Çok Amaçlı Karar Verme Yöntemleri Ve Uygulamaları

Abstract

Bu çalışmada, çok amaçlı karar verme problemi, uygulama için üç yöntem ve örnek iki sistem ele alınarak incelenmiştir. Ele alınan yöntemlerden birincisi SEMOPS yöntemi olarak bilinen etkileşimli yöntemdir. Bu yöntemin algoritması oluşturulduktan sonra MATLAB tabanlı bir program geliştirilmiş ve üzerine kullanım kolaylığı oluşturması için bir arayüz ilave edilmiştir. Bu sayede Karar Verici, üzerinde düşündüğü problem için çözüm adımlarını kolaylıkla uygulayabilmekte, sonuçlarını gözlemleyebilmekte ve sonunda istediği uzlaşık çözüme ulaşabilmektedir. Program genel amaçlı olup hertürlü lineer ve nonlineer sisteme uygulanabilir. Seçilen yöntemlerden ikincisi literatürde TOPSIS yöntemi olarak bilinen bulanık mantık esaslı bir yöntemdir. Bu yöntemde Karar Vericiden problemin çözümü için gerekli ön bilgiler başta alınmaktadır. Bu yöntem için de aynı şekilde bir algoritma oluşturulmuş ve yine MATLAB tabanlı bir program geliştirilmiştir. Oluşturulan programa yine bir arayüz ekleyerek kullanım kolaylığı sağlanmıştır. Bu programda Karar Verici çözüm sürecinin en başında isteklerini bildirerek programı çalıştırır. İsteği sonucu elde edene kadar değişik şartlarda programı koşturması gerekebilir. Bu yöntemin ve programın sağladığı avantaj, esnekliğidir. Her değişik durum için sonuçların görülüp değerlendirmesi mümkün olmaktadır. Örnek olarak seçilen sistem bir vadideki su kirliliğinin kontol edilmesi ve bunun için gerekli yatırımların yapılması üzerinedir. Göz önüne alınan sistemde amaçlar altı ve kısıtlar bir tanedir. Karar değişkenleri belirli noktalardaki iyileşme seviyeleri olmaktadır. Sistem nonlineer bir yapıdadır.

In this study, multiobjective decision making problem has been examined considering two methods. Applications of these two methods have been carried out on a realistic model called Bow River Water Quality Management Problem. One of the methods is an interactive method known as SEMOPS. First, the algorithm of this method has been formed and then a MATLAB based computer program has been developed. To make the computer program interactive, a user interface has also been added. In this way, the decision maker would be able to carry out the solution steps, observe the results, and at the end, reach the compromise solution he/she desires. The developed computer program is universal and it can be used for lineer or nonlineer systems. The chosen second method is known as TOPSIS method which is based on fuzzy logic concept. For this method, a MATLAB based computer program and a user interface have also been developed in order to make it flexible. At the beginning of the solution procedure, the decision maker has to give his/her desires for objectives as weighted coefficients. The program is run until he/she reach the compromise solution. The advantage of this method is flexibility. It is possible to observe and evaluate the results for many different situation. In the chosen system which is nonlineer, the decision maker (the committe) wants to make the river clean on a certain level considering six objective and one constraints. Decision variables are treatment levels in three points.