Türkiye’de Bölgesel Yoksulluk

Abstract

Yoksulluk ve nedenleri hakkında birçok araştırma yapılmıştır. Bu araştırmalarda, çeşitli faktörlerin yoksulluğa etkisi ile ilgili olarak kimi zaman görüş birliğine varılamasa da her birinin hemfikir olduğu konu, yoksulluğun çok önemli bir sorun olduğu ve mutlaka en kısa sürede ortadan kaldırılması gerektiğidir. Genel anlamda yoksulluk; toplumsal refah düzeyi, toplumun yaşam standardının minimum bir düzeyinin mutlak veya göreli olarak altında kalan kişinin statüsü olarak tanımlanmaktadır. Daha özel olarak ise toplam gelirin yaşamı sürdürebilmek için gerekli olan minimum ihtiyaçları karşılayamaması durumu şeklinde de ele alınmaktadır. Yoksulluğun, işgücü piyasasına, hanehalkına ve coğrafi koşullara ilişkin özelliklerden bir veya birkaçına bağlı birçok nedeni vardır. Bunların yanında, bazı yoksulluk nedenleri ise büyüme ve gelir eşitsizliği, sosyal politikalar, ekonomik dalgalanmalar ve enflasyon, şoklardır. Bunların her biri yoksullukla ve birbirleriyle farklı ilişkiler içindedir. Bir diğer önemli konu da yoksulluğun ölçüm yöntemleridir. Bir yoksulluk ölçüsünün temel görevi, çalışmaya konu olan kişilerin, yaşamlarını sürdürebilecek yeterli kaynaklara sahip olup olmadıklarını, diğer bir deyişle yoksul olup olmadıklarını belirlemektir. Aslında yoksulluğun nedenleri ile ölçümü birbirine sıkı sıkıya bağlı iki konudur. Yoksulluk, temel ihtiyaçları karşılamaya yetecek kaynaklardan yoksun olma şeklinde tanımlanmıştı. Temel ihtiyaçlar ise kişinin yaşına, cinsiyetine, medeni durumuna, yaşadığı coğrafi bölgeye, istihdam koşullarına, hanehalkının büyüklüğüne, bileşimine ve daha birçok etkene bağlıdır. Bunlar ise zaten yoksulluğun nedenlerinden bazılarıdır. Bu çalışmanın temel amacı, Türkiye'de bölgesel yoksulluğu incelemektir. Bu doğrultuda, yoksulluk tanımları, ölçüm yöntemleri ve nedenleri hakkında bir literatür çalışmasının ardından Türkiye ekonomisi için sayısal uygulamalar yapılmıştır. Burada kullanılan veriler, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yapılan 2003 Hanehahalkı Bütçe Anketi'ne dayanmaktadır. Bu çalışmadaki tüm sayısal uygulamalarda bireysel eşdeğer gelir yöntemi kullanılmıştır. Yoksulluk ölçülerinin bölgesel ayrıştırma sonuçlarına göre Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin yoksulluk oranı, payı ve riski diğer altı bölgeden daha büyüktür. Ayrıca, yoksulluk ölçüleri ve yoksulların yoksulluk çizgisine göre konumu açısından en iyi durumda olan bölge Marmara olmasına rağmen Türkiye'deki yoksullukta en az paya sahip bölge Ege'dir. Tüm bunlara ek olarak, bölgesel satınalma gücündeki farklılıkların sayısal uygulama sonuçlarını etkileyebileceği düşüncesiyle, tüm ölçüler bölgesel satınalma gücü paritesi değerleri kullanılarak yeniden hesaplanmıştır. Ölçülerdeki küçük farklılıklara rağmen bölgeler arasındaki sıralama değişmemiştir. Bundan sonraki aşamada, bazı ölçülebilir yoksulluk nedenleri, hanehalklarının yoksul olma olasılıklarına etkilerini görmek amacıyla açıklayıcı değişkenler olarak kullanılmıştır. Logit modeli tahminine göre bir hanehalkının yoksul olma olasılığı %4,27'dir. Marmara Bölgesi'ne göre, Doğu Anadolu'da yaşayan hanehalkları yoksulluk çizgisinin altında olma olasılığı en yüksek olanlardır. Ancak, Ege Bölgesi'nde yaşayan hanehalkları en düşük yoksulluk olasılığına sahip olanlardır. Ayrıca kırsal kesimde yaşayanların aksine, kentsel kesimde yaşayan hanehalklarının yoksulluk olasılığı daha düşüktür. İşgücü piyasası özellikleri arasında ise hanehalkının yoksulluk olasılığını arttıran tek unsur, reisin kamu sektöründe istihdam edilmesidir. Hanehalkı özellikleri katsayılarına göre ise gecekonduda yaşamak ve hanehalkı büyüklüğündeki artış yoksul olma olasılığını da arttıran, ancak hanehalkı reisinin bir yaş yaşlanması, erkek, hiç evlenmemiş, yüksek eğitim seviyesine sahip olması ve hanehalkının iki veya daha az çocuklu çekirdek aileden oluşması bu olasılığı düşüren faktörlerdir. Burada bahsedilen tüm sonuçlar değerlendirilirken unutulmaması gereken en önemli nokta, tüm bu faktörlerin yoksulluğa etkisi konusunda genellemelerden söz edilebilmesine rağmen, bu etkilerin hanehalklarının ya da ülkelerin özel durumlarına göre değişebileceğidir.

