with companies operating in China to have a quantitative analysis of reasons on reshoring idea and to validate the results of prior two steps. This survey design results in a very fine-grained database that enables an analysis of reshoring dynamics across various administrative, technical functions and industries located in a wide range of countries and regions of the world.