Dış Mekân Grafiklerinin Kentsel Sunumu Ve İstanbul Örneği (1980-2010)

Abstract

Bu tezde, Türk Grafik Sanatının dış mekânlarda estetik ve imgesel anlamlarda gelişiminin kent sokaklarına, insanlarına ne şekilde yansıdığı ele alınmaktadır. Dış mekân tanıtımların kentsel sunumunun öncelikle tarihsel süreçte dünya üzerinden gelişimi takip edilirken, bir diğer yönden de ülke içindeki uygulamalara eş zamanlı etkilerinin ne şekilde yansıdığı tespit edilmiştir. İstanbul örneğinde, kentsel formun ve kültürel dokunun değişen faktörleriyle form bulan dış mekân tanıtımcılığının değişen yüzü, bütün bu ilişkiler ağı üzerinden 1980 ? 2010 tarihleri arasında ele alınmaktadır. İstanbul kenti 1980 sonrası değişmeye başlayan dokusu ile yeni bir kimlik kazanmıştır. Dünya da ve Türkiye'de ekonomide ki finansal değişkenlerin önem kazanması sonucu 1980 sonrası neo-liberal küreselleşmeyle birlikte, Türkiye'de de mal piyasaları ve mali piyasalarda liberalizasyona gidilmiştir. Bu değişen finansal roller, dış mekân tanıtım grafikleri üzerinde 1990 yılı itibariyle gerçek patlamayı sağlayan en önemli göstergedir. Yabancı sermayenin serbest dolanıma kavuşması sonucu çoğalan ürün çeşitliliğinin tanıtımları, böylece İstanbul insanının gündelik sokak yaşamına dahil olmaktadır. Baskı tekniklerinin gelişmesi sonucunda, görsel iletişim biçimlerinde çeşitlilik artmış ve tanıtım tasarımları kendilerine yeni mecralar aramaya başlamıştır. Böylece, ?Dış Mekân Tanıtımcılığı? ya da ?Açık Hava Reklamcılığı? adıyla tanımlanan yeni bir mecra hayata geçer. 1990 yılından itibaren duvar ve çatı reklamlarıyla başlayan faaliyetler, kısa sürede gelişerek kentte billboardların (ilan panoları), dev ekranların kullanımının artmasıyla büyük bir sektör haline gelmeye başlamıştır. İnsan beyninin en hızlı bilgisayarlardan daha hızlı bir biçimde işlediğini düşünecek olursak, sokaklardan ya da caddelerden geçenlerin görsel hafıza belleklerine kaydedilebilecek çok çeşitli izleri tahmin edebiliriz. Bu sebepten, halkın (tüketicinin) günlük yaşantısı içerisinde sıkça buluştuğu açık hava mekânlarında tanıtımların kullanılması gittikçe artmaktadır. Görsel açıdan büyüklüğü ve etkililiği ile bu reklam araçları, kentin dokusuna göre yerel yönetimlerin belirlediği yasalar çerçevesinde yer almaktadırlar. Tezde, kentsel sunum örneği İstanbul için belirlenmiş yasalar ve kullanım alanları ayrıca ifade edilmektedir. Bu yasalar hem tüketici haklarının koruması, hem de İstanbul metropolünün tarihi kültürel dokusu ve kentsel mirasının korunması açısından önemlidirler. İstanbul kenti coğrafi yapısı, kültürel dokusu ve finans merkezi olması sebebiyle bu tezde, dış mekân tanıtımlarının kentsel sunum ölçeği olarak seçilmiştir. İstanbul kentinin bir metropole dönüşmesini sağlayan coğrafi, ekonomik, siyasi, sosyolojik ve göç gibi etkiler bu çerçevede irdelenmiştir. 1980 sonrası uygulanan neo liberal politikalar sonucu dışa açılma sonucu ve küreselleşme etkileri tanıtım sektörüne gerçek anlamda farklı bir boyut kazandırmıştır. Ülkemizde açık hava reklamcılığı alanında faaliyet gösteren firmalar ve ürünleri incelendiğinde yabancı ortaklı firmaların sektörde önemli bir yere sahip olduğu gözlemlenmektedir. Bu nedenle tezde, yabancı sermayenin sektöre girişi ve etkileri özellikle çoğu örneklendirme üzerinden değerlendirilmektedir. Açıkhava reklamlarının diğer reklamlara oranla daha düşük maliyetli olması, hemen her yerde, her zaman geniş kitlelere ulaşılmayı sağlaması, v.b. sebepler açık havaya olan rağbeti arttırmaktadır. Bu eğilim kentsel mekânlarda ki zamana bağlı değişimlerinde gözlemlenmesine olanak sağladığından, tezde kentte zaman?mekân ve insan ilişkileri de eş işlerlikte ele alınmaktadır. Kentsel sunum ölçeği olarak ele alınan Mega Kent İstanbul'un 2010 Avrupa Kültür Başkenti seçilmesi de, bu tez kapsamında yer almakta ve estetik, imgesel yönlerden örnekler üzerinden incelenmektedir. Tezde ayrı bir bölüm olarak ele alınan Dış Mekân Tanıtım modelleri içeriğinde ?Yeni Nesil Uygulamalar? önemli bir alanı kapsamaktadır. Sürekli gelişen İstanbul metropolün de bu tarz uygulama modellerin kullanımının artması ve 2010 Avrupa Kültür Başkenti projesi kapsamında kent kimliği tanıtımlarında yer verilişleri nedeniyle ayrıca incelenmektedirler. Sonuç olarak; dış mekân grafik sunumlarının gelişiminde kent sunumunun, binlerce yıllık kültürel mirası ve coğrafi yapısıyla dünya metropolleri arasında ayrıcalıklı bir yere sahip olan İstanbul modeliyle ölçülebilirliği saptanmıştır.

