Mekân Kavramının Disiplinler Arası Tarihsel Değişimi Üzerinden Mimarlık & Mekân İlişkileri

Abstract

Mekân kavramı; mimarlık disiplininin tanımlayıcı ve temel kavramlarından biri olmakla birlikte, akademik yazılardan proje stüdyolarına, yarısmalardan uygulama süreçlerine kadar, her alanda karşılaşılan kavramın içeriği aslında belirsizdir. Felsefenin temel sorunsallarından biri olan mekân; farklı disiplinlerde gösterdiği anlam çeşitliliğini ve belirsizliği, tarih boyunca mimarlık disiplini içerisinde de üzerinde taşıyagelmiştir. Mekânın ontolojik sorgulamasına girişmek bu tezin sınırlarının dışına taşacağından, tez kapsamında mekânla ilgili tarih boyunca felsefe, fizik, estetik ve sosyal bilimler gibi alanlarda üretilen ve tartışılan başlıca kavram ve düşüncelerin mimarlık disiplini çevresinde bir haritasını çıkarmak amaçlanmıştır. Bu sebeple tezin ikinci bölümünde, mekânla ilişkili temel kavramların sözlük anlamları üzerinden genel olarak Türkçe’deki ve özel olarak mimarlık disiplinindeki mekânsal anlam dağarcığı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Karşılaştırmalı niceliksel analiz üzerinden şekillenen bu inceleme sonrasında mekân kelimesinin etimolojik ve kavramsal kökenlerine değinilmiştir. Üçüncü bölümde; Antik Yunan’la birlikte mekân kavramının tarihsel değişim süreci incelenmeye başlanmış ve Aydınlanma Dönemi’nin sonuna kadar ele alınmıştır. Dördüncü bölümde moderniteyle birlikte kavramın mimarlık disiplinine girişi ve yaygınlaşması, beşinci bölümde ise modern mekâna karşı geliştirilen temel mekânsal düşünceler incelenmiştir. Altıncı bölümde disiplinler arası tarihsel değişim süreci sonunda mekân kavramının mimarlarla olan ilişkisi egemenlik üzerinden sorgulanmıştır. Sonuç bölümünde çalışmada hipotez olarak ortaya konan mekan kavramının mimarlık disiplinindeki belirsizliği değerlendirilerek, mekânın farklı disiplinler içindeki ve arasındaki yolculuğunun belgelendiği haritanın genel içeriğine yer verilmiştir. Ekler kısmında bu yolculuğu betimleyen harita yer almaktadır.

The concept of space, although being one of the basic and descriptive concepts of the discipline of architecture which is encountered in all areas including academic articles, project studios, competitions, application processes, etc., doesn’t have actually a certain concrete content. Space, as one of the basic problems of philosophy, had many different meanings according different disciplines and it also carries this uncertainty within the discipline of architecture throughout history. While the ontological question of space is beyond the borders of this thesis, it is intended to make around the discipline of architecture a mapping of the concepts of space produced and criticized by philosophy, physics, aesthetics and social sciences throughout history. For this reason, in the second part of the thesis, it is intended to uncover firstly the vocabulary of spatial meaning in Turkish language in general and specifically in the discipline of architecture according to dictionary meanings of basic spatial concepts. After a comparative quantitative analysis of this study, etymological and conceptual origins of the word space” are mentioned. In the third part, historical transformation process of the concept of space began to be examined with Ancient Greece and discussed until the end of the Enlightenment Period. In the fourth part; within modernity, entry and spread of the concept into the discipline of architecture is analysed. In the fifth part, basic spatial considerations against the modern space are examined. In the sixth part; at the end of its interdisciplinary historical transformation process, the hegemonic relationship of the concept of space with architects is questionized. At the conclusion, evaluating the uncertainty of the concept of space in the discipline of architecture as the hypothesis put forward, the general content of the map documenting the interdisciplinary historical transformation of the concept is given. At the appendices part, a map describing this historical transformation process is given.