LEE- Endüstri Ürünleri Tasarımı Lisansüstü Programı - Doktora
Bu koleksiyon için kalıcı URI
Gözat
Konu "cognitive psychology" ile LEE- Endüstri Ürünleri Tasarımı Lisansüstü Programı - Doktora'a göz atma
Sayfa başına sonuç
Sıralama Seçenekleri
-
ÖgeTasarım sürecinde yaratıcılığı geliştiren bir yaklaşım olarak -mış gibi yapma(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2021-11-26) Gürcan, Derya ; 502142903 ; Endüstriyel TasarımBilişsel psikoloji literatürüne göre, tasarlama süreci yaygın olarak yaratıcı problem çözme süreci olarak tanımlanmaktadır. Bu süreç, yaratıcı dönüştürme süreci olarak, problemleri, çözüm olasılıklarıyla yeniden hayal etmeyi, böylece problem alanına yenilikçi bakış açısı getirmeyi ifade eder. Kavramsal tasarım sürecinde belirsizliklerle uğraşırken, tasarımcıların var olan tutum ve alışkanlıkların ötesinde düşünebilmesi, yeni fikirler üretmesi ve alternatifleri değerlendirerek problemlere en uygun çözümleri oluşturması beklenmektedir. Bu çalışmada, tasarımcıların kavramsal tasarım sürecinde yeni olası fikirler ile "-mış gibi" görebilme ve davranabilme süreçleri bilişsel psikoloji araştırmalarında yetişkinlik döneminde yaratıcılığın kaynağı olarak görülen çocukların -mış gibi oyunları ile ilişkilendirilmektedir. -Mış gibi yapma/oyunlar, nesne yada durum aslında öyle değilken öyleymiş gibi olma halini ifade eder. Çocukların –mış gibi yapma süreci eylem olasılıklarını ifade eden "karşılama kavramı" ile açıklanmaktadır (Rucińska, 2014, 2015). Bu ilişkiye göre, çocuklar oyun sırasında nesnelerdeki eylem olasılıklarını –mış gibi görebilmektedir. –mış gibi oyunlar, gelişim teorilerine göre, erken çocukluk dönemi ile sınırlıdır. Bu çalışma, "-mış gibi" yapma/ görme sürecinin yetişkinlik döneminde kavramsal tasarım sürecinde nasıl devam ettiğini açıklamayı hedeflemektedir. Bu kapsamda çalışma, çocukların –mış gibi yapma süreçleri ile tasarımcıların kavramsal tasarım evresinde form oluşturma süreçleri arasındaki benzerlikleri, yaratıcı bilişsel süreçler ve "karşılama" kavramı çerçevesinde inceleyerek bilişsel tasarım çalışmalarına katkı sağlamayı hedefleyen teorik ve deneysel nitelikte bir temel araştırma örneğidir. Çalışma, teorik çerçevenin oluşturulduğu literatür taraması ve teorik şemanın deneysel olarak test edildiği ön-deneysel ve deneysel çalışmaları içeren bölümlerden oluşmaktadır. Araştırmanın teorik kısmında öncelikle, çocukların –mış gibi yapma süreçleri ile kavramsal tasarım evresinde form oluşturma süreci arasındaki benzerlikleri tanımlamak için derinlemesine bir literatür taraması ile karşılaştırmalı bir kavramsal şema oluşturulmuş ve sunulmuştur. Daha sonra bu ilişkiyi deneysel ortamda test etmek için çocukların –mış gibi yapma süreci, "zihinsel sentez görevi" ile simüle edilmiştir. Örneklem olarak tasarım alanından ve tasarım alanı dışından öğrencilerle iki aşamalı yaratıcılık ölçeği olarak alternatif kullanım testi ve yaratıcı zihinsel sentez testi ardışık olarak uygulanarak, nicel araştırma yöntemiyle istatistiksel verilere dönüştürülmüştür. Devamında elde edilen sonuçlar, karşılama-temelli –mış gibi yapma süreci ve yaratıcılık bağlamında karşılaştırılarak yorumlanmıştır. Öncelikle, tasarım alanından ve tasarım alanı dışından sınırlı sayıda öğrenci ile kontrol ve deney gruplarından oluşan bir ön-deneysel çalışma yapılmıştır. Tasarım alanından ve tasarım alanı dışından öğrenciler, alternatif kullanım testi ile eşit olarak kontrol ve deney gruplarına ayrıldıktan sonra, "oturma birimi" kategorisinin verildiği bir seri geometrik cisimin kombinasyonuna dayalı zihinsel sentez görevini tamamlamışlardır. Tasarım alanından ve tasarım alanı dışından öğrencilerin çizdikleri formlarda "oturma" karşılamasını arama ve -mış gibi yapma süreçleri yaratıcılık bağlamında karşılaştırılmıştır. Ön çalışmanın sonucunda, tasarım deney grubu öğrencilerinin diğer gruplara göre, zihinsel sentez görevinde–mış gibi yapma yetenekleri ile en yaratıcı performansı gösterdikleri görülmüştür. Ön-deneysel çalışmanın bulguları ana deneysel çalışmanın tasarlanmasına katkıda bulunmuştur. Ana deneysel çalışmaya katılan toplamda 264 öğrenci, alternatif kullanım testi ve yaratıcı