Bir Sömürge Modernleşme Örneği Olarak Kıbrıs Ta Kent Ve Mimarlık (1878-1960)

Abstract

Bu çalışmada, yüzyıllar boyunca Kıbrıs’ın kaderi haline gelmiş dış güçler tarafından idare edilme süreçlerinden sonuncusu olan İngiliz döneminde yaşanmış olan modernleşme örneği ele alınmıştır. Kıbrıs’ın koloni geçmişi “sömürge tipi bir koloni” ile stratejik bir “denizcilik üssü” arasında konumlandırılabilir. Kıbrıs kolonyalizmin emperyalist aşamasının başlarında ele geçirilmiş ve II. Dünya Savaşı sonrasında bir süre daha sömürge statüsünü sürdürmüştür (1878-1960). Bu dönem modernleşme sürecine geç katılmış ülkelerin bu yöndeki en temel atılımlarını gerçekleştirdikleri bir zaman dilimini kapsar. Döneme ait veriler tarafsızca sergilenmiş, sömürge sürecinin kent ve mimarlık alanında nasıl bir işleyişe sahip olduğu somut bir düzlemde anlaşılmaya çalışılmıştır. Eğitimin örgütlenmesi ve yaygınlaştırılması, kara- ve demir- yollarıyla Ada’nın büyük bölümünün ulaşılabilirliğinin sağlanması, limanların geliştirilmesiyle dış bağlantıların güçlendirilmesi ve ticaretin kolaylaştırılması, şehirlerde olduğu gibi kırsal yerleşmelerde de altyapı projelerinin hayata geçirilmesi, tarım ve hayvancılıkta üretimi arttırıcı girişimlerde bulunulması, uzun vadeli gelecek perspektifiyle hazırlanan yasa ve yönetmelikler başlıca çalışmalardır. Kıbrıs’taki modernleşmeye dair bulgular, sürecin iki faktör yardımıyla gerçekleştiğini göstermektedir. Bunlar ülke içi şartlar bütünü ve Britanya Krallığı’na bağlı tutumlar olarak tanımlanmıştır. Erken dönemde Krallığa bağlı yöneticilerin tutumu baskın olurken, Yoğun Uygulama Dönemi’nde ülke içi şartları oluşturan toplumun müdahaleleri ortaya çıkmıştır. Son dönem ise iki faktörün birbiri üstünde baskın olma girişimlerine bağlı sancıların yaşanmasıyla geçmiştir. Ülkedeki durum Erken Dönem’dekinin tersine döndüğünde ise sömürge idaresi sonlanmıştır.

This study focuses on the modernization period in British Cyprus. The definition of Cyprus’ colonization type can be placed between “exploitation colony” and “maritime enclaves”. Cyprus was occupied at the beginning of the imperialism phase of colonialism and this status continued even after WW II (1878-1960). This period is parallel to major developments in those countries where modernization started later than in Europe. In this study, in order to achieve an objective evaluation about urban and architectural issues during colonial period, all data have been displayed in a neutral manner. Accordingly, the major results which have been defined are: the organization and spreading of education; achievement of accessibility throughout the island; strengthening of external relations by the development of harbors and the easement of trade; application of infrastructure projects in not only urban but also rural areas; improvements in agricultural production; preparation of laws and regulations with a long-term perspective. The results related to modernization indicate two determinants on the process. These can be defined as: the local structure of the country and the applied politics of the British administration. As has been found out, in the Early Period (1878-1918), the governor’s attitudes were dominant; in the Intensive Improvement Period (1919-1938), the society’s reactions to the administration gained more importance; whereas, in the Late Period (1939-1960) the administration experienced –in contrast to the Early Period- a dominant role of the society. The final step was the collapse of the colonial rule.