Geç Osmanlı Dönemi İstanbul'unda Eşyanın Değişen Rolleri

Abstract

Çalışmada Geç Osmanlı Dönemi İstanbulu’nda İstanbullu-gündelik eşya etkileşimi ele alınmış, eşyanın fikirsel, görsel ve fiziksel boyutlarıyla dolaşıma girdiği kanallar, İstanbullu ve eşya arasındaki karşılaşmaları mümkün kılan platformlar olarak kavramsallaştırılmıştır. Bu karşılaşmaların ürün-kullanıcı ve üretici-tüketici ikiliklerinin dışında boyutlandırılması amaçlanmış, bu amaç doğrultusunda eşyanın üretim, ticaret, sergileme, tamir ve eğitim nesnesi olarak İstanbullunun tüketici, kullanıcı, üretici, tüccar, ticari temsilci, tamirci, yayıncı, yazar ve gözlemci kimlikleriyle girdiği etkileşimler ve bu etkileşimlerin, siyasi otoritenin kalbi fakat aynı zamanda yeniden örgütlenen bir liman kenti olan İstanbul’un demografik, iktisadi ve kentsel panoramalarıyla olan ilişkisi anlaşılmaya çalışılmıştır. Geç Osmanlı Dönemi İstanbulu, Osmanlı siyasi otoritesinin 18. yüzyılın ikinci yarısından 19. yüzyılın sonlarına uzanan dönem boyunca bürokratik, iktisadi, sınai, eğitsel ve sosyal modernizasyona yönelik attığı adımların 19. yüzyılın geneline yayılan kapitalist dünya ekonomisiyle hizalanma süreciyle kaçınılmaz olarak ilişkilendiği tarihsel sürecin getirdiği tüm çatışma ve uzlaşmaların cisimleştiği bir bağlamdır. Özellikle 19. yüzyılın ikinci yarısında yaşanan dış ticaret patlaması, yabancı sermayenin artan varlığı, bürokratik, finansal ve eğitsel kurumlardaki yeniden örgütlenme sonucu kentin yaşadığı sosyal, iktisadi ve fiziksel dönüşüm, kentte eşyayla ilişkili faaliyette bulunan aktörlerin faaliyetlerindeki ve bu aktörlerin bağlamla ilişkilenme biçimlerindeki değişimi de tetiklemiştir. Tez çalışması kapsamında eşya, üretim, ticaret, sergileme, tamir ve eğitim nesnesi olarak anlık ya da dönemlik dolayımlayıcılığıyla ön plana çıkan ve bu değişimde rol oynayan hayati bir aktör olarak ele alınmıştır