Ahşap, metal, polimer mobilya malzemeleri ve mobilya üretim teknolojileri

Abstract

Mobilya fonksiyonelliğinin ötesinde yüzyıllar boyunca değişik kültürlerin estetik zevklerini, sosyal, ekonomik, politik durumunu yansıtmıştır. Son iki yüzyıl boyunca genişleyen iletişim ağı ve insan yapımı malzemelerin gelişmesi, mobilyadaki değişim hızını arttırmıştır. Ancak mobilyadaki gelişim çizgisinde en önemli rolü zanaatkarlar oynamıştır. İlk zamanlardan itibaren Avrupa sandalyeleri katlanabilir fonksiyonel sandalye ya da kraliyet, kilise, mahkeme mensuplarının oturduğu tahtlar olmuştur. 1500'den önce yapılan mobilyalar ahşap olduğundan geriye iz bırakmamıştır. Ancak dönemin resim ve heykellerinden edinilen bilgiler, bank ve taburenin kullanıldığını gösterir. Mobilya malzeme ve üretim teknolojilerinin incelendiği bu tezde, dönemsel stiller incelenmiş, yöresel mobilya stillerine değinilmemiştir. Literatür araştırmasında, dünyayı etkileyen İngiliz, Fransız, Amerikan stillerine öncü niteliklerinden dolayı yer verilmiş, 1600'den önce mobilya kullanımı tabure ve banklarla kısıtlı olduğundan inceleme bu tarihten günümüze yapılmıştır. Strüktür yapısı ve hiyerarşik düzeni yansıtmasından dolayı sandalye ağırlıklı olarak incelenmiştir. Avrupa mobilya tasarım dönemleri politik duruma bağlı olarak kralın ya da Hepplewhite, Sheraton, Chippendale gibi lider zanaatkarların adı ile bilinir. Doğu ile Batı arasındaki ticaretin gelişmesi sonucu Batı'da, Doğu etkileri görülür. Politik hareketler de fikir alışverişini doğurmuştur. 17. yüzyılda Fransa'daki din sürgünleri, diğer Avrupa ülkelerine ve Amerika'ya gitmiş, bu zanaatkarlar fikir ve stilleri ile çeşitlilik yaratmışlardır. 19. yüzyılda başlayan, 20. yüzyılda hızlanan uluslararası fuarlar ile dünya globalleşme sürecine girmiştir. Endüstri Devrimi'nin 19. yüzyıl mobilya tasarımına etkisi önemlidir. Artan zengin şehir nüfusu yer kazandıran, konforlu ve makul fiyatlarla mobilya talep etmişlerdir. Makineleşme, üretimi yeni alanlara taşımıştır. M.Thonet, kaynatma ve buharlama suretiyle masif ağacı bükmüş, insan yapımı ahşap malzemeyi kullanmış, kompozit levhaların başlangıcı sağlanmıştır. Thonet, makineleşme ve seri üretim açısından mobilya sanayisinin lideri sayılır. 20. yüzyıl mobilyası, boru metal, plastik gibi yeni malzemeler ile yeni bir çağ başlatmıştır. CTP (cam takviyeli plastik) sandalyeler ile tek parça, seri üretim başlamış, 1940'larda bu sandalyelerin öncülüğünü Charles Eames ve Eero Saarinen yapmıştır. Böylece tasarıma, çizginin akıcılığı gelmiş, süslemelerden uzak durulmuştur. 20. yüzyıl malzemeleri alışılagelmişten üstün özelliklere sahiptirler, bunlardan en belirgin olanları; +Fiziksel özelliklerinin geliştirilmiş olması, +Tensel temasta konforlu oluşu, IX +Strüktürel özelliklerinin geliştirilmiş olması, + Dekoratif özelliklerinin olması(kaplama gibi) +Belirli bir görüşü sembolize etmesi(metal mobilyanın modernizmi temsil etmesi gibi) +Kendi içlerinde kompleks yapıya sahip oluşları (kompozit malzeme gibi) sayılabilir. Tarih boyunca yaygın olarak kullanılan ahşap, 20. yüzyılda da en çok tercih edilen malzeme olma özelliğini korumaktadır. Kompozit malzeme kullanımının dışında, ahşap mobilya üreticileri