In this thesis, how Turkish Graphic Art?s imagery and aesthetic development in outdoor places reflected on the city streets and on people is addressed. At the beginning the historical process of urban presentation of outdoor advertising is examined, then the effects of these applications in the country have been identified. Based on the case of Istanbul the changing face of outdoor advertising, which is the part of urban form and cultural fabric, has been discussed between the years 1980-2010. The city of Istanbul has gained new identity after 1980. As a result of neo-liberal globalization after 1980 in the world and Turkey, financial and commodity markets in Turkey were liberalized. These changing financial roles were the most important indicator of the actual explosion on the outdoor advertising graphic in 1990. As a result of foreign capital, growing diversity of product introductions became a part of daily life of people in Istanbul. As a result of development of new printing techniques and processes, increased diversity of forms and advertising designs began to look for new channels. Thus, ?Outdoor Advertising? or ?Open Air Advertising? is formed. Since 1990, ads began activates on the walls and roofs, in a short time billboards, with the increasing use of giant screens started to become a major industry. When we think that the human brain works faster than the fastest computer, we can easily predict the amount and variety of visual information that might be recorded on the memory of people in the streets and avenues. For this reason, the public (consumer) meeting places where the open-air venues and promotions are frequently used in daily life is increasing. The visual size and the effectiveness of advertising media are governed by the law of local governments. In the thesis, the laws and usage of the areas for the urban presentation of Istanbul are also expressed. These laws are not only protecting consumer rights, but also very important for preservation of urban heritage, as well as historical and cultural fabric of Istanbul. In this thesis, the city of Istanbul was selected for the presentation of urban outdoor advertising, because of it?s geographical structure, cultural and financial importance. The geographic, economic, political, sociological and migrational effects leading to the metropolisation of Istanbul are discussed in this context. The globalization and the results of neo-liberal policies implemented after 1980 brought a new dimension to promotional sector. The companies which are operating in the outdoor advertising field and products have an important place in the country. This thesis, therefore, considers the entry of the foreign capital and it?s effects on the sector. Outdoor advertising is more cost effective than other ads, just about everywhere, always provides a wider audience to reach; all of these increase popularity of open air. Since this tendency enables people to observe the changes depended based on the time, the relationships between time-place and human-beings have been handled as in equal interoperability. Also, the designation of Mega City Istanbul, which is handled in terms of urban presentation scale, as the 2010 European Culture Capital takes a place in this thesis and is observed in terms of aesthetic, symbolic and fictional examples. ?New Generation Applications? under the Exterior Space Introduction models, are discussed as a separate section which is an important part in the thesis. The constantly developing metropolis Istanbul is examined due to the increased use of these kind of models and the increased place devoted to identity introductions within the scope of 2010 European Culture Capital. As a conclusion, it is determined that urban presentation in the development of exterior space graphic presentations can be measured with the Istanbul model that has thousands of years of cultural heritage and that has a privileged position between the world metropolis?s because of its geographical structure.