Türkiye'de maden sahalarının kapatılması ve rehabilitasyonu için stratejilerin geliştirilmesi

Abstract

Günümüzde doğal dengenin bozulması, en önemli çevre sorunlarının başında gelmektedir. Bilinçsizce zarar verilmiş bir alanın tekrar eski haline gelmesi oldukça uzun zaman almaktadır. Yaşam standartlarının sağlanabilmesi için ihtiyaç duyulan hammaddenin üretilebilmesi gerekirken, doğanın dengesinin korunması da temel amaç olmalıdır. Madencilik ve doğal denge vazgeçilmez iki temel ihtiyaç olduğundan, bu iki kavramın birlikte sürdürülebilirliği önem taşımaktadır. Bu çalışmada amaç maden sahaları rehabilitasyonu için temel yaklaşımları ve iyi uygulama örneklerini ortaya koymak ve ülkemizdeki maden sahaları rehabilitasyonu çalışmalarının başarılı bir şekilde yürütülmesini sağlamak için stratejiler ve öneriler getirmektir. Çalışmada maden sahlarının rehabilitasyonu ile ilgili ulusal ve uluslararası yasal düzenlemeler incelenmiş, rehabilitasyon faaliyetlerini etkileyen faktörler ve maden kapatma stratejileri ortaya konmuş, ülkemizde ve yurt dışındaki iyi uygulama örnekleri verilmiştir. Ülkemizde yapılacak çalışmalara yol gösterici olması için 2 adet rehabilitasyon uygulama projesi maliyetlerle birlikte değerlendirilmiş ve Türkiye'de uygulanacak rehabilitasyon çalışmaları için stratejiler ve öneriler getirilmiştir. Maden sahalarının rehabilitasyon çalışmalarına üretim faaliyetleri sonlandırılmadan başlanılmalı, mümkün olduğu kadar rehabilitasyon faaliyetleri ile üretim faaliyetlerinin eş zamanlı olarak yürütülmelidir. Bu durum üretim esnasında sağlanan gelirin bir kısmının rehabilitasyon faaliyetlerine kaynak oluşturmasını sağlamaktadır. Rehabilitasyon planlaması ve çalışma sonucunda oluşturulacak model, üretim faaliyetleri başlamadan önce yapılmalı, üretim faaliyetleri sonucunda değişen duruma göre güncellenmelidir. Çalışma alanında yer altı suyu varlığı, temas kayacının jeolojisi, üst toprak varlığı, yaşam yerlerine olan uzaklık, iklim, bitki örtüsü gibi parametreler göz önünde bulundurularak uygun rehabilitasyon modeli seçilmelidir. Üretim faaliyeti için rezervin planlamasında, rehabilitasyon faaliyetlerinin sağlıklı olarak yapılabilmesi için oluşturulması gereken şev ve basamak yapıları dikkate alınmalıdır. İşletme projesinde hesaplanan üretim verimliliği ve arazideki gözlemler dikkate alınarak pasa hacminin ve miktarının ortaya konulması, faaliyet sonucu rehabilitasyonda kullanılabilecek malzeme hacminin yaklaşık olarak önceden bilinmesi önem arz etmektedir. Rehabilitasyon planına üretim faaliyetleri boyunca uymak, üst örtü toprağının verimli kalmasını ve kapatma için yeni malzeme ihtiyacını azaltacaktır. Şev açılarını, yüksekliklerini ve genişliklerini planlar dahilinde yapmak, kapanışta yeni çalışmalara ihtiyaç duyulmasını önleyecektir.