İspanya ve Portekiz'in AT üyeliğinin Türkiye'nin ihracatına etkileri

Abstract

İktisadi bütünleşmenin (entegrasyonun) ilk ortaya çıkışı, ulu sal devletlerin kuruluşuna kadar dayandırılabilmekle birlikte, yirminci yüzyıldaki şekliyle iktisadi birlikler ilk olarak 1950" li yıllarda görülmüştür. İktisadi bütünleşmelerin ortaya çıkışıyla birlikte bunların uluslararası iktisattaki yeri, üye cilan ve olma yan ülkelerin ekonomik yapılarına etkileri yoğun olarak tartışılmaya başlanmıştır. İktisadi bütünleşmelerin en yaygın türü vs ilk aşaması olan gümrük birliklerinin özellikle üye olmayan ülkeler üzerindeki etkilerini araştıran çalışmalar bir "gümrük birlikleri veya iktisadi bütünleşme" kuramını oluşturmuşlardır. Bu kuram gümrük birliklerinin etkilerini dünya refahı açısından değerlendirmekte ve temel iki etkinin "ticaret yaratıcı" ve "ticareti saptırıcı" etkiler olduğunu açıklamaktadır. Buna göre bir gümrük birliği net olarak ticaret yaratıyorsa dünya refahını artırıcı, net olarak, ticareti saptırıyorsa refahı azaltıcı etki yapmış olmaktadır. 195D' 11 yıllarda kurulan bu birliklerden bugün en güçlü kurum sal yapıya sahip olanı Avrupa Topluluğu' dur. Bu tezde Avrupa Topluluğu'nun bünyesine son kattığı İspanya ve Portekiz'in entegrasyonunun, Topluluğa bu iki ülkeyle benzer mallar satan Türkiye üze rinde yapacağı etkinin net olarak ticaret yaratıcı mı ticareti saptırıcı mı alacağı konusu araştırılmaktadır. Teorik tartışmalara ayrılan ikinci ve üçüncü bölümden sonra dördüncü bölümde AT tanıtılmış ve Türkiye ile ilişkileri değerlendirilmiştir. Beşinci bölüm de ise uygulama kısmına gerekli zemini hazırlamak üzere Topluluğa ve karşılaştırılan ülkelere ait çeşitli istatistikler verilmiştir. Altıncı bölümde, bu ülkelerin Topluluğa yaptıkları ihracatın Türkiye üzerinde nasıl bir etki yaptığını anlamak üzere, ihracat benzerlik indeksleri uygulanmıştır. Bu bölümde öncelikle anılan yöntem açıklanmış, daha sonra bu indeksin tarım ürünleri, sanayi ürünleri ve tüm ürünler bazında ne boyutta olduğu hesaplanmıştır. İki ülkenin ihracat.benzerliği ne kadar yüksekse, birinin tam üyelik sonucu sağlayacağı avantajların diğeri üzerinde ticareti saptırıcı etki yapma olasılığı o kadar fazladır. Böylelikle, hesaplanan indeksler bu tür bir yorumda kullanılmıştır. Yedinci bölümde ise, son ondört yıllık verilere göre Türkiye'nin Topluluğa yaptığı ihracatı etkileyen faktörler ortaya konmuş tur. Bu faktörlerden İspanya ve Portekiz'in katılmasının etkisini de gösteren bir denklem tahmin edilmiştir. Nihayet sonuç ve öneriler bölümünde, çalışmanın ulaştığı sonuçlar doğrultusunda, Türkiye'nin Avrupa Topluluğu'na yaptığı ihracatta net bir ticareti saptırıcı etki görülmemesi için yapılma sı gerekenler belirlenmiştir.