There are so many researches about poverty and its causes. Although researchers? viewpoints about the effects of different factors on poverty sometimes conflict, they agree that poverty is a very important problem which absolutely must be eliminated as quickly as possible. Generally speaking, poverty is the state of a person whose social welfare level stands absolutely or relatively below the society?s minimum living standard. More specifically, this is the case total income can not meet the basic needs to survive. Poverty has so many causes which are related to one or some of the labour market, household and geographical properties. Besides, some other causes of poverty are growth and income inequality, social policies, economic fluctuations and inflation, or shocks. All of them have different relations to poverty and each other. Another crucial subject is the way of its measurement. The main function of a poverty measure is to determine whether or not the individuals subject to study command sufficient resources to survive. To put it in a different way, a poverty measure must identify poor and non-poor individuals. As a matter of fact, the causes and measurement of poverty are very closely linked with each other. Poverty has been defined as the lack of resources sufficient to meet the basic needs which, in turn, are based on age, sex, marital status, geographical region, employment properties, household size and composition or some other factors. These are already a few of the causes of poverty. The objective of this study is to examine the regional poverty in Turkey. For this purpose, an empirical study is conducted for the Turkish economy together with a literature survey on the definitions, the ways of measurement and the causes of poverty. The data used is based on the 2003 Household Budget Survey conducted by the Turkish Statistical Institute. During all empirical studies in this research, disposable income per equivalent household member has been used. The regional decomposition of the poverty measures denotes the poverty ratio, share and risk of the Southeastern Anatolia are greater than those of the other regions. Besides, although Marmara is the best region in terms of its poverty measures and the position of the poor people relative to the poverty line, Aegean Region makes the least contribution to the poverty in Turkey. In addition, thinking that the differences in regional purchasing power can influence the results of the empirical study, the poverty measures have been recalculated using the regional purchasing power parities. Despite some differences in poverty measures, the regional ranking has remained unchanged. Then, some causes of poverty, which can be measured, are considered as explanatory variables in order to see their effects on the probability of household poverty. Basing upon a logit analysis, the probability of being in poverty for a household is 4,27%. In comparison with the Marmara Region, households in Eastern Anatolia are most likely to be under the poverty line. However, households in the Aegean Region seem least likely to be poor. Moreover, households living in urban areas are less likely to be poor in contrast to those living in rural areas. As for labour market properties, the only factor deteriorating the probability of poverty is that the household head is employed in the public sector. Regarding to the coefficients of household properties, living in slums and an increase of the household size are the factors deteriorating the probability of being in poverty, but a one year older, male, never married, highly educated head of household and a family having two or less children are those decreasing this probability. The most important point which must not be forgotten when all these results are being discussed, is that although it is possible to generalize the effects of different factors on poverty, these effects can differ according to the special circumstances of households or countries.