Buharlaşmanın Hesaplanmasına Ve Belirlenmesine Yönelik Bir Model Tasarımı

Abstract

Günümüzde buharlaşma hesaplamalarında kullanılan çok sayıda eşitlik mevcuttur. Bu eşitlikleri temel alarak geliştirilen bilgisayar modelleri de buharlaşmanın belirlenmesinde önemli rol oynamaktadır. Ancak bağıntıların çok sayıda ve çeşitlilikte olması, parametre sayısının fazlalığı, yapılacak bir hesaplamada kullanılacak eşitliklerin belirlenmesini zorlaştırmaktadır. Literatüre geçmiş olan belli başlı eşitliklerin iyi analiz edilmeden kullanılması da hatalı hesaplamalara neden olabilmektedir. Türkiye’de buharlaşma konusunda yapılan çalışmalarda kullanılan modellerin büyük çoğunluğu, yurtdışında geliştirilmiş olan ve belirli bağıntıları içeren modellerdir. Bu modeller geliştirildikleri bölgeye ve koşullara göre özelleştirilmiştir. Bazı bağıntılarda bu özelleştirmeler, parametreler yardımı ile sağlanabilmektedir. Ancak bu işlemi her model üzerinde gerçekleştirmek mümkün olmamaktadır. Ayrıca bu bağıntılar ve ilişkili parametreler çok sayıda olduğundan, araştırmacılar için bu model ve bağıntıları kullanmak, güçlük yaratmaktadır. Buharlaşmanın hesaplanmasına ve belirlenmesine yönelik olan bu çalışma ile, belirtilen eksiklikleri gidermede bir ilk adım atılmıştır. Buna ilave olarak Türkiye koşullarına uygun buharlaşma modellerinin geliştirilmesi için bir bağıntı arşivi oluşturulmuş ve ilerideki çalışmalara zemin olacak bir modelin ortaya çıkması amaçlanmıştır. Ayrıca çalışmanın bulanık mantık ile desteklenmesi, karmaşık olan buharlaşma bağıntılarının sözel verilerden faydalanarak sadeleştirilmesini sağlanmıştır. Bu çalışma ile evapotranspirasyon hesabında, eşitlik seçiminde yardımcı olacak, eşitlik tanımlanmasına imkan verecek, istendiğinde bulanık mantık yardımı ile hesap yaparak analiz çıktıları üreten bir bilgisayar programı hazırlanmıştır. Çalışma, kullanıma örnek teşkil etmesi ve uygulamanın işlevselliğinin sergilenmesi amacı ile örnek bir veri dizisi ile test edilmiştir.

There are many equations exist on the calculation of the evapotranspiration. Computer models that are based on these equations play an important role for the estimation of the evapotranspiration. However, numerous quality and quantity of that equations makes it very difficult to select one of them for an application, because there are many types of equations based on various parameters. Furthermore, unanalysed usage of some famous models in the literature can cause erroneous results. Most of the evapotranspiration aimed models in Turkey are foreign based international models and include definite equations. Those models are characterised according to the regional conditions on which they are developed. For some equations, these characterisations can be done by using corresponding parameters, but this is not applicable on each model. In addition, high numbers of the equations and their related parameters increase the calculation complexity and hence, make them difficult to be used by researchers. With this study, a first step has been taken for the elimination of the above mentioned problems on evapotranspiration calculations. Besides, an equation archive is implemented for the possible development of some future evapotranspiration models that could be suitable for Turkey s conditions. Moreover, the study has been supported by fuzzy logic method, which provides the simplification of the evapotranspiration calculations by using simple linguistic data instead of complex equations. In this study, a computer program has been developed, which can help the user by equation selection, definition, fuzzy logic application and producing the related analysis results. The study application has been tested by using some sample data set to give an example for the usage and show the functionality of the application.