Relationship between watershed management and spatial planning in terms of sustainable development

Abstract

With the growing population and economic development, water basins and water resources have faced environmental pollution, ecological deterioration, and other issues. Thus, the subjects of water basin protection and planning have been much more critical. Sustainable watershed management and planning approach has appeared to address the problems related to the water basins and water resources. However, sustainable water resources management and planning are not straightforward, involving various social, economic, and ecological dimensions. "Integrated Water Resource Management" (IWRM), as an approach toward water sustainability, has achieved several common goals in watershed management for world countries. Even though there are some noticeable achievements of IWRM in real cases, the concept is still unclear and complicated in terms of implementation. This research aims to define a planning structure and model for evaluating the plans suggested for water resource protection. The work emphasizes providing connectivity between water basin management as a sector with the land use planning and socio-economic sectors. Turkey has 25 water basins that suffer from problems posed by fertilizer usage in agriculture, incorrect land uses, sedimentation, wrong water policies, industrial water pollution, illegal settlement, and so on. Turkey has initiated fundamental changes and modifications in the watershed management process and planning approach following the international agreements on watershed protection. This research aims to provide an evaluation model of the water basin plans based on sustainability principles. First, it evaluates the Turkey water resource management and planning modifications based on the sustainable development criteria. The evaluation of two related plans (including the Environment Plan and Protection Plan) could show that the plans' regulations have addressed the water and environmental pollution, stream health, economic restrictions, administrative cooperation, sustainable agriculture, organic farming, and the protected zones. However, some other aspects of sustainability such as the land use assessment, finance allocation, social rights, user participation, life pattern, and public attitudes have been underestimated in the action plans proposed for water resource protection in Turkey. Following the goal, this study ranks the sustainability dimensions in terms of their importance in water resource resilience. The Analytic Hierarchy Process (AHP) was utilized for weighing the sustainability criteria in planning water basins and watersheds. According to the AHP structure, a questionnaire was prepared in which the management and planning elements of water basins are asked for pair-comparison. Experts who have knowledge or experience on the subject through a questionnaire evaluated the water resource planning factors and sub-factors. As water resource management planning is a specific field of study, a limited number of experts has been chosen for answering the questionnaire. The questionnaire form was sent to the selected individuals, including 20 persons of academicians (university teachers) and 17 persons of professionals who are working in one of the State Hydraulic Works (DSI), Istanbul Water and Sewerage Administration (ISKI), or Ministry of Agriculture and Forestry in Turkey. Experts could rate the comparison as equal, slightly strong, strong, very strong, and extremely strong. Finally, the questionnaire data were obtained from the experts' judgments on the importance of the planning factors in sustainable water resource management. Considering different perspectives and opinions that might emerge between academicians and professionals in water resource planning, the various groups' achieved answers are evaluated separately. The evaluations of the experts' judgments show that there are critical differences among two groups of the academics and professionals' choices, especially in ranking sub-factors of the ecology and built-environment. The professionals considered ecosystem functions, infrastructure planning, land-use impacts, and other natural sources as less critical for sustainable water resource planning and management. In general, the academicians having more holistic views based on their knowledge, have considered global issues for the water basin planning. They know more about climate change, ecosystem and biodiversity, and land uses effects than the professionals. The professionals and executors attempting to solve the existing issues like water pollution and institutional principles in the water bodies have been affected by the institutional perspectives. However, in most areas, with small differences, the correlation is understandable among two groups prioritization in evaluating the economy, society, and land-use sub-factors. The research shows that the various experts' conflicting views should be identified, understood, or harmonized to make decisions through the water basin planning and management. After analyzing the questionnaires, a focus group meeting was designed to discuss the achieved results. In this online discussion, 12 professors from Urban and Regional Planning, Landscape Architecture, Forestry Engineering, and Environmental Engineering were invited. They have been chosen based on their educations and researches on the country's water resources. The professors were asked to analyze the reasons for emerging different viewpoints on prioritizing the factors among the experts. The professors who participated in the meeting have also expressed some solutions and recommendations regarding Turkey's water basin protection through another questionnaire, following the meeting. According to the experts' opinions, the wrong and inappropriate land uses, water and environmental pollution, and insufficient water infrastructure has been recognized as the main problems of the water basins in Turkey. The participants also put comments on the leading causes of the mentioned issues. Considering their words the land use planning and water resources management is not integrated, the management system in existing water resources is inappropriate, and there is no institutional coordination and national laws related to the water basins in Turkey. Finally, as a consequence, this research provides practical suggestions and solutions to mitigate the issues and improve Turkey's water resource resilience. Suggested strategies are about the water amount increase, water demand management, environmental protection, ecological problems, water resources improvement, stakeholder and community involvement, economic problems, land use plan and water basin management integration, implementation problems, and the basin social life. This study shows that water basin planning and management as an interdisciplinary process needs to be integrated with different disciplines and sectors. It provides a good example of using the AHP for evaluating the sustainability indicators and discovering the conflicting perspectives on the water basin management and planning. The results proved that there might be critically different views on the importance of the sustainability dimensions among the experts. The evaluation model for the water basin plans, proposed in this research has a flexible structure that considers the diverse perspectives and the future changes in the basin situations.

