Yapı Ve Mimarlık Hizmetleri Sektörlerindeki İşyerlerinde Mobing

Abstract

Bu tez çalışmasında, bireylerin çalışma yaşamında maruz kalıp, kimi zaman adlandıramadıkları, kimi zaman adlandırmaktan kaçındıkları, ‘mobing’ – işyerinde psikolojik taciz – ele alınmış ve Türkiye’de mimarlık hizmetleri ve inşaat sektöründe çalışan profesyonellerin maruz kaldıkları psikolojik taciz olgusuna yoğunlaşılmıştır. Kişinin çalışma hayatında maruz kaldığı fiziksel zararlar, genellikle psikolojik zararlardan önce farkedilmektedir; bu sebeple kişinin işyerinde uğrayacağı iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı önlemler geliştirilmiş; ancak çalışanın hem psikolojik hem fiziksel sağlığına zarar veren mobinge karşı önlem almak arka plana atılagelmiştir. Mobing, bireye ve çalışma barışına verdiği zararın yanında, bir örgütteki sosyal ağı etkilemesi ve kişiler arasındaki iletişimi zayıflatması sebebiyle performans kaybına da neden olmaktadır. Mobing örgüt içinde performans düşüşü, personel kaybı, prestij kaybı ve maddi kayıplar gibi olumsuzluklara da yol açmaktadır. Dolayısıyla mobing, maddi ve manevi yönleriyle ele alınması gereken bir problem alanı oluşturmaktadır. İşyerinde karşılaşılan her türlü olumsuz davranışın mobing olarak adlandırılmaması ve doğru tanı yapılabilmesi için ele alınan unsurlar çalışmada açıklanmış; işyerinde karşılaşılan herhangi bir nezaketsiz davranış biçimi ile mobing davranışlarının ayırdedilebilmesi için gerekli ölçütler açıklanmıştır. Yapı ve mimarlık hizmetleri sektörleri bağlamında keşfedici nitelikteki bu tez çalışması kapsamında, sektördeki profesyonellere yönelik bir saha araştırması tasarlanmıştır. Araştırma ile sektörde çalışanların mobinge maruziyet düzeyinin, çalışanların mobing karşısında ne gibi tepkiler verdiklerinin, işyerlerinde bu konuya ilişkin önleyici mekanizmalar olup olmadığının ve çalışanların mobingi önlemek konusunda önerilerinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Çalışanların mobinge maruziyet düzeyini tespite hizmet etmek amacıyla, Leymann’ın ‘Leymann Inventory Psychological Terrorism (LIPT)’ ölçeğinden faydalanılmıştır. LIPT ölçeğine araştırmanın amaçları doğrultusunda çeşitli sorular eklenmiş; tasarlanan anket formu sektördeki profesyoneller tarafından yaygın biçimde kullanılan elektronik platformlarda askıya çıkarılmıştır. Anketi yanıtlayan 107 profesyonel içinde literatürdeki ‘mobing mağduru’ tanımına uyan 54 yanıtlayıcı ile ikinci bir örneklem oluşturularak bir dizi istatistiksel ve nitel analiz yapılmıştır. Elde edilen sayısal verilerin analizinde SPSS yazılımından yararlanılmıştır. Araştırma sonuçları, yapı ve mimarlık sektöründe çalışan profesyonellerin mobing olarak tanımlanabilecek davranışlarla sıklıkla karşılaştıklarını ortaya koymaktadır. Çalışma bulguları, yaş, cinsiyet, medeni hal ve sektör deneyimi gibi bireysel değişkenlerin mobinge maruziyet ve mobinge gösterilen tepki açısından belirleyici olduğunu göstermektedir. Büyük-küçük işletme, meslek, pozisyon farkı olmaksızın mobing davranışlarının inşaat sektöründe yaygın olması, çalışma barışının sağlanması açısından konunun üzerinde durulması ve çalışanların bilinçlendirilmesi gerektiğini göstermektedir. Çalışmanın bulguları, başta formel şikayet mekanizmaları olmak üzere, çalışanlar tarafından önerilen bir dizi önleyici mekanizmanın yararını istatistiksel olarak da doğrulamaktadır. Bu çalışma, gelecekte yapılabilecek daha kapsamlı araştırmalara öncülük etmesi açısından önemlidir. Ancak, çalışmanın, amaçlı örnekleme (‘purposive sampling’) metodu ile yapılmış olduğu ve ‘nasıl’ sorusundan çok ‘ne’ sorusuna yoğunlaştığı birer kısıtlama olarak dikkate alınmalıdır.

This thesis focuses on ‘mobbing’ – psychological disturbing phenomenon in the workplace – The study aims to identify the extent to which professionals active in the architectural services and construction sectors are exposed to mobbing behaviors in their daily routines. In any workplace, physical damages, an individual is exposed to during his/her carrier, are relatively more easy to realize than psychological damages. Therefore, while precautions are often taken for occupational accidents and diseases in a workplace, protecting employees from mobbing which give them damages employees both psychologically and physically, is often neglected. Besides the damage to the individual, mobbing causes loss of performance through affecting the social network in an organization and weakening interaction between people. Mobbing has also negative effects on the organization like fall of performance, loss of personnel, paying compensation and loss of prestige. Accordingly, mobbing is clearly a problem area in the project and construction management discipline to be addressed with its tangible and intangible dimensions. To diagnose ‘mobing’ and not to entitle every negative and unkind behaviour in a workplace environment as ‘mobbing’, the study identifies also a set of criteria. In this thesis, which has an exploratory nature in the context of architectural services and construction sectors, a field study was designed. The study aimed to observe the extent to which the architects and engineers were exposed to mobbing behaviors in their workplaces. Employees’ recommendations for taking preventative measures against mobing in a workplace were also identified. Leymann’s scale of ‘Leymann Inventory Psychological Terrorism (LIPT)’ was used to measure the level of exposure of individuals to mobbing behaviors. Following a convenience sampling process, the e-questionnarie of the study were announced to professionals through various electronic platforms which are commonly used in the industry. Out of 107 respondents, 54 respondents were identified as ‘mobbing victims’ based on definitions from literature and various statistical and qualitative analyses were then conducted. Quantitative data were analyzed with SPSS software. Findings suggest that employees in the sector are frequently exposed to mobbing behaviors. Exposure to these behaviors are shown to be related to a set of individual variables like age, gender, marital status and sector experience. The study shows also that exposure level is not statistically related to variables like occupation, position and organizational size, which may be signalling deep cultural factors, which are to be addressed in a separate study. Overall the study highlights the need for awareness building efforts and a set of preventative measures for mobbing, based also on recommendations from the professionals. The fact that data for this thesis were gathered through a convenience sampling process and that the study focused on ‘what’ question (the extent to which employees are exposed to mobbing), rather than ‘how’ question (the actual mechanism of the mobbing process) should be taken into consideration by the reader as these are the limitations of this thesis work.