Endüstriyel Tehlikeli Maddeler İçin Çevresel Risk Değerlendirme Yaklaşımı

Abstract

Bu çalışma kapsamında, tehlikeli madde kullanan endüstriyel kuruluşlar için çevresel risk değerlendirme yaklaşımı oluşturulmuştur. Çevresel sistemlerin karmaşık yapısından ve bu sistemlerdeki veri eksikliğinden kaynaklanan problemleri gidermek için Analitik Hiyerarşi Prosesi yöntemi ve bulanık kural tabanı modelinden yararlanılmıştır. Hiyerarşik yapının oluşturulması için düzenli emisyonlar, kaza sonucu oluşan emisyonlar ve işyeri ortamında oluşan emisyonlar hiyerarşinin birinci seviyesine çevresel risk kaynağı olarak atanmıştır. Bu kaynakları etkileyen faktörler, aralarındaki fonksiyonel benzerlikler dikkate alınarak hiyerarşide uygun seviyelere atanmakta ve çevresel riske olan katkıları bakımından puanlandırılarak Faktör İndeksi puanı elde edilmektedir. Çevresel risk büyüklüğünün, Faktör İndeksi, Risk Olasılığı ve Risk Şiddeti bileşenlerinden oluştuğu kabul edilerek bulanık kural tabanları yardımıyla düzenli emisyonlardan, ulaşım, proses, doğal afet esnasında oluşan kazalardan kaynaklanan emisyonlardan ve işyeri ortamı emisyonlarından kaynaklanan çevresel risk için risk büyüklüğü ve sınıfı sonuçlarına ulaşılmaktadır. Geliştirilen yaklaşımın kullanımını açıklamak ve elde edilen sonuçların kullanılabilirliğini göstermek amacıyla Tuzla Bölgesinde kurulması ve vinil klorür kullanması planlanan bir işletme için örnek bir uygulama yapılmıştır. Elde edilen sayısal sonuçlar, işletmenin risk yönetimi çalışmalarının yönlendirilmesini sağlamıştır. Risk yönetimi, çevre yönetimi araçlarının esasını oluşturmaktadır. Bu nedenle, risk yönetimine sayısal girdi verileri sağlayan bu yaklaşım, çevre yönetiminde karar vericilerin işini kolaylaştırmaktadır.

An environmental risk assessment approach for industries that use hazardous materials is developed within this study. Analytic Hierarchy Process and fuzzy rule based modelling are used in order to handle the problems arising from the complex nature of environmental systems and lack of data about them. Planned emissions, accidental emissions and indoor emissions are assigned to the first level of the hierarchy as the sources of environmental risk. Factors that affect those sources are assigned to the appropriate levels in the hierarchy according to the functional relations between them and value of Factor Index is calculated by using the scores that are given to the factors by considering the contribution of them to the environmental risk. It is accepted that Risk Magnitude is composed of Factor Index, Risk Probability and Risk Severity. Risk magnitude and class are found for the risks that are sourced from planned emissions, accidental emissions resulted from transportation, handling, industrial process accidents and natural disasters and indoor emissions. A factory that is planned to establish in Tuzla and use vinyl chloride is chosen for case study in order to explain how to use that approach and prove the utility of the results. Quantitative results of the approach provide guidance for the risk management of the factory. As risk management is essence of environmental management systems, proposed approach simplifies the environmental decision maker’s job.