İnsan yaşamının her alanında örneğin doğal sistemlerin ve hayatın sürdürülmesinde, tarımsal üretimde, ekonomik ve sosyal kalkınmada suyun önemi inkar edilemez. Hızlı kentleşme ve artan nüfusla birlikte, su kaynakları tahrip olmakta ve dünyanın pek çok bölgesinde su kıtlığı yaşanmaktadır. Bunun sonucu olarak su konusu, sürdürülebilir kalkınmanın merkezine yerleştirilmektedir. Su kaynaklarının korunması ve sürdürülebilirliği için, su dağıtımından, su kullanımına ve atık su deşarjına kadar, bütüncül bir planlama yaklaşımına ihtiyaç duyulmaktadır. Su kaynaklarının doğası gereği su yönetim planları, mekansal ve kendine özgü olmalıdır. Bu planlarda mevcut ekolojik sorunlar ele alınmalı, ekonomik kaynakların sürdürülebilirliği sağlanmalı, sosyal gereksinimlere cevap verilmeli ve havzadaki yerleşmenin özellikleri dikkate alınmalıdır. Öte yandan su kaynaklarının planlanmasında dikkate alınması gereken ortak faktörler söz konusudur. Bu araştırma, su kaynaklarının planlama ve yönetim sürecinde ekolojik, sosyo-ekonomik ve yapısal çevre kapsamında ortak faktörlerin değerlendirilmesine odaklanmaktadır. Türkiye'de su havzalarında, tarım alanlarında gübre kullanımından kaynaklanan sorunlar, yanlış arazi kullanımı, sedimantasyon, yanlış su politikaları, endüstriyel su kirliliği, kaçak su kullanımları vb. sorunlar yaşanmaktadır. Türkiye su havzalarının korumasına ilişkin uluslararası anlaşmaları kabul ederken havza yönetimi ve planlama sürecinde bir dizi değişiklik gündeme gelmiştir. Bu araştırmanın temel amacı su havzalarının korunması çerçevesinde, ilgili parametrelerin oluşturulması ve önceliklerinin belirlenmesi, Türkiye için su havza planlaması ve yönetiminde sürdürülebilirlik parametrelerine dayalı, koruma stratejilerin ve ilkelerinin belirlenmesi ve mekânsal planlama sürecine entegre edilebilecek kapsamlı bir modelin oluşturulmasıdır. Sürdürülebilirlik çerçevesinde içme suyu havzaların planlaması ve yönetimi için geliştirilen parametrelerin önceliklendirmesinde akademisyenler ve uzmanlar arasında farklı bakış açıların oluşabileceği gibi farklı disiplinlerden akademisyen ve uzmanlarda da farklı bakış açılarının varlığı tezin hipotezini oluşturulmuştur. İlk aşamada sürdürülebilir kalkınma ilkelerine göre Türkiye'deki su kaynaklarına ilişkin planlama yaklaşımı ve yönetim süreci değerlendirilmiştir. Bu amaç doğrultusunda seçilen 5 içme su havzası ile ilgili mevcut Çevre Düzeni Planı ve Havza Koruma Planı stratejileri sürdürülebilirlik faktörlerine göre değerlendirilmiştir. Her iki planda çevre kirliliği ve akarsu sağlığı konusu, idari işbirliği, ekonomik kısıtlamalar ve koruma bölgelerindeki faaliyetlerin belirlenmesi ve sürdürülebilir tarım konuları, planların stratejileri ve gereksinimleri ele alınmıştır. Değerlendirme sonuçlarına göre planlarda sürdürülebilir arazi kullanımı öngörüleri, finansman tahsisi, sosyal haklar, kullanıcı ve akademisyenlerin katılımı ve yaşam kalitesi gibi bazı konuların gözardı edildiği saptanmıştır. Bu çalışmanın ikinci aşamasında sürdürülebilirlik boyutları, su havzalarının korunması açısından değerlendirilmiştir. Literatüre bağlı detaylı bir incelemeye dayalı olarak oluşturulan model çerçevesinde su kaynakları ve su havzalarının planlanmasında sürdürülebilirlik faktörlerini ve alt faktörleri ağırlıklandırmak için analitik hiyerarşi süreci kullanılmıştır. Süreçte faktörler konu hakkında bilgi veya deneyime sahip uzmanlar tarafından anket yoluyla değerlendirilmiştir. Üçüncü aşamada Analıtıcal Hırachy Süreci yapısına göre hazırlanan ve su havzalarının planlama ve yönetimi