Elmadağ-şişli Bölgeleri İçin Kentsel Koruma Önerileri

Abstract

İstanbul, “yerin ruhu”nu ve farklı dönemlerden farklı nitelikte yapı stoğunu günümüze kadar oldukça iyi korumuş, karakter olarak farklı fakat ortak sorunu, harap tarihi alanları tehdit eden kentsel “yenileme” operasyonları yoluyla içeriksel bütünlüğün kaybı tehdidi altında olan birçok tarihi alana sahiptir. Ancak geleneksel yaklaşımların İstanbul ölçeğinde ve karmaşıklığındaki bir kentin ihtiyaçlarını daha fazla karşılamayacağı açıktır. Elmadağ-Şişli aksı, 19. yüzyılın ikinci yarısında Beyoğlu’nun sınırlarını genişletmesiyle oluşmuştur. Çoğunlukla gayrimüslim grupların ve Osmanlı seçkinlerinin yaşadığı bölgenin mimari karakteri, Batı mimari ve yaşam tarzının etkisi altında şekillenmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında, İstanbul, yeni/yeniden gelişmekte olan bölgelerindeki modernist ev ve apartman inşaatları ile yeni bir dinamizm kazanmıştır. Çalışma alanı, bahçe içindeki konakların apartman bloklarına dönüştüğü bu dönüşüm bölgelerinden biridir. Bölgenin aksı ve kentsel karakteri bugünkü görünümünü 1950’lerden sonra almıştır. Bu süreçte, yerleşim bölgesi, çok katlı konut kompleksleri ve ofis bloklarından oluşan, kirli, kalabalık ve gürültülü bir kentsel alana dönüşmüştür. Şişli, bugün değişim ve dönüşümün kaçınılmaz göründüğü ve aynı zamanda tehdit oluşturduğu, şehrin en dinamik bölgelerinden biridir. Kültürel varlıkların çoğunlukla 20. yüzyıla tarihlendiği bu alanı tarihsel bölge olarak algılamanın ve kabul etmenin zor olacağı açıktır. İstanbul gibi derin tarihsel katmanları olan şehirlerde, görece yakın geçmişi korumaya, yetkilileri ikna etmenin ve kamuoyu oluşturmanın daha zor ve hassas olduğu bilinen bir gerçektir. Bu çalışmanın amacı Elmadağ-Şişli bölgelerinin kentsel sit alanı olarak kabul edilmesini ve kentsel korumanın sürdürülebilirlik, yaşanılabilirlik sorunlarını da üstlenmesi gerektiğini de göz önünde bulundurarak, Elmadağ- Şişli bölgeleri için fiziksel ve sosyal yönleri de dahil olmak üzere, bütüncül bir koruma yaklaşımı önermektir. Bu bağlamda, bölgenin sosyal ve mimari dokusunun zeminini oluşturan tarihsel ve kentsel gelişimi analiz edildi. Sosyal ve fiziksel değişiklikler nedenleri ile birlikte incelendi. Bugünkü fiziksel ve sosyal yapıyı ortaya koyacak çeşitli analizler yapıldı. Böylece bölgenin genel karakteri ve tarihi dokunun deformasyonları belirlendi ve bu analizler ve envanter çalışmaları doğrultusunda öneri projeleri geliştirildi. Bu çalışma, tarihi ve güncel analizlere ve “kentsel dönüşüm”, “yeniden kullanım”, “yeniden üretim” kavramlarına dayanarak “Neden nispeten geç bu tarihsel alanı bir sit alanı olarak kabul etmeliyiz ve değişime şans verirken tahriplere karşı taviz vermeyen dengeyi nasıl koruyabiliriz?” sorularına korumacı bakış açısından bir cevap aramayı amaçlamaktadır.

Istanbul, having numerous time levels, contains many historical areas, which are diverse in character while the common problem is the loss of contextual integrity especially through urban “renewal” operations threatening dilapidated historic areas which conserved the “spirit of the place” and most of their authentic building stock up to now. And it is apparent that conventional approaches will no longer meet the needs of Istanbul, a city of this scale and complexity. Elmadağ – Şişli axis formed in the second half of the 19th century as Beyoğlu began to extend its borders. Mostly inhabited by non-Muslim groups and Ottoman elite, the architectural characteristic of the area was shaped under the effect of western architectural styles and life-styles. Following the early years of the Republic, Istanbul regained a new dynamism during the 1930s with the construction of modernist houses and apartments in the new / re-developing areas. The study area is one of these transformation zones, where mansions in gardens transformed into residential areas of apartment blocks. The axis and urban character of the site acquired its present appearance after 1950s. The residential zone facing the axis transformed into a crowded, polluted and noisy urban area consisting of multi-storey residential complexes and office blocks. Today as Şişli is one of the most dynamic locations in the city, the change and transformation of the area seems inevitable, which at the same time is a threat. It is apparent that perception and acceptance of the area as a historical site is quite difficult since cultural properties mostly date to 20th century. It is clear that in cities having deep historical layers like Istanbul, it is more hard and delicate to convince the authorities and create public opinion for the need of preserving relatively recent past. The aim of the paper is to propose a holistic conservation approach including physical and social aspects for Elmadağ – Şişli districts, regarding that urban preservation should undertake the responsibility to integrate the environmental, sustainability, and livability issues. In this regard, the historical and urban development of the area that had set the grounds for the social and architectural structure was analyzed. The social and physical changes were also examined together with their causes. Various analyses focusing on actual physical and social structure were done. Thus the general character of the area and the deformations of historical structure were defined. Basing on these historical and actual analyses and focusing on “urban renewal”, “urban transformation”, “re-generation” and “re-use” concepts, the study aims to seek an answer to “Why to accept a relatively late urban area as a historical site and how is possible to stand against destruction while giving chance to change and keep the balance without any concessions?” from the point of preservation.