Helen Yayı üzerindeki derin depremlerin odak mekanizma çözümleri

Abstract

Dalma batma zonları sismoloji açısından oldukça önemli tektonik yapılardır. Dünya üzerindeki diğer dalma batma zonlarına kıyasla daha küçük bir alana sahip olan Helen Dalma Batma Zonu, ülkemizin sismolojik haritasını tamamlamak açısından incelenmesi ve anlaşılması gereken oldukça önemli bir yapıdır.Türkiye ile Yunanistan arasında kalan ve Ege Bölge'sinin tektoniğini birinci derecede etkileyen Helen Dalma Batma Zonu, Kuzeyde Adriyatik Denizi'nden başlayıp Güney Akdeniz'e kadar devam eder. Kuzey Afrika litosferinin, okyanusal Ege litosferi altına dalmasıyla oluşur. Kuzey Afrika litosferinin kuzeye doğru yılda 5 - 10 mm ilerlemesine karşın Ege litosferi güneybatıya doğru yılda ortalama 30 - 35 mm ilerler. Geçmişten günümüze bir çok çalışmanın konusu olmuş olan Helen Yayı detaylı olarak incelenmek istendiğinde genellikle batı, merkez veya doğu kısmı olarak ele alınmıştır. Helen Yayı'nın batı ve merkez kısımları ile ilgili bir çok çalışma olmasına karşın doğu kısmı ile ilgili araştırmalar nispeten daha az ve bulunan sonuçlar oldukça tartışmalıdır. Bu yüksek lisans çalışması Helen Yayı'nın doğu kısmına ilişkin bir yorum getirmek amacıyla hazırlanmıştır. Yapılan çalışmada, Helen Yayı bölgesinde 2010 – 2020 yılları arası gerçekleşmiş olan, deprem büyüklükleri 3.9 – 5.9 arası değişen depremlerin odak mekanizma çözümleri yapıldı. KOERİ ve diğer sismolojik ağlardan alınan veriler SAC (Seismic Analysis Code) formatına çevrildi. Odak mekanizmalarını hesaplamak için basit yöntemlerden biri olan P dalgası ilk hareketleri kullanıldı. SAC formatına çevrilen 3 bileşen sayısal verilerine P dalgası ilk hareket yönü işlendi ve FOCMEC programı kullanılarak olası odak mekanizma sonuçları hesaplanıldı. Elde edilen sonuçlarda Helen Yayı'nın doğu kısmının da kendi içinde çeşitli faylanma türlerine sahip olduğu görüldü. Yay'ın doğu kısmının derinlerde bariz bir sol yanal harekete maruz kaldığı gözlemlendi. Bu sol yanal hareketin yayın doğusunda kuzey batıya doğru dalan litosferin uzantısında olduğu düşünülmektedir.