Marmara Bölgesi Limanlarının Ana (hub) Liman Özellikleri Yönünden Potansiyellerinin İncelenmesi

Abstract

Ana liman literatürdeki en basit tanımıyla bir yükleme merkezidir. Konum lojistiği, aktarma hacmi ve hizmet etki alanı özellikleri bakımından diğer tür limanlardan ayrılır. Doğrusal taşımacılık ağlarının yapısının zaman içinde evrimleşmesi ile birlikte ana liman kavramı da ön plana çıkmıştır. Ana limanların ortaya çıkmasını tetikleyen en önemli etkenler, ülkelerin neden ana limana sahip olma ihtiyacını duyduklarını da açıklamaktadır. Bu noktada günümüzde ticari gelişimin üzerinde çok etkin bir güce sahip olan küreselleşme ve konteynerleşme ilişkisinin iyice anlaşılması gerekmektedir. Küreselleşebilme isteği konteynerleşme için çok uygun bir ortam yaratmış olup, konteynerleşme da küreselleşmeye ulaşabilmeyi sağlamıştır. Okyanus nakliyeciliğinden toplam lojistik nakliyeciliğine geçiş, ticaret yollarının konteyner elleçlenebilen limanlara doğru birleşmesi, üretim tesislerinin küreselleşmesi ve tedarik zinciri sisteminin bir disiplin olarak ortaya çıkması ile konteynerleşme ve küreselleşme ilişkisi daha da artmıştır. Bunun bir getirisi olarak birbiri ile bağlantısı olan bir üs ve tali limanları olacak şekilde bir düzene kayılarak ana limanların etkinliği artmıştır. Ana limanların etkinliğindeki bu artış aslında merkez üsler teorisinin bir sonucudur. Yani birbirleriyle bağlantılı ve işbirliği halinde olan düğümlerden oluşmuş bir ağ söz konusudur. Yani ana liman ve üs tesisleri çıkış-varış noktası akışları için aktarma ve birleştirme noktaları gibi davranırlar. Bu teoriden yola çıkarak bu çalışmada liman bağlantılılık indisi ve liman işbirliği indisi kullanılarak Marmara Bölgesi limanlarının ağ yapısı rastgele çizge ağ yapısından ölçeksiz ağ yapısına kayarak bağlantı açısından zengin düğümleri yani limanları incelenerek ana liman potansiyeli ortaya konmuştur. Liman bağlantılılık indisi ve işbirliği indisi, ana liman seçimi ve analizi için kullanılan bilimsel analiz ve öngörü yöntemlerinden birisi olan Network Based Hub Port Assessment Model (Ağ Tabanlı Ana Liman Değerlendirme Modeli) yöntemi ile elde edilmiştir. Adı anılan yöntem ile analiz ve öngörü yapabilmek üzere 2004 ile 2008 yılları arasında Marmara Bölgesi’nde konteyner elleçleyen limanların yük hareketleri çıkartılarak konteyner hareketleri belirlenmiş ve hangi limanın hangi limanlarla bağlantılarının bulunduğu ve bu limanlar arasındaki ağ yapısı ortaya konulmuştur. Elde edilen veriler Ağ Tabanlı Ana Liman Değerlendirme Modeli yöntemi ile analiz edilmiş ve limanların ana liman olabilme kriterleri bakımından özellikleri belirtilmiş ve geleceğe yönelik bilimsel öngörülerde bulunulmuştur.

The main hub port, in the literature, is basically defined as the loading centre. It differs from other types of ports in terms of location-logistics, transshipment volume and hinterland properties. With the evolution of the linear shipping network structures, the main hub port concept has become prominent. The main factors that triggered the main hub ports to come to the fore also shed light on why the countries are in need of main hub ports. In this respect, it is crucial to realise the relation of globalisation to containerisation, which have an effective impact on today’s commercial development. The urge to globalise has created a very suitable environment for containerisation and in turn containerisation provided access to globalisation. With the transition from open seas shipping to total logistics shipping, the accretion of trade routes towards the ports that can handle containers, the globalisation of the manufacturing plants, and the emergence of supply-chain as a discipline, the relation of globalisation to containerisation has increased more. As a return of this relation, the efficiency of the main hub ports has increased, shifting towards a hub-and-spoke structure. The increase in the efficiency of the main hub ports is a result of the home base theory. Put it another way, a network comprising of linked nodes in that are collaboration is at issue here. In a sense, the bases and facilities of the main hub port serve as the transshipment and assembling centres for the departure-destination flows. Based on this theory, this study puts forth the main hub port potentials for the Marmara Region ports, by analysing the connection-rich nodes in the region through a transition from a random graph network structure to a non-scaled network structure using the port-connectivity index and the port-collaboration index. Port-connectivity index and port-collaboration index are obtained using the Network Based Hub Port Assessment Model, one of the scientific analysis and prediction methods for port selection and analysis. In order to conduct analysis and to make predictions using the aforementioned method, the cargo movements of the container handling ports in the Marmara Region between 2004 and 2008 were extracted and their container movements were separated. Then the connections between the ports were calculated and the network structure between these ports were extricated. The data obtained were analysed using the Network Based Hub Port Assessment Model and the features of the ports in terms their potential to be a main hub port were defined and some forecasting about their future situation were performed.