Bağlama Tekniklerinin Klasik Gitar İcrasına Uyarlanması

Abstract

Bu tezin amacı, bir Anadolu halk çalgısı olan bağlamanın çalım tekniklerini klasik gitar icrasına uyarlayarak klasik gitara yeni teknikler kazandırmak ve çağdaş klasik gitar repertuarı için bu tekniklerin kullanıldığı yeni düzenlemeler yapmaktır. Klasik gitara uyarlanmış bu melez tekniklerin nasıl icra edilecekleri ve notasyonları tezde ayrıntılı bir şekilde fotoğraflarla, tablolarla ve notalarla gösterilmiştir. Bu teknikleri öğretmek ve geliştirmek için birçok alıştırma ve etüt yazılmıştır. Bu tekniklerin kullanıldığı düzenlemelerin notaları ve açıklamaları tezin appendix bölümüne eklenmiştir. Yeni teknikler, etütler ve düzenlemeler; tez yazarı tarafından çalınmış ve tezle birlikte verilen DVD'ye kaydedilmiştir. 20. yüzyılın ikinci yarısında ve 21. yüzyılın başlarında çağdaş klasik batı müziği olarak adlandırılabilecek müziklerdeki gelişmeler doğal olarak çağdaş klasik gitar repertuarını da etkilemiştir. Çağdaş klasik batı müziğinin en önemli özelliklerinden birisi yeni tını, efekt ve teknik arayışlarıdır. Bu noktadan yola çıkılarak standartlaşmış klasik müzik çalgılarının olanakları zorlanmakta ve yeni tını ve efekt çıkartabilecek teknikler yaratılmaktadır. Çağdaş klasik gitar repertuarında da bu arayışlar 20. yüzyılın ikinci yarısında ve 21. yüzyılın başlarında yapılmış ve halen yapılmaktadır. Bu anlayıştan yola çıkarak bu tezde, klasik gitar ile aynı telli çalgılar ailesine mensup ve son yirmi yılda teknik olanakları birçok müzisyen ve akademisyen tarafından geliştirilmiş bağlama çalgısının çalım teknikleri incelenmiş ve bu teknikler, klasik gitar teknikleriyle buluşturulup melez teknikler yaratılmıştır. Bulunan bu yeni teknikler ile klasik gitarda yeni tınılara, seslere ve efektlere ulaşılmıştır. Bu tezin yazılmasıyla, bulunan yeni tekniklerin çağdaş klasik gitar repertuarı için beste ya da düzenleme yapan besteciler tarafından kullanılması hedeflenmektedir. Ayrıca ileri düzeyde klasik gitar çalan icracıların teknik düzeylerini geliştirmeleri amacıyla bu teknikleri öğrenmeleri de amaçlanmaktadır. Tezin birinci bölümü giriş kısmından oluşmaktadır. Bu bölümde teze neden gerek duyulduğu, tezin amacı, tezin metodolojisi ve tezin planı açıklanmaktadır. Tezin ikinci bölümünde bağlama çalgısı hakkında genel bilgiler ve çalım teknikleri anlatılmaktadır. Genel bilgiler kısmında bağlama tarihi, bağlama ailesi, bağlama teller, makam sistemleri, düzenler ve perde sistemleri, çalım tarzları, eğitim ve notasyon hakkında bilgiler verilmektedir. Bağlamanın çalım teknikleri, üç bölümde işlenmektedir: sol el teknikleri, tezene teknikleri ve el ile çalma teknikleri. Bağlamada çağdaş teknikler konusunda yazılı kaynakların az olması nedeniyle, bu alanda çalışmaları olan müzisyenler ve akademisyenlerle kişisel görüşmeler yapılmış ve bağlamadaki çağdaş teknikler üzerine veriler toplanmıştır. Üçüncü bölümde klasik gitarın tarihi, Türkiye'de klasik gitarın tarihi ve klasik gitarın çalım teknikleri anlatılmaktadır. Klasik gitarın çalım teknikleri; sol el teknikler, sağ el teknikler, çağdaş teknikler ve konuyla ilgili flamenko teknikleri olmak üzere dört başlıkta işlenmiştir. Tezin dördüncü bölümünde, klasik gitar repertuarında şimdiye kadar yapılmış beste ve düzenlemelerde bağlama çalım tekniklerinin etkileri araştırılmaktadır. Türkiye'de 1970'lerin sonlarında klasik gitarın akademik olarak eğitiminin verilmeye başlanmasıyla, ?doğu-batı? sentezi denilebilecek birçok beste ve düzenleme yapılmıştır ve bu eserlerin bazılarında bağlama çalım tekniklerinden etkilenilmiştir. Bu eserlerdeki bağlama çalım teknikleri; sol el teknikleri, tezene teknikleri ve parmak vurma teknikleri olmak üzere üç başlıkta incelenmiştir. İncelemeler sonucunda bu eserlerde sınırlı bir şekilde bağlama çalım tekniklerinin kullanıldığı ortaya çıkarılmıştır. Bu eserlerde genellikle ana vurgu noktası halk ezgilerinin armonize edilmesindeki yaklaşım, halk ezgilerinin Batı formlarına uyarlanması ve halk ezgilerinin klasik gitar teknikleriyle buluşturulması olmuştur. Bunun sonucunda bağlama çalgısının ayrıntılı bir şekilde incelenmesine gerek duyulmamış ve bağlamanın klasik gitara uyarlanabilecek çalım tekniklerinden yola çıkılarak çağdaş klasik gitar repertuarında kullanılabilecek yeni tekniklerin yaratılması sınırlı ve yüzeysel bir şekilde gerçekleşmiştir. Bu eksikliğin üzerine gitmek için tezin beşinci bölümünde bağlama çalım tekniklerinin klasik gitara uyarlanması işlenmiştir. Bu bölümde gösterilen yeni tekniklerin icrası ve notasyonları fotoğraflarla, tablolarla ve notalarla ayrıntılı bir şekilde gösterilmiştir. Yeni tekniklerin kullanıldığı alıştırmalar yapılmıştır. Yeni tekniklerin kullanıldığı yerel ezgi düzenlemeleri yapılmıştır. Düzenlemesi yapılan Fidayda, Anadolu, Xoş e Hewreman ve Kız Bahçende Gül Var mı parçalarının notaları ve kullanılan tekniklerin açıklamaları appendix kısmına eklenmiştir. Sonuç kısmında tezin ortaya çıkardığı veriler değerlendirilmiş, çıkan sonuçlar belirtilmiş ve gelecekte yapılacak araştırmalar için öneriler yapılmıştır.