tarafından hammadde özelliklerinin geliştirilmesi yönünde gayretlerde bulunulmuştur. Homojenliğinin arttırılması ve fiziksel dayanımının arttırılmasına çalışılmıştır. Özellikle 1. ve 2. Dünya Savaşı yıllarında ahşabın kurutulması ile ilgili çalışmalar ağırlıklı olarak yapılmış, ahşabın nem oranı makinelerle istenilen düzeye getirilmesi sağlanmıştır. Lamine ahşabın geliştirilmesinde en önemli gelişmeler yüzyılın ilk yarısına rastlar. Özellikle eğrisel yüzeylerin elde edilebilmesi için levha halinde kontrplak üretilmiştir. 1920'li yıllarda birçok tasarımcı ve mimar kontrplak ile ilgili çalışma yapmıştır, ancak Âlvar Aalto bu konuda ilk başarılı tasarımcı sayılır. 2. Dünya Savaşı yıllarında Eames'in tasarımlannda görülen önemli gelişmeler yapılmış, kontrplağın yanı sıra sandviç kompozit levhalar da kullanılmış ve malzeme geçerlilik kazanmıştır. Savaştan sonra bu yeni malzeme dar gelirliler için de geniş bir kullanım olanağı bulmuştur. 20. yüzyıl mobilya endüstrisinin temel malzemelerinden a.k.n.i.m. (ahşap kökenli niteliği iyileştirilmiş malzemelerden sandviç ve tutkallı kompozit ahşap levhalar katmanlama sistemi ile üretilir. Lif levha, yonga levha ve talaş levhalar ise ahşap parçacıklarının basınç altında bir araya getirilmesiyle üretilir. Talaş levha ile ilgili ilk gelişmeler 1898'de selüloz liflerinin ayrıştırılması deneyleri ile bulunmuştur. Talaş levhalar, yaygın olarak çekmece altlarında, dolap sırtlarında kullanılır. Yonga levha ile ilgili çalışmalar 1930'lu yıllara rastlar. Kuru ahşap parçacıklarının sentetik reçine ile basınç altında levha haline getirilmesi ile üretilen yonga levhalar, mobilya sanayinin en yaygın kullandığı malzemedir. Boyutsal stabilitesi, ucuz oluşu, düzgün yüzeyli oluşu, seri üretime uygunluğu gibi sebeplerle, masif ahşap karşısında üstünlük gösterir. Lif levhalar ise 1960'lı yıllarda Amerika'da geliştirilmiştir. MDF(medium density fiberboard), lif levhaların en sık kullanılan çeşididir ve ahşap liflerinin mum ve reçine ile birleştirilmesiyle oluşturulur. Lif levhaların, masif ahşapla karşılaştırıldığında malzeme kaybı verilmeksizin kullanılabilmesi, düzgün yüzeyi, makine ile kolay işlenebilmesi ve yüzeyinin değişik malzemelerle bitirilebilmesi, seri üretime uygunluğu gibi üstünlükler gösterir. Polimer kökenli malzemelerin mobilyada kullanımı strüktür, bitiş malzemesi, yapıştırıcı, döşeme, kalafatlama, aksesuar gibi değişik amaçlarla sıkça kullanılır. Polimer malzemelerin yaygın kullanımı CTP (cam takviyeli plastik) sandalyelerin üretiminde kullanılır. CTP, cam liflerinin plastik reçine ile karıştırılması ile üretilir. 1948'de Eames kardeşlerin ürettiği "DAX ChaiP' olarak bilinen sandalye bu malzemenin tanıtılması açısından önemlidir. Üretim teknolojileri, Thonet'in 1800'lü yıllardan itibaren geliştirdiği tekniklerle ivme kazanarak devam etmiştir. Günümüzde fabrikasyon üretimde, çok fonksiyonlu makinalarla, malzeme kaybı verilmeksizin, az insan gücü ile yüksek verimli üretim yapılmaktadır. Mobilya ile ilgili daha sonraki çalışmalarda değişik mobilya malzemelerinin birlikte kullanım olanakları, detay problemleri; sosyolojik, kültürel özelliklerin mobilya stilleri üzerindeki etkilerinin incelenmesi önerilir.