ile ilgili karşılıklı karşılaştırmanın istendiği anket seçilen kişilere gönderilerek akademisyenler ve uzmanlar arasında ortaya çıkabilecek farklı bakış açıları ve görüşler de dikkate alınarak cevaplar ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Çevrimiçi olarak hazırlanan form 20 akademisyen ve Devlet Su İşleri (DSİ), İstanbul Su Kanalizasyon (İSKİ) ve TC Tarım ve Orman Bakanlığı'nda çalışan toplam 17 uzmana gönderilmiştir. Karşılaştırma düzeyi uzmanlarca eşit, biraz güçlü, güçlü, çok güçlü ve son derece güçlü olarak değerlendirilmiştir. AHP sürecinin sonunda uzmanlardan sürdürülebilir su havzaları yönetiminde ele alınan planlama faktörlerinin önem sıralaması talep edilmiştir. Akademisyenler ve uzmanlardan oluşan iki grubun tercihleri, özellikle ekolojik çevrenin değerlendirilmesi ve arazi kullanımının ağırlıklandırılmasında kritik farklılıklar ortaya koymuştur. Uzmanlar, ekosistem fonksiyonları, altyapı planlaması, arazi kullanım etkileri ve diğer doğal kaynaklar gibi faktörleri, sürdürülebilir su havza planlaması ve yönetimi için daha az önemli olarak değerlendirirken, akademisyenler su havzası ile ilgili genel ve küresel konulara örneğin iklim değişikliğini, ekosistemi, biyolojik çeşitliliği ve arazi kullanımlarının etkisi gibi konulara daha fazla önem vermektedirler. Su kirliliği ve kurumsal ilkeleri gibi mevcut sorunların çözümlerini düşünen uzmanlar ve uygulayıcılar kurumsal perspektiften de etkilenmektedirler. Genel olarak, akademisyen ve uzmanların tercihleri sosyal ve ekonomik faktörleri önceliklendirmede benzer düşüncede iken, arazi kullanımı ve ekolojik faktörleri değerlendirmede farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Dördüncü aşamada anketlerden elde edilen analiz sonuçlarını tartışmak için Şehir ve Bölge Planlama, Peyzaj Mimarlığı, Orman Mühendisliği, Çevre Mühendisliği bölümlerinden; su kaynakları konusundaki araştırmaları ile tanınan 12 öğretim üyesi ile çevrimiçi bir odak grup toplantısı gerçekleştirilmiştir. Toplantıda akademisyenler ve uzmanlar arasında önceliklendirmeye ilişkin sonuçlar ve farklı bakış açıları tartışılmış ve daha sonra toplantıya katılan akademisyenlere çevrimiçi bir anket yöneltilerek sorun ve sorunlara yönelik çözüm önerileri talep edilmiştir. Toplantı sonucunda akademisyenler ve uzmanlar arasında ortaya çıkan sonuçlarda farklılıkları en aza indirmek ve ortak akıl geliştirmek üzere öneriler geliştirilmiştir; Bunlar; • Su havzaları ile ilgili projelerde iki grup akademisyen ve uzman arasında işbirliği konusunun yasa ve yönetmeliklerde yer alması ve su kaynakları ile ilgili yapılan projelerde, su tüketicileri, yöneticileri ve uzmanlar dahil paydaş katılımının düzenli hale gelmesi ve su kaynaklarının korunması ve planlanmasıyla ilgili kararlarda yer almaları sağlanmalıdır. Planlama sürecinin ilk aşamasından itibaren ilgili devlet kurumları, yerel kurumlar ve diğer kamu kuruluşların aralarındaki işbirliği tanımlanmalı ve oluşturulmalıdır. • Bu kapsamda çeşitli karar verici gruplar, bilgi sahipleri ve kamu kullanıcıları bir araya getirilerek toplantılar, tanıtım programları ve eğitim atölyelerin organize edilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu programlar, kapsam belirleme ve önceliklendirme, sorunların açıklığa kavuşturulması, yönetim stratejilerinin belirlenmesi, çözüm önerileri, kaynak tahsisi vb. konuları ele alarak, su kaynakların planlamasının her aşamasında değerlendirilmelidir. Toplantılarının sonunda, katılımcıların görüşleri ortaklaştırılarak kapsamlı çözümlerin önerilmesi sağlanacaktır. • Akademisyenlerin