Peyzaj Tasarım Kavramlarının Disiplinlerarası Etkileşimler Çerçevesinde Değerlendirilmesi

Abstract

Çalışmanın çıkış noktası, peyzaj mimarlığı ana eksenli olmak üzere mimarlık, peyzaj, planlama ve sanat dallarının gelişimi ve birbirleri ile olan etkileşimlerini anlamak ve yorumlamaya çalışmaktır. Çalışmada farklı meslek gruplarının bugüne kadar ki ilişkiler ağını, bu ağın etkenlerini ve tüm bu süreçler sonucunda ortaya çıkan kavramları ya da içerikleri irdelemek, karşılaştırmak ve yorumlamak ve buradan yeni ilişki ağları türeterek bu ilişkiler sistemine farklı açılardan ışık tutmak ana hedef olarak seçilmiştir. Böylelikle, farklı disiplinlerin beraberce belirlediği bir çerçevede ortak bir bakış açısı geliştirmek ve çevre tasarımı alanında yapılan disiplinlerarası tartışmalara ışık tutmak amaçlanmıştır. Çalışma, altı bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde çalışmanın konusu tanıtılmakta ve amaç, kapsam ve yöntemi belirtilmektedir. Tezin ikinci bölümünde, uygarlıkların gelişim sürecinde mimarlık, peyzaj, planlama ve sanat dallarının gelişimi ve etkileşimleri yirminci yüzyıla kadar ele alınmaktadır. Üçüncü bölümde yirminci yüzyılın ikinci yarısına kadar olan dönem, dördünücü bölümde ise ikinci yarı ile günümüze kadar geçen süreçteki ilişkiler ve eşikler işlenmiştir. Beşinci bölüm, incelenen süreçte ortaya çıkan kavram, içerik ve yaklaşımlardan bahsedilen ve bunun sonucunda günümüz tasarım ortamının yaklaşımlarına ışık tutmak amacıyla oluşturulmuş mesleklerarası ortak söz dağarcığının bulunduğu bölümdür. Son bölüm olan altıncı bölüm ise çalışma sonunda elde edilen sonuçların genel bir değerlendirmesinin yapıldığı sonuç bölümüdür. Çalışmanın temel yaklaşımı öncelikle söz konusu ilişkiler ağının gelişim süreci boyunca ortaya çıkan kırılma noktaları ve belli zamanlarda mesleklerin gelişim sürecinin yönünü köklü şekilde değiştirme gücüne sahip önemli eşikleri ortaya koymak olmuştur. Bu ağın yorumlanmasına ek olarak, incelenen süreç boyunca ve belirlenen eşikler ya da kırılma noktalarında gün yüzüne çıkan kavram, içerik ve yaklaşımların ortaya konulması ve bu kavramların birbirleri ile ilişkilerinin ve sürece olan katkılarının araştırılması da üzerinde durulan konular arasında yer almıştır. Böylelikle, günümüz tasarım dünyasının özüne ilişkin değerlerin daha iyi anlaşılacağı düşünülmektedir. Çalışma kapsamında, günümüz tasarım ortamının üretim ve söylemlerine daha iyi ışık tutacağı düşüncesiyle özellikle 20. yüzyıl üzerinde durulmuş, daha da özelleşilerek 20. yüzyılın son çeyreği ve günümüze kadar geçen döneme odaklanılmıştır. Bu dönemlerde belirlenen eşikler ile bu süreç ve eşiklerde ortaya konan önemli kavramların yanı sıra, çalışmada peyzaj içerikli tasarım yaklaşımlarının belli dönemlerde gündeme gelmesini etkileyen faktörler ve bu bağlamda peyzaj mimarlığının güncel tasarım ortamındaki yeni konumundan da bahsedilmektedir. Çalışmada peyzaj kavramının aslı aranmamakta, fakat bu farklılaşmanın yarattığı durumlardan bahsedilmektedir. Çalışmanın diğer bir ürünü de günümüz tasarım ortamının yaklaşımlarına ışık tutmak amacıyla oluşturulmuş mesleklerarası ortak söz dağarcığıdır. Oluşturulan söz dağarcığı ya da dizininin amacı, özellikle 1990’lı yıllar itibariyle meslekler arası yakın ilişkiler sonucunda oluşan melezleşmeler, birbirine bulaşmalar, arakesitler, xvi kesişimler üzerinden oluşan yeni durumları ve bu durumlar içerisinde peyzajın yeni vizyonunu ortaya koymaktır. Çalışmanın hedefleri doğrultusunda ortaya konulan ilişkilere bağlı olarak kavramsal bir model oluşturulmuştur. Bu model, süreci kesin çizgilerle tanımlamada kullanılabilecek bir şablon değil; bahsi geçen sürecin ve çalışmada yer alan bilgilerin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilecek bağlamsal bir ilişkiler şemasıdır. Geliştirilmeye ve tartışılmaya açıktır. Farklı disiplinlerin gelişim süreçlerine ait veriler, hem eşzamanlı hem artzamanlı metin okumaları ve örnek taraması yöntemiyle toplanmış ve ilişkiler ağının sadece yatay düzlemde değil, düşey düzlemde olan ilişkilenmeleri de araştırılmıştır. Süreci ve ilişkiler ağı konusunun araştırılması alanında, apaçık tanımlanabilen ve çözümlenebilen sabit ilişkiler yerine, konunun bileşenleri arasında yaşanan dinamik sürece odaklanılmıştır. Bu şekilde elde edilen veriler, bağlamsal bir bakış açısı ile süreci çözümlemeye, irdelenen süreçteki etkileşimler ve eşik ya da kırılma noktaları ile bağlantı kurularak yardımcı olur. Aynı zamanda, belirlenen kavram ve içeriklerin gelişim ve değişim sürecini ve hatta ilk çıkış noktasını verir. Bu konuda çıkarılan sonuçlar ile ağın anlamlandırılması bağlamındaki bilgiler ve kodlar bütünleştirilerek yorumlanır. Çalışmanın diğer bir ürünü olan söz dizininin oluşma sürecinde ise bu bağlamsal ilişkiler şemasında elde edilen veriler, literatür ve örnek taraması ile birleştirilir. Örnekler üzerinden yapılan okumalar ve çıkarımlar önemli bir rol oynamaktadır. Örnekler için künyeler oluşturulmuştur. Bu künyeler aracılıyla projelerin içerikleri incelenerek anahtar kelimeler çıkarılmıştır. Bu anahtar kelimeler ile de sözlüğü oluşturan diğer kavramlar elde edilmektedir.

