Toplumsal Yarar Odaklı Kıyı Canlandırmaya İlişkin Kavramsal Bir Ajanda Ve İstanbul Örneğinde Türkiye Üzerine Değerlendirmeler

Abstract

Bu çalışmanın ana teması kıyı canlandırmadır. Liman, tersane, endüstri işlevlerinin kent merkezindeki kıyı konumlarından çekilmesi sonucu atıl kalan kıyı arazilerinin; ekonomik, sosyal, ekolojik, mekansal, kültürel açılardan ele alınıp yeniden kentin bir parçası haline getirilebilmesi için, yeni işlevler kazandırılarak dönüştürülmesi süreci olarak tanımlanabilecek bu olgu, Türkiye’de, özellikle 2000’li yıllarda İstanbul’da Salıpazarı ve Haydarpaşa liman alanlarının işlevsel dönüşümlerinin sözkonusu olması ile gündeme gelmiştir. Ancak canlandırma senaryolarının; kıyı alanlarının salt ekonomik amaçlı işlevlerin gelişimi üzerine odaklanması, günümüzde kamuoyunda hala süren oldukça tartışmalı bir süreci de beraberinde getirmiştir. Oysa, dünya çapında gerçekleştirilen uygulamalara bakıldığında; farklı çıkarların çatıştığı bu uzun süreçte; ekonomik, ekolojik, toplumsal yararları dengeleyerek sürdürülebilirlik kavramını gerçekleştirebilen ve çeşitli kurumlar arasında eş-güdüm sağlayarak çok-aktörlü bir katılıma olanak verecek bir yeniden-geliştirme örgütlenme birimi oluşturabilen kentsel yönetimlerin başarılı kıyı canlandırma projelerini hayata geçirebildikleri görülmektedir. Bu bağlamda; çalışmada, çeşitli kaynaklardan sağlanan metinsel okumalar ve dünyadan örnek olay incelemelerinden elde edilen niteliksel verilerin, bilgilerin, bulguların tümevarım uslaması ile biraraya getirilerek kodlanmasıyla, sürdürülebilir bir kıyı canlandırmada öne çıkan anahtar konu ve kavramların yer aldığı bir ajanda geliştirmiş; bu ajandadan yararlanarak; sürece, stratejiye, örgütlemeye, kamusal mekan üretiminine ilişkin bir ilkeler dizisi sunulmuştur. Küresel bir perspektiften bakılarak, dünya deneyimlerinden dersler çıkarabilme ve İstanbul örnekleri üzerine değerlendirmeler yapabilme olanağı sunan çalışma, kıyı şeridinde kamusal mekan üretimine olanak verecek toplumsal yarar gözeten bir canlandırma sürecini, yerel bir süzgeçten geçirerek örgütleyebilmek için gerekli temel bileşenleri ortaya koyarak, Türkiye’deki olası kıyı canlandırma çalışmalarına ışık tutacak bir kılavuz kaynak sağlamayı amaçlamıştır. Anahtar Kelimeler: kentsel kıyı canlandırma, sürdürülebilirlik, kamusal mekan üretimi, Haliç, Galataport, Haydarpaşa kıyı dönüşüm senaryoları

The theme of this study is the waterfront re-vitalization phenomenon -the process of transforming underused waterfront lands in terms of economical, ecological, social, spatial, cultural aspects by bringing new functions to be able to become a part of the city again. In Turkey, during 2000’s, Istanbul Salıpazarı and Haydarpaşa waterfront re-vitalization scenarios’ focusing solely on the development of economically-motivated functions by shunting the historical, natural, cultural context of the waterfronts and by disregarding the social benefit has led to considerably contraversial process being still on the agenda of the city. Whereas, from realized projects all over the world, it can be observed that local governments realizing the sustainability by balancing the economical, ecological, social benefits and establishing the organization unit which can enable participation of several actors by coordinating different sectors have achieved successful waterfront projects. In this context, to analyze the nature of waterfront revitalization; qualitative datas, informations, findings obtained from relevant literature and case studies were integrated and coded by inductive reasoning and the agenda including key concepts and themes for a sustainable re-vitalization has been formed. Drawing upon this agenda; set of criteria, related to waterfront revitalization process, strategy, organization, and the production of public spaces, has been provided. Thus, looking from a global perspective, this study, which enables learnings from world experiences, aims to introduce a guiding source lighting the way for potential waterfront projects by displaying main components to organize a waterfront revitalization process through the production of public spaces to provide a social benefit. Keywords: waterfront re-vitalization, sustainability, production of public space, Haliç, Galataport, Haydarpaşa waterfront re-vitalization scenarios