Biçimbirimsel Bul Ve Değiştir

Abstract

Bu çalışmada, Türkçe dili için kural tabanlı yani biçimbirimsel bir bul ve değiştir işlevi yapılmasına çalışılmıştır. Bu çalışmaya gerek duyulmasının en önemli sebebi yazım programlarının Türkçe dili için yeterince destek verememesinden kaynaklanmaktadır. Özellikle bul ve değiştir işlevinde bu tür programların yetersizliklerinden kaynaklanan birçok hata ile karşılaşılmaktadır. Örneğin: “Ali kitabını Ayşe`ye verdi.” tümcesinde “kitap” sözcüğü arandığında hali hazırdaki yazım programları aranan sözcüğü bulamamaktadır. Burada karşılaşılan sorun Türkçe sözcüklerin son harflerinin özelliklerine bağlı olarak ünsüz yumuşamasının gerçekleşmiş olmasıdır. Oysaki ünsüz yumuşaması yaşanması olası durumlarda sözcüğün hem yumuşamaya uğramış hem de yumuşamaya uğramamış hali aramaya katılsaydı “kitabını” sözcüğünün içinde yer alan “kitap” sözcüğü yakalanacaktı. Bul işlevinin karşılaştığı sorunlardan biri budur. Buna benzer tez kapsamında değinilen birçok sorun vardır. Aynı örnekten hareketle “kitap” sözcüğü yerine “defter” sözcüğü konulmak istenseydi; şu anki yazım programlarının “kitap” sözcüğünü bulduğu varsayımıyla; “kitabını” sözcüğü “defterını” halini alır ki bu Türkçe için doğru olmayan bir durum ortaya çıkarır. Doğru olan “defterini” olarak değiştirmenin yapılmasıdır. Hem Bul hem de Değiştir işlevindeki hataların giderilmesi için bu tez kapsamında Türkçe sözcüklerin ve eklerinin biçimbirimsel analizi yapılmıştır. Sonlu durum makineleri oluşturularak tüm kök ve ek türleri için doğru çözümlemeler yapılması sağlanmıştır. Bulunan sözcüklerin eklerinin doğru çözümlenmesi, bu çözümlenen ekler ile de doğru değiştirme yapılması sağlanmıştır. Örneğin: “osmanlılaştıramadıklarımızdan” sözcüğünde “osman” yerine “sipahi” değişikliği yapılmak istendiğinde “sipahilileştiremediklerimizden” son durumunun eldesi sağlanmıştır.

In this study rule-based find and replace functions for Turkish language are tried to be done. The most important motivation for this work is the fact that the word processing programs are not supporting Turkish language enough. Since the lacks in find and replace functions particularly a lot of mistakes can occur . For instance: The word “kitap” can not be found when is searched in the following sentence “Ali kitabını Ayşe`ye verdi.”. Since the last consonant letter in this word is softened related to the rules in Turkish this will induce the problem. The word “kitap” could be found in the word “kitabını” if the search was done under the possibility for the rules related with consonant softening. One of the problems for find function is the example above. In the thesis similar problems are mentioned. If the word “kitap” was wanted to be replaced with the word “defter” and if it is assumed that the word was found in the sentence: the word “kitabını” would become “defterını”. This replacement wont be right for Turkish language. The true result was the word “defterini”. In order to remove the problems for find and replace functions in Turkish, the rule-based analysis for the words and for the suffixes was done in the scope of this thesis. The finite state machines were constructed and the right resolutions for all the types of the roots and suffixes were done. Firstly the right word is found and the exact suffix analysis is done for it and then the new word and its suffixes are constructed by using the anlysis mentioned above. For instance: In the word “osmanlılaştıramadıklarımızdan” the word “osman” was replaced with the word “sipahi” and finally the true word “sipahilileştiremediklerimizden” was obtained.