LEE- İç Mimari Tasarım Uluslararası Lisansüstü Programı

Bu topluluk için Kalıcı Uri

http://hdl.handle.net/11527/19301

Gözat

Yazar "Köprülü, Amara" ile LEE- İç Mimari Tasarım Uluslararası Lisansüstü Programı'a göz atma
  • Öge
    Palimpsest olarak iç mekanlar: Kültürel miras yapıları üzerine bir okuma
    (Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2024-07-01) Köprülü, Amara ; Cordan, Özge ; 418211001 ; İç Mimari Tasarım Uluslararası
    Antik çağda yazı yazmak için kullanılan malzemelerin değerinin artması, mevcut parşömenlerin yeniden yazılmasına yol açmıştır. Farklı zamanlara ait farklı yazı katmanları içeren bu parşömenler için Yunanca "palimpsest" kelimesi kullanılmaktadır. Palimpsestlerin yeniden keşfedilmesi, 19. Yüzyıl'da kimyagerlerin geliştirdiği kimyasallarla, parşömenin üst katmanındaki yazıya zarar vermeden altında saklanan eski yazıların ortaya çıkarılması sağlanarak gerçekleşmiştir. Kavramın metaforlaşarak yaygın kullanımının başlangıcı olarak De Quincey'in 1845 tarihli "Suspiria de Profundis" kitabı gösterilmektedir. Süreç içinde palimpsest, sadece üst üste yazılmış bir parşömen değil, aynı zamanda tasarım disiplinleri de dahil olmak üzere sanat disiplinleri gibi pek çok alanda kullanılan bir metafor olmuştur. Şehirler, binalar ve iç mekânlar eski ve yeni anlam katmanları içeriyorsa birer palimpsest olarak yorumlanabilmektedir. Böylece eski ve yeni iç içe geçmiş bir halde kimlik kazanmaktadır. Kültür, belirli bir grup veya topluluğun düşünce ve davranışlarını şekillendiren ve insanın tüm yaratımlarını kapsayan bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Mimari eserler de güzel sanatların bir parçası olarak, kültürün en önemli yansımalarından biridir. Kültürel yapılar, sadece inşa edildikleri dönemin özelliklerini yansıtan tarihi belgeler olarak değil, aynı zamanda zamanın izlerini taşıyarak yeni anlamlar ve değerler kazanan eserlerdir. Kişilerin yaşamlarını sürdürdükleri mekanlar, onlarla birlikte şekillenir ve yaşamlarının izlerini gelecek kuşaklara taşır. Bu doğrultuda tez çalışması, toplumların ortak hafızasını barındırmalarıyla yeniden kullanım çalışmalarında öne çıkan kültürel miras yapılarının iç mekanlarının palimpsest olarak okunmasına odaklanmakta ve yapısal bir analizden ziyade anlam temelli bir okuma çerçevesinin oluşturulmasını hedeflemektedir. İç mekanda palimpsest üzerine şekillenen çalışmanın literatür bölümünde kültür, kültürel miras, koruma ve yeniden kullanım ile ilgili olarak literatüre dayalı bilgiler verilmekte ve palimpsest kavramı ve kavramın farklı disiplinlerdeki izdüşümleri üzerinde durulmaktadır. Kültürel miras yapıları ekseninde daha derin bir kavrayış ve bütüncül bir okuma yapmak adına, üç adımlı bir okuma çerçevesi geliştirilmiştir. İlk olarak, Machado'nun (1976), binaların uyarlanarak yeniden kullanımının "korunmuş", "dönüştürülmüş" veya "reddedilmiş" olarak sınıflandırıldığı "Old Buildings as Palimpsest" makalesi, yeni ile harmanlanmış eski binalarda palimpsest okuması için kullanılmıştır. Bu adımda eski (geçmiş) anlamların nasıl ele alındığı incelenmektedir. İkinci olarak, bireye, duruma ve zamana göre değişen anlam, Merleau-Ponty, Lang, Grice ve Gendlin'in fenomenolojik tanımlarından yola çıkarak örtük ve açık anlam olarak gruplanmıştır. Son olarak, Gérard Genette'in (1982) "Palimpsestes" adlı kitabında açıklanan ve 'metinlerarasılık', 'yan metinsellik', 'yorumsal üst metinsellik', 'ana metinsellik' ve 'üst metinsellik' olarak sınıflanan beş metinsel aşkınlık türü, iç mekanın içerdiği yeni (şimdiki) ve eski (geçmiş) anlam katmanları arasındaki ilişkiyi açıklamak için incelenmiştir. Geliştirilen okuma çerçevesi, çalışmanın özgün değerini oluşturmaktadır. Bu kapsamda, Dünyadan ve Türkiye'den önemli tarihsel geçmişe sahip ve yeniden kullanım yoluyla yeni işlevler verilerek kullanılmaya devam eden sekiz kültürel miras örneği, okuma çerçevesini örneklemek, detaylandırmak ve proje