Necessarily functional, furniture over the centuries has been subject to design styles that closely reflect both social phenomena (political and financial) and artistic tastes of different cultures. The widening of communications around the world and the rapid development of manmade materials during the course of the last two centuries have radically quickened the pace of change, but throughout that time, it is individual craftsman and innovators who have played an essential role in refining and reassesing chair design. From the earliest times, European chairs were divided into the purely functional turned or folding stool, and the more imposing throne for those in power- namely royalty, church and the law. Much of the furniture made before 1500 was of wood, and has therefore not survived, but evidence in paintings and sculptures shows that for the majority of the population in Europe at least, stools and benches were the norm. European furniture design periods have tended to be named after either the prevailing political climate, ruler of the time or after individual craftsman, such as Hepplewhite, Sheraton, Chippendale. Developing trade between East and West had a considerable impact, widening Europe's artistic boundries. Japanning was widely adopted in the 17th century. Just as trade increased contact between different cultures outside Europe, so political turbulance was responsible for exchange of ideas within it. Religious exiles from France in the 17th century moved first to other European countries, taking with them their crafts, and then across the ocean to the newly-found America. This cross fertilization of ideas increased in the 19th century as a vogue for international trade fairs; such as the Great Exhibition of 1851 at Crystal Palace, continued into the 20th century, with the important centers now expanded to include Milan, Philadelphia, Chicago and Vienna, as well as London and Paris. The effects of the Industrial Revolution in the 19th century on chair design was immence. Larger and wealtier urban populations made new demands for space- saving pieces that provided comfort at a reasonable price. Machinery was developed that could take chair manufacture into new areas. Michael Thonet has played an important role in developing techniques of bending solid wood by means of boiling and vapouring, and has started the use of manmade wooden materials, like plywood. Thonet is regarded today as the leader of mass production and mechanization in furniture industry. Experimentation with metal tubing, chrome, plastics and fiber-glass have changed the the face of chair design in the 20th XII century. Plastics and fiber-glas have led directly to the mass-production of one-piece chairs, stemming from innovative designs by the Americans, Charles Eames and Eero Saarinen in the 1 940s. This revolutionary development produced a move away from decoration on chairs and towards fluidity of line. Furniture has always been made from a variety of materials but it was during the nineteenth century that there were a number of attempts made to deliberately introduce new materials into furniture making. Some of these were successful and laid the groundwork for later developments; others were commercially unsuccessful, so were not realized. For the most part it was wood or metal materials that were used in innovative ways. However, these changes were relatively minor when compared to the development of the twentieth century. Twentieth century materials have a great many attributes; the obvious ones are; +Physical (i.e. lighter, easier to clean), +Tactile (i.e. feels comfortable when in contact with the body), +Structural(i.e. improved performance in use), +Economic(reduced costs), +Visual or decorative feature, such as a veneer, +Signifying role, such as tubular metal symbolize modernism, +Complex in themselves, such as composite materials. Wood, in one form or another, has remained one of the primary materials of the twentieth-century industry. Apart fom the composite materials made from wood, there are many efforts by furniture-makers and other wood working industries to manipulate timber into a more manageable and reliable raw material. The desire for homogeneity and certainty were strong driving forces. Beginning at the initial stages of woodworking, the first of these efforts were developments in timber seasoning. The direction for improvements in timber drying lay with advancements in the controlled kilning of timber. Much work was done between World Wars I and II by the Forest Products Research Laboratory to develop scientific kiln-drying. Nowadays, seasoning is a highly skilled, scientifically controlled process. The development of plywood, from its substitute for solid wood in panel situations, to its use in the manufacture of curved and bent surfaces, progresses through the early to mid part of the century. Various architects and designers experimented the material during the 1920s, and although Alvar Aalto is commonly credited with the first successful use of bent plywood, there were many experiments before his seminal products. Quite clearly the development of plywood during the war was to have far-reaching effects on the furniture industry. In World War II, major developments such as the work of the Eames', as well as sandwich or stressed-skin plywoodsmade the material respected in its own right. After the war, this new material was found possible to offer attractive and serviceablefurniture within the reach of low income classes. Panel boards such as ply, block, laminboard are all based on a layering process. The other types of man-made board used in furniture making are made from particles of material: these boards include hardboard, particle board, and medium density fibreboard. In 1898, early experiments, based on the breaking down of fibres of cellulose material, especially wood, led to the development of hardboard. Used mainly for space filling in drawer bottoms and cabinet backs, its image has perhaps suffered in furniture use because it has also been a favoured do-it-yourself material. XIII Partide board was developed in the late 1930s and consists of the conjunction of dry wood particles and senthetic resins fixed under pressure. Particle board is now a major part of furniture manufacturing, and its features of flatness, smoothness and freedom from warping, as well as dimensional stability, relatively reasonable cost, have ensured that it has been the basis of the mass market in cabinet furniture around the world. The most recent development of prepared board material is medium densityfibreboard (MDF); based on fibres produced from wood chips mixed with wax and resin, it was developed in the 1960s in the United States. The main characteristics of MDF are such that it is seen as a very acceptable substitute for solid wood, with many features that commend it to the furniture maker. It is very smooth, and can be machined without breakout or material loss and can be finished with a variety of materials applied directly to its surface. The uses of plastics in furniture cover a wide range range of applications, including construction, finishing, gluing, upholstery covers and fillings, fittings, and accessories, such as handles and applied decoration. One of the most important sub-divisions of plastics is the combination of glass fibre and plastic resin, commonly known as GRP (glass-fibre reinforced plastic). In 1948 the Earnes' DAX chair, the first self-supporting one piece glass reinforced plastic chair shell, won second prize in the Low Cost Furniture Competition in New York. Plastics are essential in helping to maintain a reasonable cost base, whilst at the same time they can expres either tradition or modernity. The production techniques has been developing ever since the mass-production tecniques of Thonet. Today the leading factories of the market use multi-functional machines enabling precise production with minimum laybour, and loss of material. Concerning the further researches about furniture, it is recommended to examine the production possibilities of combining different materials, their detail problems and the effects of sociological, cultural features on furniture styles.