1970 ile 2010 Yılları Arasında Türkiye'de Sanat Tarihi Yazımı

Abstract

Türkiye'de, Cumhuriyet'in kuruluşuyla birlikte, modern ulus-devlet kurma anlayışıyla değerlendirilmeye başlanan sanat tarihi yazımı, ulusçuluk / milliyetçilik ideolojisi çerçevesinde ele alınmıştır. Uygulanan Batılılaşma politikaları nedeniyle de, sanat tarihi yazımında Avrupa-merkezci bakış açısı ve "ilerleme" düşüncesi etkili olmuştur. 1970'li yıllardan itibaren, Batı Avrupa'da ve Kuzey Amerika'da öncelikle tarih, sosyoloji ve felsefe disiplinlerinde ortaya çıkan Postmodern yaklaşım, tarih yazımında "gerçeklik"in ve nesnelliğin sorgulanmasına neden olmuştur. Böylece, farklı tarihsel gerçekliklerin varolma ihtimali ve tarihsel anlatıların öznellik ve bireysellik içerdiği görüşü ortaya çıkmıştır. Bu durum, tarihsel geçmişe bakış açısının, anlatı modellerinin ve yöntemlerinin dönüşmesini ve çeşitlenmesini sağlamıştır. Sanat tarihi yazımı da dahil olmak üzere Türkiye'deki birçok disiplin de bu yaklaşımdan etkilenmiştir. Bu tez çalışması, 1970 ile 2010 yılları arasında Türkiye'de yayınlanmış dergi, derleme kitap ve sergi / koleksiyon kataloglarında yer alan, Türkiye'nin görsel sanatlarına dair, seçilmiş sanat tarihi anlatılarını, onları oluşturan, ideolojiler ve kaynaklar, söylemler, tarihsel anlatı modelleri ve düzenleri, dil ve terminoloji gibi birimlere ayırarak tarihsel söylem analizi metoduyla eleştirel okumaya tâbi tutmaktadır. Bu birimler; sosyoloji, felsefe, sanat tarihi ve siyaset bilimleri disiplinlerinden yararlanılarak zamansallık, farklılık, ikili karşıtlık ve özgünlük gibi Türkiye'deki sanat tarihinde öne çıkan kavramlar ile Milliyetçilik, Feminizm, Oryantalizm, Postkolonyalizm gibi kuramlar bağlamında tartışılmaktadır. Böylece tez çalışmasında, Türkiye'de 1970 ile 2010 yılları arasındaki sanat tarihi yazımında, bir tarihsel anlatı modelinin ve buna bağlı söylemin hakimiyetinden çıkılması; Türkiye'nin kendine yönelik tarihsel ve zamansal algısının değişimi; ulus-devlet'in yarattığı "öteki" kimliklerin söylem içerisinde yeniden biçimlenmesi; "ilerleme" düşüncesiyle ilişkili ikili karşıtlıkların yeniden değerlendirilmesi; kullanılan dilin, söylemin ve tarihe bakış açısının değişmesi; sanat tarihi yazımının, yeni yazı formları ve yöntemleriyle genişlemesi gibi önermeler incelenmektedir.

The idea of the modern nation-state was established in 1923 by the foundation of the Republic of Turkey, resulting in a nationalist perspective within art historical scholarship. The Westernization policies that have long been employed supported the Eurocentric model, and adhered to a worldview based on the notion of "progress" in the historiography of art. During the 1970s, the Postmodern theory was originated in Western Europe and North America, primarily influencing the disciplines of history, sociology and philosophy. This was a time where historical "truth" and the notion of impartiality of the historian were challenged, suggesting the possibility of different historical realities and that the historical narratives are subjective. Having impacted the way people think about the historical past, the Postmodern theory has since transformed the models and the methods of the history. In addition to the West, this theory has also influenced a number of academic disciplines in Turkey, including the history of art.This thesis aims to critically examine a selection of art historical narratives in the period between 1970 and 2010. This examination endeavours to address the components of each art historical narrative, including ideologies and sources, discourses, historical models and timelines, language and terminology. This is attained through exploring the narratives with the historical discourse analysis method and from a range of perspectives including the theories of Nationalism, Feminism, Orientalism and Postcolonialism.The research evaluates the departure from the influence of a single art historical model and its affiliated discourse, the discursive re-production of the identity of the "other", the re-evaluation of the binary oppositions related to the notion of "progress", the transformation of the language, the historical forms and methods, and how the art historical and temporal perception of Turkey within itself has changed between the years 1970 and 2010. Therefore, the aim of this thesis is to link the academic studies examined in pre-1970 art historiography, and to provide a critical reading of art historical knowledge production since 1970.