aşamasında araştırmaya dayalı bir perspektif geliştirmek amacıyla geliştirilen palimpsest okuma çerçevesine göre incelenmiştir. Dünyadan seçilen kültürel miras örneklerini; Almanya'dan Nürnberg Dokümantasyon Müzesi ve Raichtag Parlamento Binası, İngiltere'den Bodmin Jail Oteli ve İsviçre'den Gundeldinger Feld kompleksi oluşturmaktadır. Türkiye'den seçilen dört örnek; İstanbul'da yer alan Arap Camii, Santral Enerji Müzesi, Popülist Bomontiada ve Türk ve İslam Eserleri Müzesidir. Tüm örneklerin iç mekana dair palimpsest okumaları yapılmış ve kolaj çalışmalarıyla görselleştirmeler yapılarak elde edilen bulgular yorumlanmıştır. İncelenen örneklerde, ulusal ve uluslararası örnekler arasında geçmiş anlam ve palimpsest katmanlarının deşifre edilmesi açısından bir fark bulunmamaktadır. Mekândaki farklılıkları ortaya çıkaran temel unsur, yapıların geçmiş hikâyeleridir. Değerlendirilen birçok örnekte geçmişin anlamı korunup dönüştürülürken, geçmişin reddedildiği örneklere nadiren rastlanmaktadır. Ayrıca açık anlam örtük anlama göre ön plandayken, geçmişle mesafeli bir ilişki kuran yan metinsellik, diğer metinsel aşkınlık türlerine göre daha az yaygındır. Çalışmanın vaka incelemesinde, İstanbul Galata'da bulunan St. Pierre Han için geliştirilen çerçeveye göre bir okuma yapılmış ve deşifre edilen palimpsest katmanlarına göre yapının bir bölümüne yeni işlev ile birlikte bir iç mekân tasarım önerisi geliştirilmiştir. Bu bölümde öncelikle yapının bulunduğu Galata semtinin tarihi, kültürel dokusu ve çok katmanlı yapısı incelenmiştir. Galata'nın süreç içindeki değişimiyle birlikte St. Pierre Han da farklı kullanımlara, kullanıcılara ev sahipliği yapmış ve farklı hikayelere tanıklık etmiştir. Mevcut durumun analizi ve iç mekana uygun işlev ve müdahalelerde bulunulan tasarlama sürecinde, eski binaların yeniden kullanımında tasarım sürecini yönlendiren ve özgün değeri yaratan geçmiş-bugün ilişkisinin kurgulanması sağlanmıştır. Çalışma sonuçlarına göre incelenen örneklerde, koruma ve dönüştürme genellikle birlikte ve yaygın, ancak geçmişin reddedilme durumu ise ideolojik çatışmalar nedeniyle yalnızca iki örnekte görülmüştür. Geçmişin korunması, dönüştürülmesi veya reddedilmesiyle ilişkili örtük ve açık anlamlar, geçmiş anlamların değerlendirilmesinde ve mekanların özgün değerlerinin ortaya çıkarılmasında rol oynamıştır. Örneklerde, açık anlamın örtük anlamdan daha yaygın olduğu görülmüştür. Yapı veya yapı komplekslerinin geçmişten kalan hikayelerinin günümüz hikayeleriyle uyumuna ve barındırdıkları geçmiş izlerin korunma derecesine bağlı olarak metinsel aşkınlık türleri farklılık göstermektedir. Metinsel aşkınlık türleri ile geçmişin korunmuş, dönüştürülmüş veya reddedilmiş olması arasında tutarlı bağlantılar olup olmadığını belirlemek için daha fazla örnek incelenmesi gerekmektedir. Okuma çerçevesini oluşturan tüm adımların, bazı örneklerde birlikte gerçekleşebildiği gözlenmiştir. Bir örnek hem korunmuş, hem dönüştürülmüş hem reddedilmiş olabilmekte ya da birden fazla kategori içerisinde yer bulabilmektedir. Bu çalışmada geliştirilen palimpsest okuma çerçevesinin, kültürel miras yapılarının dönüştürülmüş, reddedilmiş veya korunmuş iç mekânların palimpsest olarak yeniden okunması / yorumlanması / tasarlanmasına ve eski ve yeni bölümleri arasındaki açık ve örtük anlam katmanlarının bütüncül bir şekilde anlaşılmasına katkıda bulunacağı düşünülmektedir. Ayrıca okuma çerçevesi, tasarımcılara, akademisyenlere, eğitmenlere ve öğrencilere, eski ve yeni arasındaki ilişkiye dayalı olarak eski binaların uyarlanarak yeniden kullanımının tasarlanması ve mevcut yapı ile ilişki içinde yeni anlam katmanları yaratılması için olanak sağlayacaktır. Tasarım stüdyolarında, okuma çerçevesi kapsamında bir analiz ve tasarlama edimi gerçekleştirilebilir. Okuma çerçevesi iç mimarlık veya diğer disipliner bilgilerin katkısı ve katılımı ile gelecekteki akademik çalışmalar ile geliştirilebilir.