Rumelifeneri Kalesi Restorasyon Projesi

Abstract

Anadolu ile Trakya’nın zenginliklerini birbirine bağlayan Boğaz’da, tarih boyunca stratejik önemi nedeniyle sakinleri ile istilacılar arasında mücadeleler yaşanmıştır. İstanbul’un kent merkezi ile Boğaz kıyılarında farklı dönemlerde devrin ihtiyaçlarına göre savunma yapıları inşa edilmiştir. Byzantion kurulduğunda Sarayburnu’ndaki kent merkezi tahkim edilmiş, Roma İmparatorluğu’nun egemenliğine girdikten sonra ise kent surları kuvvetlendirilmiştir. Boğaziçi’nde varlığı bilinen ilk savunma yapılaşması, 13.yy’ın son yarısında Bizans İmparatoru VIII. Mihael Palaeologos’un yaptırdığı Anadolu yakasındaki Hieron ve Rumeli yakasındaki Serapion Kaleleridir. Boğaz’ın tahkim çalışmaları kenti kuşatmaları sırasında Osmanlılar tarafından, 14.yy sonunda Anadolu yakasında Anadolu Hisarı, 15.yy ortasında Rumeli yakasında Rumeli Hisarı’nı inşa ettirmeleri ile sürdürülmüştür. 17.yy’ın ilk yarısında Rumelikavağı ve Anadolukavağı sahilinde karşılıklı inşa edilen iki kaleyi, 18.yy sonunda Karadeniz Boğazı sahillerindeki iki kale ve yamaçlarındaki iki kule izlemiştir. Bu araştırmanın konusu olan Rumelifeneri Kalesi ile ilgili en eski kayıt T.C. Başbakanlık Osmanlı Devlet Arşivi’nde bulunan 1769/1183 H.tarihli belgedir. Rumelifeneri Kalesi Boğaz’ın Rumeli yakasında Karadeniz’in Boğaz ile birleştiği noktada, Rumelifeneri Köyü’nün kuzeybatısında kayalık bir arazide inşa edilmiştir. Plan şeması kuzeydoğu ve kuzeybatı köşeleri pahlanmış bir dikdörtgenin, güneybatı duvarına kemerli ana giriş kapısının ve güneydoğu ile kuzeybatı duvarlarına sekizgen planlı birer kule yerleştirilmesi ile oluşturulmuştur. Kalenin dış duvarlarının sınırlandırdığı alan iki ayrı kotta teraslanmıştır. Giriş avlusunun altında, alçak kottaki avludan girilen bir sarnıç bulunmaktadır. Özgün niteliklerini koruyan doğu kulesinin zemin kattaki kubbeli mekana ulaştıran ile seğirdim kotuna erişen taş merdivenlerin sahanlığına açılan iki girişi bulunmaktadır. Türk Askeri Mimarlığı’ndaki yeri ve İstanbul Boğazı’ndaki eşsiz konumu düşünülerek, günümüzde terkedilmiş ve harap bir durumda olan Rumeli Feneri Kalesi için ilkeli ve ivedi bir restorasyon çalışması gerçekleştirilmelidir.

Bosphorus, combining the wealth of Anatolia and Thrace, has always been an issue of struggle between the inhabitants and the invaders throughout the history due to its strategic importance. According to the needs, fortifications were built along Bosphorus and in Istanbul in different periods of time. When Byzantion had been established, the city center in Sarayburnu was fortificated with walls. These were strengthened under Roman rule. The first fortifications established along Bosphorus are Hieron at Anatolian- and Serapion at Rumeli side that were built by the Byzantine Emperor, Mihael Palaeologos the VIIIth in the middle of 13th century. Ottomans continued the fortification activities with the Anadolu Hisarı in the late 14th century and Rumeli Hisarı at Rumeli side in the middle of the 15th century, when they besieged Constantinople. After the construction of two strongholds facing each other on the shores of Anadolukavağı and Rumelikavağı in the early 17th century, six citadels were founded and two towers on the slopes at the both coasts of Northern Bosphorus. The first document which contains information on the Rumelifeneri Castle dates back to 1769/1183 H and kept in the Turkish Republic State Documentary Department of Ottoman State Archives. The Rumelifeneri Castle was constructed at the edge of Black Sea and the Bosphorus at Rumeli side on a rocky site located on the north-west of Rumelifeneri village. The layout is created as a beveled rectangle of its north-west and north-east corners, the arched main entrance door was located on south-west wall, and towers designed as an octagon on south-east and north-west walls. The interrior space bordered by the outer walls of the castle are terraced in two levels. There is a cistern placed under the entrance court and entered from the lower court. With its original characteristics, the East Tower has two entrances. The first one is opening to the domed space on the ground floor and the second one is opening to the stone stairs reaching to the recoil platform. Having taken into consideration the value for the Turkish Military Architecture and Bosphorus, an urgent conservation work must be activated for the Rumelifeneri Castle, which has been left as a ruins since many years.