The aim of this thesis is to investigate the means of creating new techniques for the classical guitar by adapting specific techniques typical of the Anatolian long-necked, plucked folk lute with movable frets known as the bağlama or saz. The means of performance and notation of these new techniques are illustrated comprehensively with the related figures, tables and scores in the thesis. Many exercises, etudes and arrangements have been written to teach and improve these techniques. The scores of the arrangements where these techniques are employed has been added to the appendix. The techniques, etudes and arrangements are performed by the author of the study and featured in a DVD that accompanies the dissertation. In the second half of the 20th century and early 21st century, developments in contemporary Western classical music naturally affected the contemporary classical guitar repertoire. One of the most significant aspects of contemporary classical music is the search for new timbres, sounds, effects, sonorities and techniques. By following this trend, the possibilities of the standardized classical music instruments have been expanded and extended techniques that can attain new timbres and effects have been created. In the contemporary classical guitar repertoire, these experiments were conducted in the second half of the 20th century and early 21st century and are still being carried on. Within this context, this study will introduce the bağlama and illustrate how its technical possibilities have been developed in the last twenty years through the efforts of performers and academics, and more specifically how a synthesis of these techniques with guitar techniques and styles has been achieved. Via these new techniques new timbres, sounds and effects for the classical guitar have been attained. The aim of this thesis is to promulgate these techniques to composers involved in the contemporary classical guitar repertoire and advanced level guitarists. The thesis begins with an introductory chapter that outlines the need for such a study, the objective of the thesis, the methodology and the plan. The second chapter discusses general information about the bağlama and its performance techniques. The former part includes the history and family of the bağlama, bağlama strings, makam systems, tunings and fretting systems, playing styles, notation and bağlama education. The performance techniques of the bağlama are categorized under three parts: left-hand, tezene and finger playing techniques. Due to the lack of resources on contemporary bağlama techniques, personal interviews were conducted with well-informed musicians and academics. The third chapter provides the history of the classical guitar, a concise history of the classical guitar in Turkey and classical guitar performance techniques. Performance techniques of classical guitar are studied under four headings: Left-hand, right-hand, contemporary and the related flamenco guitar techniques. In the fourth part of the thesis, the impact of bağlama performance techniques on compositions and arrangements made so far in the classical guitar literature are discussed. With the introduction of the classical guitar into the academic institutions of Turkey in the late 1970s, one can observe many compositions and arrangements embodying characteristics of an `East-West synthesis? that make use of bağlama performance techniques. Bağlama performance techniques in these works are categorized under three headings; left hand techniques, tezene techniques and finger tapping techniques. In the light of research, the main emphasis in these works has generally been the approach to harmonization of folk melodies, adaptation of Western genres and the incorporation of folk melodies into classical guitar techniques. For this reason, a detailed analysis of the bağlama was not needed and these works benefited from bağlama performance techniques to a limited extent. The fifth chapter explores the adaptation of bağlama techniques into classical guitar performance practice. The execution and system of notation for these techniques is explicated in detailed fashion with related figures, tables and scores. This section also includes a practical segment with exercises, etudes and arrangements that have been created specifically for the application of the new techniques. The scores of the arrangements -Fidayda, Anadolu, Xoş e Hewreman and Kız Bahçende Gül Var mı?- are added to the appendix. In the conclusion, data that the thesis revealed is evaluated and some recommendations for future research are given.