LEE- Coğrafi Bilgi Teknolojileri-Yüksek Lisans

Bu koleksiyon için kalıcı URI

http://hdl.handle.net/11527/19242

Gözat

Yazar "Çidam, Sezin" ile LEE- Coğrafi Bilgi Teknolojileri-Yüksek Lisans'a göz atma
  • Öge
    Akıllı kent kavramının akıllı yaşam ve akıllı insan bileşenlerinin değerlendirilmesi: İstanbul örneği
    (Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2024-06-25) Çidam, Sezin ; Uluğtekin, Nesibe Necla ; 706201032 ; Coğrafi Bilgi Teknolojileri
    Pek çok yazılı kaynağa göre sanayi devrimi sonrasında dünya nüfusunun kontrolsüz olarak büyüdüğü, bu büyüme ivmesinin her geçen gün arttığı bilinmektedir. Bu hızlı nüfus artışı kırdan kente göç hareketlerini başlatmış, bu durum kentsel ve kırsal tüm yerleşmelerin değişmesine sebep olmuştur. 1950'li yıllarda dünya nüfusunun sadece %30'unun kentlerde yaşadığı bilinirken 2000'li yıllardan itibaren ise bu oranın %50'yi bulduğu söylenmektedir. Bu hızlı artış kentsel alanların kontrolsüz ve plansız olarak yaygınlaşmasına sebep olmuş, pek çok kentsel problem ortaya çıkmıştır. Kentsel alanlarda bu hızlı nüfus artışının sebep olduğu problemler konvansiyonel yöntemlerle çözülememiş, bu sorunların çözümünde yeni teknolojilerinin kullanılması fikirleri doğmuştur. Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler kentsel problemler ekseninde değerlendirilmiş, "Akıllı Kent" kavramı böylelikle ortaya çıkmıştır. Bu düşüncelerle ortaya atılan ve 1990'lı yılların sonunda literatüre giren akıllı kent kavramı, bu tarihten sonra gittikçe yaygınlaşmıştır. Çoğu araştırmacıya göre 21. yüzyılın kentleri planlanırken akıllı kent kavramı görmezden gelinemez bir noktaya ulaşmıştır. Tüm dünyada hızla yaygınlaşan akıllı kent kavramı ülkemizde 2014 yılında onuncu kalkınma planı ile resmi kaynaklara girmiş; bu tarihten itibaren ülkemizde de kentsel mekânı ilgilendiren tüm stratejilerde kendine yer bulmuştur. Dünya çapındaki yaygın kullanıma rağmen akıllı kent kavramı çeşitli kesimlerce çokça telaffuz edilmiş olup asıl anlamı anlaşılmamıştır. Zira akıllı kent, felsefesi ve matematiği itibariyle karmaşık bir kavram olup çeşitli araştırmacılar tarafından incelenmiş, tanımlanmış ve anlatılmaya çalışılmıştır. Bu konuda temel kavramsal çerçeveyi Boyd Cohen ve Giffinger çizmiş, bir akıllı kent çemberi geliştirerek akıllı kentin bileşenlerini tanımlamıştır. Bu çembere göre akıllı kent; akıllı yaşam, akıllı çevre, akıllı ulaşım, akıllı insan, akıllı ekonomi, akıllı yönetişim gibi birbirinden farklı gibi görünen disiplinleri içeren altı bileşenden oluşmaktadır. Bu sebeple çok disiplinli bir şekilde incelenmesi, tüm bileşenleri ve alt bileşenleri ile ele alınması gerekmektedir. Ancak akıllı kent kavramı günümüzde ileri teknolojilerin kullanıldığı yüksek bütçeli kamu yatırımları ile özdeşleştirilmiş; çoğunlukla belediyelerin kullandığı kent bilgi sistemleri uygulamalarına indirgenmiştir. Bu süreçte de Akıllı Yaşam ve Akıllı İnsan kavramları ihmal edilmiştir. Oysa akıllı kent için gerekli olan teknolojilerin yanı sıra bu teknolojileri günlük hayatına adapte edebilecek, akıllı kent yaşamına kolayca uyum sağlayabilecek, yaşam kalitesi ve refah düzeyi yüksek bir toplum da olmazsa olmazdır. Bu sebeple çalışmada İstanbul'da akıllı insan ve akıllı yaşam bileşenlerinin içerikleri ve performanslarının araştırılması kararlaştırılmıştır. Performans araştırmasının objektif bir şekilde yapılabilmesi için akıllı kentler için üretilen ölçeklerden faydalanılması düşünülmüş, bunun için dünyaca kabul görmüş akıllı kent ölçekleri araştırılmıştır. Literatürde yer alan ölçekler incelenmiş, bunlardan Akıllı Kent Konseyi, Navarra Üniversitesi, Viyana Teknoloji Üniversitesi ve ISO'nun kullandığı endeks, standart ve gösterge setleri çalışmaya dahil edilmiştir. Bu dört ölçekte yer alan göstergeler bir havuzda derlenerek göstergeler seti oluşturulmuştur. Bu göstergeler setinde Akıllı Yaşam; Kültürel Tesisler, Sağlık Koşulları, Güvenlik, Konut Kalitesi, Eğitim Tesisleri, Turistik Çekicilik, Sosyal Bağlılık ve Refah alt bileşenleri; Akıllı İnsan ise, Yeterlilik Seviyesi, Yaşam Boyu Öğrenme, Sosyal ve Etnik Çoğulculuk, Esneklik, Yaratıcılık, Açık Görüşlülük, Katılım alt bileşenleri çevresinde değerlendirilmiş, toplam doksandokuz gösterge elde edilmiştir. Bu göstergelerden her biri için İstanbul kapsamında veriler araştırılmış, bu veriler dünyaca kabul görmüş akıllı kentler ile karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma sonucunda İstanbul'un akıllı kent kavramının akıllı yaşam ve akıllı insan bileşeninin yeterli olduğu alanlar ve geliştirilmesi gereken hususlar ortaya konmuş, konunun incelenmesi için gerekli verilerin yetersizliği nedeniyle sorunların çözümüne yönelik stratejiler tartışılmıştır. Yazarlar bileşenleri tek tek ele alınan popüler "akıllı kent" söylemlerine katılmamakla birlikte; çalışma akıllı kentin nasıl ele alındığı, akıllılığın kriterlerinin / göstergelerinin ne olduğu ve nasıl ölçülebileceğine ilişkin bir tartışma amaçlanarak bu çalışma yürütülmüş; akıllı kentin akıllı yaşam ve akıllı insan bileşenleri İstanbul ölçeğinde tartışılarak, görece üzerine daha az çalışma olan bu bileşenlere açıklık getirilmeye çalışılmıştır.