Kullanım Pratikleri Bağlamında Ürün-kullanıcı Etkileşimi: Türkiye’de Otomobil Dönüştürme Eylemleri

Abstract

Bu araştırmada Türkiye’de kullanım pratikleri içerisinde otomobilin kullanıcısı tarafından tekrardan tasarlanma sürecinde, anlam ve biçim yeniden üretiminin yapısının anlaşılması amaçlanmıştır. Bu kapsamda “otomobil modifiyesi” olarak adlandırılan otomobil dönüştürme eylemleri incelenmiştir. Araştırmada on beş dönüştürülmüş otomobil kullanıcısı ile yüz yüze derinlemesine nitel görüşmeler gerçekleştirilmiş, bu görüşmelerden elde edilen veriler Gömülü Kuram yöntemi ile çözümlenerek katılımcıların deneyimleri anlaşılmaya çalışılmıştır. Araştırmanın sonunda elde edilen bulgulara göre katılımcılar, gerek otomobilin dış görünümünde/gövdesinde gerçekleştirilen görünüm odaklı dönüştürme tercihlerinde, gerekse otomobilin performansını arttırmayı amaçlayan dönüştürme tercihlerinde otomobillerini kullanım değeri üzerinden performans, spor otomobillerin özelliklerini kazandırmayı amaçlamaktadırlar. Ancak, katılımcıların çoğunun otomobillerini bu düzenlemelerin amaçladığı doğrultuda, performans otomobili olarak kullanmamaları, dahası modifiye etkinliklerine katılmak gibi özel durumlar dışında otomobillerini trafikte nadiren kullanmaları dikkat çekici bir sonuç olarak ortaya çıkmıştır. Katılımcılar, gerçekleştirdikleri bu dönüştürmeler ile yeni biçimler yaratırken aslında kimliklerine yönelik çevrelerine aktarmaya çalıştıkları biricik olma, farklı olma, dikkat çekme ve görünür olma isteklerine maddi bir biçim kazandırarak otomobilleri üzerinden kimliklerini inşaa etmektedirler. Araştırmanın sonunda elde edilen bulgular alan-yazındaki çalışmalarla karşılaştırıldığında kullanım değerinden çok işaret değeri üzerinden tüketilen dönüştürülmüş otomobillerin kimliğin ve sosyal ilişkilerin işaretlerle, tüketim ve tüketim nesneleri ile ilişkili inşa edildiği günümüzde, kullanıcıları için bir ulaşım aracının ötesinde sosyal ve psikolojik dünyalarına hizmet eden bir araç haline geldiği görülmüştür.

This research explores the structure of meaning and form reproduction in the re-design process of automobiles within usage practices of Turkish users. In this context, the hobby called “automobile modification” is explored. Depending upon the qualitative structure of the research, face-to-face, in-depth qualitative interviews were conducted with fifteen participants owning modified automobiles and data derived from these interviews were analyzed in light of the Grounded Theory approach. The research is also enriched with the data derived from participant observation, survey and photography. One of the remarkable results of the study is that, although the participants of this research have performed either style based or performance based modifications to approximate their automobiles in the features of the performance and sport class automobiles, they usually do not use their modified automobiles in accordance with their intended purposes, as a performance automobile. On the contrary, except special occasions such as meetings with other modifiers, they rarely use their automobiles. The present study found that, through automobile modification, participants try to give a concrete form to their desire of attracting attention and being unique, different and visible, the signs that represent their identity to their surroundings. The comparison of the results with the previous literature makes it clear that in today’s modern societies, where identity and social relations are constructed through consumption and consumer objects, modified automobiles which are used transcending their use value for the favor of sign value, have become a vehicle that serves its owner’s social and psychological world more than their transportation usage.