The subject of the dissertation is to discuss and understand the development processes of architecture, landscape architecture, urban planning and art branches with the interactions among them. Investigating and comparing the network of relationships of all these different disciplines, the factors of this network and the concepts and the contexts emerged as a result of this process and also creating new relationship networks has been selected as the main objective of the study. Thus, developing a common perspective determined by different disciplines together and clarifying interdisciplinary discussions in environmental design field were intended. The study carried out in six sections. In the first section, the study subject, objectives, contents and methodology were defined. In the second section, the development process of architecture, landscape architecture, urban planning and art branches throughout the civilization process with the interactions among them until the 20th century were discussed. In the third section, the first half of 20th century, in the fourth section the period between the second half of 20th century and the present were investigated. The fifth section consist of interdisciplinary common vocabulary developed for defining the emerging concepts, contexts and approaches in the process and clarifying current design issues of today. The last section is for evaluating the results. Firstly the main approach of the study is to introduce the breaking points that arise throughout the network development process and some important thresholds that have the power to change the direction of the disciplines development. In addition to the interpretation of this network, introducing the emerging concepts, contexts and approaches in examined process, thresholds and breaking points and examining the relations among these concepts and their contributions to the process were other subjects in the study. Therefore, it is thought to understand in a better way the values of today’s interdisciplinary design world. In the study especially focused on the second half of 20th century and the period until the present for clarifying, the todays design milieu productions and discourses. Moreover, the factors affected the emergence of the design approaches with landscape context and in this context, the new place of landscape architecture in contemporary design platform were mentioned also in the dissertation. The other product of the study is interdisciplinary common vocabulary developed for clarifying the today’s design approaches. The aim of the this vocabulary is introduce to hybridizations, interfaces, intersections emerged as a result of close relationships among disciplines especially since 1990’s and the new vision of landscape in these circumstances. A conceptual model was developed depending on these goals set forth in relationships. This contextual relationships schema developed for a better understanding of the process is open to the development and discussions. xviii The data that belong to the development process of different disciplines were collected by the method of synchronic and chronologic text readings and sample scanning. By this way, the network of relationships not only examined on horizontal plane, but also on vertical plane. In the area of researching the process and the network, it was focused on dynamic process between component of the subject instead of clear definitions and static relations. In the process of creating the common vocabulary, the collected data were combined with literature review and sample scanning. For sample scanning, the identification tags were prepared. By these identification tags, the contexts of the sample projects were examined and find out important key words reflected the approaches of these projects. By using these key words, other concepts in the vocabulary were provided.