Aksiyomlarla Tasarım Esaslı Bulanık Karar Destek Sistemi Geliştirme Ve Bir Uygulama

Abstract

Çalışmada aksiyomlarla tasarım yönteminin bağımsızlık aksiyomunun bulanıklaştırılması ve bulanık bilgi aksiyomunun iyileştirilmesi yapılmıştır. Bağımsızlık aksiyomu kapsamında, tasarım matrisinde ilişkilerin dereceleriyle değerlendirilmesine imkân sağlanmış ve tasarım matrisinin fonksiyonel bağımsızlığını ölçen formüller önerilmiştir. Bağımsızlık aksiyomunun bulanıklaştırılması, tasarım matrisindeki zayıf ve güçlü ilişkilerin dikkate alınmasında, farklı tasarım parametreleriyle oluşturulan tasarımlardan iyi olanının seçiminde ve tasarım parametrelerinin önem derecelerinin belirlenmesinde tasarımcıya yardımcı olur. Çalışmada ayrıca, sadece seçim amaçlı kullanılan bilgi aksiyomu, çeşitli karar verme problemlerinin çözümünü içerecek şekilde geliştirilmiştir. Çok ölçütlü karar verme problemleri, kesin değer, beklenen değer, eşik değer ve sıralama problemleri olarak çeşitli sınıflara ayrılmış ve bilgi aksiyomunun kullanımı için problem türlerine göre fonksiyonel gereksinim tanımları yapılmıştır. Böylece, geliştirilen bilgi aksiyomu, karar vericinin beklentisini dikkate alan ve çeşitli karar problemlerine uygulanabilen etkin bir karar verme aracı haline dönüştürülmüştür. Ayrıca yöntem, aynı problemde yer alan rasyonel değerlendirmeleri de dikkate alarak çözüm sunabilecek şekilde geliştirilmiştir. Bir diğer iyileştirme ise; sadece kıyaslama aracı olarak kullanılan tasarıma ait bilgi içeriği değeri çalışma kapsamında geliştirilerek tasarıma ait başarım oranı tanımı yapılmıştır. Çalışmada ayrıca literatüre, geliştirilen tasarım aksiyomlarını içeren bir karar destek sistemi önerilmiştir. Önerilen yöntem ergonomik açıdan binek otomobiller için koltuk ve gösterge tasarımlarına uygulanmıştır.

In the study, it is aimed to extend independence axiom of axiomatic design and to improve fuzzy information axiom of axiomatic design. In the scope of independence axiom, it is provided to evaluate the relations in the design matrix by their relation degree and new formulas are proposed to measure the functional independence of a design. The extension of independence axiom under fuzzy environment helps designers to take into account weak and strong relations in the design matrix, to select to the best design among the designs created by different design parameters, and to define importances of the design parameters. Moreover, the information axiom which has been used as a selection tool is extended to be used as a solution tool for all decision making problems. Multicriteria decision making problems have been classified as exact value problems, expected value problems, trash hold problems, and ranking problems and the definition of functional requirements has been made with respect to problem types. Hence, the information axiom has been developed as a tool which takes into account decision makers expectations and it can be used to obtain the solution of all decision making problems. Furthermore, the method has been improved to take into account the crisp values in the evaluation phase. And the definition of design satisfaction ratio has been also proposed based on information content to explain the satisfaction level of a design while information content values obtained from information axiom has been used only as a comparison and selection tool. Furthermore, a decision support system including developed design axioms has been proposed. The proposed method has been applied to seat and display designs for passenger cars in terms of ergonomic issues.