ve uygulayıcıların katılım programlarında ve projelerinde ortak bir dile sahip olmaları önemlidir. Akademisyenler, toplantılarda pratik stratejiler sunması profesyonellerin daha başarılı sonuçlara yol açacak ve ilişkiyi güçlendirecek yaklaşımları basit bir dil ve teknikle anlamasını sağlayacaktır. • Türkiye'de su havzalarının yönetim sisteminin ve planlamanın farklı kapsam, yaklaşım ve süreçlere yol açan karmaşık bir yapıya sahip olmaları nedeni ile su havzalarıyla ilgili bakanlıklar, kurumlar ve diğer ilgili sektörlerin politikalar, düzenlemeler ve yaklaşımlar açısından bir koordinasyonun oluşturmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Türkiye'deki su havzalarının temel sorunları yanlış ve uygunsuz arazi kullanımı, su ve çevre kirliliği ve yetersiz su altyapısı olarak rapor edilmiş, sorunların ana nedenleri ise arazi kullanım planlaması ve su kaynakları yönetiminin birbirine entegre olmaması, mevcut su kaynaklarındaki yönetim sisteminin uygun olmaması, kurumsal koordinasyonun yetersizliği, Türkiye'deki su kaynaklarına ilişkin ulusal politika ve kanunların yeterli ve destekleyici olmaması olarak belirtilmiştir. Bu araştırma; su kaynaklarının miktarını ve dayanıklılığını artırmak, su talebini yönetmek, havzaların çevresini korunmak, ekolojik sorunları gidermek, su kaynaklarını iyileştirilmek, su ve çevre kirliliğini azaltmak, paydaş ve toplum katılımını sağlamak, su havzalarındaki ekonomik ve bütçe sorunlarını iyileştirmek, arazi kullanımı ve su kaynakları arasındaki ilişkiyi güçlendirmek, yönetim ve uygulama sorunlarını çözmek ve su havzalarında sosyal yaşamı iyileştirilmek için pratik öneriler ve çözümler sunmakta, sürdürülebilirlik göstergelerinin değerlendirilmesinde havza yönetimi ve planlamasındaki zorlukların belirlenmesi sürecinde AHP metodunun kullanılmasına örnek oluşturmaktadır. Araştırma sonuçlarına göre akademisyenler ve uzmanlar arasında göstergelerin özellikle önem sıralamasında farklı bakış açıları olması bir başka deyişle araştırmanın hipotezinin test edilmiş olması, sürecin farklı disiplinlerin ve sektörlerin katılımı ile organize edilmesinin önemini ortaya koymaktadır. Burada belirtilmesi gereken bir diğer husus da içme suyu havzası yönetimi ve korumasına ilişkin karar vericilerin konu alanları ile ilgili olarak donanımlı olmaları ve kapsamlı bilgiye sahip olmaları gereğidir. Uzmanlar, arazi kullanım etkileri, ekosistem döngüleri, ekonomik ve sosyal gereksinimler gibi konular hakkında bilgili olmalıdırlar. Farklı uzmanlık grubunda yer alan kişilerin tartışma ortamında ortak akıl üretebilmeleri ve değerlendirmede her uzman grubunun görüşünün alınması gereklidir. Havza koruma ve planlaması sürecinin karar aşamasında paydaşlar, kullanıcılar, yöneticiler, uzmanlar ve diğer ilgili kuruluşların görüşleri ve bakış açıları arasındaki farklılıklar saptanmalıdır. Karar verme süreci, yönetim programlaması ve uygulama sırasında ortaya çıkabilecek kritik zorluklar ortak akılla aşılabilir. Paydaşlar arasında yapılan tartışma toplantıları çatışan görüşleri paralel hale getirmenin yollarından biridir. Bununla birlikte, farklı bakış açıları, havza yönetim pkanını daha bütünsel hale getirmenin güçlü bir yönü olarak kabul edilebilir. Araştırmanın bir diğer sonucu önerilen değerlendirme modelinin, farklı bakış açılarını dikkate alan esnek bir model olmasıdır. Zamana bağlı olarak insanların yaşamı ve bilgileri değişmekte, iklim değişikliği ve su havzaların özellikleri ve sorunları da değişmektedir. Bu anlamda önerilen değerlendirme modelinin esnek olması gereği vardır.