İstanbul Mimarî Dokusunda Modern-sonrası Uygulamalar

Abstract

Mimarlıkta Post-Modernizm 1960’lı yıllarda Modernizm’in meşruiyetinin sorgulanmasıyla birlikte ortaya çıkan, kendisi de çok tartışılan bir akım olmuştur. Hareketin ideolojik kökeni ve felsefî altyapısı Batı çıkışlı olmakla birlikte, Post-Modernizm ülkemizde de, özellikle de 1980’li yıllardan itibaren etkili olmaya başlamıştır. Bu çalışmamızda üslûbun İstanbul’daki gelişimi üzerinde durulmuş, şehre has bir Post-Modernizm’den bahsedilip bahsedilemeyeceği tartışmaya açılmış ve burada rastlanılan örnekler akım içinde sınıflandırılmaya çalışılmıştır. Tezin amacının, kapsamının ve yönteminin ortaya konduğu giriş bölümünün ardından, çalışmanın ikinci bölümünde İstanbul şehrinin geçirdiği tarihî evreler ile mimarî gelişimi incelenmiştir. Tezin üçüncü bölümünde mimarlık ve şehircilik alanlarında dünyada Post-Modernizm incelenmiş, bu bölümde Post-Modernizm’in tanımının yanısıra mimarlık tarihçilerinin kategorilerine yer verilerek, literatür taraması yapılmış, bu şekilde Post-Modernizm’in İstanbul’daki örneklerinin bir sınıflandırmasınına ulaşılabilmiştir. Tezin dördüncü bölümü kataloğa ayrılmış, beşinci ve son bölümde burada rastlanılan örneklerde ağırlıklı olarak historisist bir tutumun sergilendiği sonucuna varılmıştır. Bu Historisizm hem tarihî mimarî unsurların tasarımda devreye sokularak elde edilen bir eğilimdir hem de çağdaş evrensel mimariden esinlenme yoluyla ulaşılan ikinci elden bir Historisizm türüdür. Kaydedilen diğer bir sonuç son dönemlerde İstiklâl Caddesi üzerinde örneklerine sıkça rastladığımız fibrobetonun ortaya çıkarttığı profillerden dolayı bizim “fibrobeton neoklâsisizmi” tabirini uygun gördüğümüz bir stilin belirtileri de ayrıca karşımıza çıktığı, Post-Modernizm’in 1980’li yıllarda karşımıza turistik yapılarda ve yüksek yatırım gerektiren binalarda kullanılan ve ender görülen bir stil olmaktan, 2000’li yıllarda İstanbul mimarisinde hemen her kesime yayıldığı gerçeğidir. Diğer taraftan İstanbul’da incelenen Post-Modernizm’in, imge ve süsleme kavramlarına odaklanan Ameriken Post-Modernizmi’nden çok şehircilik verisine temellenen ve tarihsel şehir bağlamını bağlayıcı veri olarak değerlendiren bir Avrupa Post-Modernizm’i paralelinde gelişmesi gerçeğidir.

Post-Modernism is a style which has appeared in the 1960s together with the debates on the legitimacy of Modern Architecture. Although the movement is ideologicaly and philosophicaly rooted in the western world, Post-Modernism has become influential in Turkey too, specially from the 1980s on. In this thesis the main focus is made on the developments the movement underwent in İstanbul and it has also been argued whether local developments took place or not. After having dealt on the aim, the content and the method of the thesis in the first chapter, the second part mainly focuses on the transformations the city and its architecture have undergone. The third part of the work deals with Post-Modernism in architecture and in city planning around the world. The fourth part of the thesis consists of the catalogue. As a result in the fifth part, we have observed that within the examples in Istanbul we were dealing with Historicism and its different aspects which at one hand was achieved by using architectural features borrowed from history and on the other by getting inspired from contemporary international architecture. This Historicism ends up in a style we chose to call “fiberconcrete Neoclassicism” giving its examples mainly on Istiklâl Street. Another conclusion is that the style has spread to almost every kind of architecture from touristic resorts to shops and even apartments. We also came to the conclusion that in Istanbul Post-Modernism focuses more on urbanistic data and takes the urban context into consideration as European Post-Modernism whereas American Post-Modernism is much more based on image making and ornamentation.