zihinsel sentez görevini içeren deneysel görevleri tamamlamıştır. Ön-deneysel çalışmanın revize edilmesiyle geliştirilen ana deney süreci iki bölümden oluşmaktadır. Deneyin ilk bölümünde hem tasarım alanından hem de tasarım alanı dışından öğrenciler, alternatif kullanım testi ile yaratıcılık puanlarına göre eşit olarak kontrol ve deney gruplarına ayrılmıştır ve gruplar zihinsel sentez görevinde farklı zihinsel süreçlerden geçerek verilen geometrik cisimlerle "sandalye" formu oluşturmuşlardır. Sonuçta katılımcılar tarafından oluşturulan formlar birbirinden bağımsız üç jüri tarafından "kullanışlılık" ve "orijinallik" kriterlerinde yaratıcılıklarına göre puanlanmış ve gruplar birbiriyle –mış gibi yapma yeteneği bağlamında karşılaştırılmıştır. Deneyin ikinci bölümünde ise, bütün katılımcılar sandalye formlarını farklı işlevde nesneler olarak yorumlamıştır ve farklı eylem olasılıklarını -mış gibi görmeye çalışmışlardır, sonra "en yaratıcı olduğunu düşündükleri bir tanesini seçmişlerdir. Katılımcıların sandalyeden farklı işlevde yorumladıkları nesne, yedi ayrı kriterde birbirinden bağımsız üç jüri üyesi tarafından değerlendirilmiştir ve "karşılama-görme esneklik puanı" elde edilmiştir. İstatistiksel analizler sonucunda gruplar karşılaştırıldığında, tasarım deney grubunun, deneyin ilk bölümünde en yüksek yaratıcılık puanlarını, ikinci bölümünde de en yüksek karşılama-görme esneklik puanlarını aldığı tespit edilmiştir. Ayrıca, tasarım dışı deney grubu tasarım dışı kontrol grubundan her iki bölümde de daha yüksek puanlar almıştır. İstatistiksel sonuçlar, öğrencilerin yaratıcı zihinsel sentez görevinde aldıkları yaratıcılık puanları ve karşılamaları/eylem olasılıklarını –mış gibi görme yetenekleri arasında anlamlı ilişki olduğunu göstermiştir. Bulgular değerlendirildiğinde, tasarım deney grubunun diğer gruplardan daha yüksek puanlar alarak karşılama-temelli –mış gibi yapma sürecinde en başarılı grup olduğu görülmüştür. Literatür ışığında yorumlanan sonuçlar, -mış gibi yapma sürecinin, ilk akla gelen bilindik cevaplar yerine, alışılmadık, orijinal fikirleri seçmek gibi yaratıcılıkla ilgili önemli pek çok bilişsel kapasiteyi destekleyerek yeni fikirlerin oluşmasını desteklediğini göstermektedir. Bu çalışma, çocukların –mış gibi yapma süreçleri ile tasarımcıların erken tasarım sürecindeki form oluşturma yaklaşımları arasındaki benzerlikleri yaratıcılıkla ilişkili olarak kavramsal çerçevede inceleyen ilk araştırma olarak diğer bilişsel tasarım araştırmaları için yeni bir perspektif açmaktadır. Çalışma ayrıca, kavramsal tasarım evresinde tasarımcıların form oluştururken yeni yapıları keşfetmesini karşılama temelli-mış gibi yapma süreci olarak örneklemektedir. Tasarımcılar da çocukların –mış gibi oyunlarındaki esnek düşünme biçimlerine benzer şekilde nesnelerin bilindik kullanımlarının ötesini görmeye çalışırlar. Çocuklar için doğal olarak oyunlarla gelişen bu süreç, tasarımcılar için tasarlarken öğrenilen tasarım sürecinin bir parçasıdır. Bu nedenle, yaratıcı düşünmeyi desteklemek ve tasarım sürecinde yeni yaklaşımlar geliştirebilmek için tasarım düşüncesini ve tasarımcıların zihinsel süreçlerini anlamak önemlidir. Günümüzde, yaratıcılığı geliştiren süreçleri anlamaya yönelik yeni yaklaşımlar tek bir disipline bağlı kalmaktan ziyade interdisipliner anlayışla ilerlemeyi gerektirmektedir. Bu çalışma, yaratıcılıkla ilgili alanların ve eğitim alanlarının faydalanabileceği disiplinlerarası araştırma olarak önem kazanmaktadır. Bilişsel alanda yaratıcı süreçler hala güncelliğini koruyarak farklı perspektiflerden araştırılmaktadır. Gelecekteki çalışmalarda -mış gibi yapma süreci, insan zihninin diğer yaratıcı süreçleri ile ilişkili olarak tasarım sürecinin diğer evrelerinde zihin-beden ve çevre sistemi bütününde ele alınmalıdır. Aynı zamanda, tasarım sürecindeki etkilerini daha kapsamlı olarak değerlendirebilmek için karşılama-temelli -mış gibi yapma süreci ve tasarım yaratıcılığı ilişkisi profesyonel tasarımcılarla da incelenmelidir. Bu çalışma, bir temel araştırma örneği olarak gelecekte ilgili araştırmalara, pratik uygulamalara ve tasarım eğitimine, elde edilen bulgularla zemin hazırlayacaktır.