Dolmabahçe Sarayı'na ilişkin arşiv belgelerinin mekan kullanımı açısından değerlendirilmesi (1853-1914)

Abstract

Tez, temelde Dolmabahçe Sarayı'nda mekan kullanımına ilişkin yazılı- görsel belgelerin araştırılması, incelenmesi ve 1853-1914 yılları arasındaki mekan kullanımı ve değişimlerinin ortaya çıkarılmasını ve değerlendirilmesini hedeflemektedir. Bu amaçla, arşiv ve kütüphanelerde yapılan tarama çalışmalarıyla amaca yönelik belgeler toplanmış, toplanan yazılı-görsel belge, mekanlara göre tasnif edilmiş ve her mekan için edinilen belgeler ve bilinenler ışığında bir değerlendirme yapılmıştır. Bu değerlendirmeler sırasında öncelikle mekanların günümüzdeki durumları tanımlanarak, yapının inşa edildiği dönemde mekana yüklenen fonksiyonun günümüzde değişip değişmediği sorgulanmıştır. Arşiv malzemesinin mimarlık tarihi araştırmaları açısından büyük önem taşıdığı gözönüne alınarak, kent dokusunun gelişimi ve yapı ile ilgili en güvenilir bilgileri alabilmek amacıyla mümkün olduğunca fazla arşiv belgesine ulaşılmaya çalışılmıştır. Binanın yapım aşamaları, geçirdiği onarımlara yönelik bilgilerin alındığı ve olaylara ilişkin objektif bilgiler veren resmi arşiv belgeleri yanısıra sübjektif bilgilerin de yeraldığı dönemin gazete ve dergilerinin taranması sonucu toplanan bilgiler de bu çalışmada başvurulan önemli kaynaklar olmuştur. Özellikle 19. yüzyıl istanbul basını sözkonusu olduğunda, mimari ve sanat ortamına ilişkin bilgiler elde etmenin mümkün olduğu görülür. Bugün, Dolmabahçe Sarayı'nın geziye açık bir müze-saray olmasına bağlı olarak ortaya çıkan sorunlar, değişen koşulların yapıyı ve buna VII bağlı olarak mekanlarım nasıl zorladığı ortadadır. Bu nedenle bir çok mekanda karşımıza çıkan yeniden fonksiyon verilmiş olan mekanları çok yadırgamamak gerekir. Bu duruma neden olan en önemli faktör mekanların kullanıma açıldığı dönemi aydınlatan yeterli belge elde edilememesidir. Zaman içinde yapılan mekanlar arası obje transferleri de mekanların özgünlüğünü bozmuş, mekanla bütünleşen objelerin farklı yerlerde kullanılmasına neden olmuştur. Tezin amacı, öncelikle Dolmabahçe Sarayı mekanlarına ilişkin direk bilgi veren arşiv belgelerine ulaşabilmektir. Ancak, yapılan araştırmalar sonucu elde edilen bilgiler ışığında doğrudan mekanı tanımlayan, mekan hakkında bilgi veren arşiv belgelerinin bulunmadığı saptanmıştır. Arşiv belgelerinde çoğunlukla mekan adı verilmediği gibi, olabileceği düşünülen mekanlar hakkında bilgiye de ancak az sayıdaki arşiv belgesinde rastlanmıştır. Çalışmada, öncelikle ulaşılan kaynaklar belli bir düzen içinde verilmiş, daha sonra bu kaynak ve bilgiler kendi içlerinde tasnif edilerek adı geçen mekanlar belirlenmiş, bu mekanlara ait bilgi veren dokümanlar, mekanlar için açılan alt başlıklar altında biraraya getirilmiştir. Böylece, hangi mekanla ilgili olarak hangi yoğunlukta bilgiye ulaşıldığı ya da mekanlar hakkında bilgi olup olmadığı konusunda fikir edinilmeye çalışılmıştır. Değerlendirme bölümünde ayrıca, belgelerden yola çıkılarak, mekana yüklenen fonksiyonun nasıl değiştiği izlenmiş, günümüzde bu mekanlara verilen farklı işlevler üzerinde durulmuştur. Konuyla ilişkili olarak ulaşılan tüm belgeler sonuç bölümünde çeşitli saptamalar yapma yolunda kullanılmıştır.

The thesis is fundamentally aiming: the research and investigation of the written documents and photographs relating to utilization of the rooms at Dolmabahçe Palace and by this way also targeting the exposition and evaluation of utilization of the rooms and changes made between the years 1853-1914. By means of the research studies being held in archives and libraries written documents and photographs proping the target were collected, these documents were classified in accordance with spaces and then an evaluation was made under the reflection ofthe documents and informations. During these evaluations, mainly by defining the existing situations of the rooms today, it was investigated whether the original function of the room defined at 19th century has been changed or not. Taking into consideration that the archive documents have got great importance in history of architecture researches, it was tried to reach maximum quantity of archive documents with the aim of getting the exact knowledge about the building and the evolution of the city structure. As well as the official archive documents giving objective informations about the construction stages and the repairs of the building, the knowledge being collected as a result of a survey among the newspapers and periodicals -the sources of subjective information-, has become an important source being referred in this study. Especially, when the subject is about the press of Istanbul during 19th century, it is seen to have knowledge about the environment of art and architecture easily. IX Today, the problems outcoming in relation with the use of Dolmabahçe Palace as a museum-palace open to visiting and how the changing conditions influenced the building and the rooms is very clear. For that reason, it shouldn't astonish us to meet re-functioned rooms in different places. The most important factor affecting this case is the lack of adaquate documents highlighting the period: when the rooms were put into service. Also in time, the transfers of subjects between the rooms did deform the character of the rooms and compelled the rooms integrated objects to be used or displayed in different places. The primary aim of the is to reach archive documents giving direct information about the rooms of Dolmabahçe Palace. However, under the enlightment of the information gained during the researches, it was concluded that there existed no archive documents directly defining and giving information about the rooms. In the archive documents rook name was not given and about the rooms: where information is estimated to be found, there could only be met in a few documents. In the study, first of all the sources being reached were given in a definite order. Later these sources and informations were classified among them while the rooms mentioned were defined as well. And finally, the documents giving information about the rooms were gathered under subtopics that are opened for these rooms So, by this way it was tried to get idea about the existence of information for a space or the level of intensity of the knowledge that had already been reached. Also, in the evaluation part, by analyzing the documents, it was observed how the primary function of a space changed in time and the different functions given today were explained. All the subject related documents that had been reached were used in the conclusion part so as to make different interpretations.