OECD ülkeleri ve ülkemizde meydana gelen karayolu trafik kazalarının incelenmesi ve sonuçlarının karşılaştırılması

Abstract

Taşımacılık sektörü, tarih boyunca ülkelerin sosyal, ekonomik ve kültürel faaliyetlerinin gelişmesinde ve canlanmasında etkin rol oynayan önemli bir faaliyet alanıdır. Her geçen gün gelişen teknolojiye ve çalışma ortamlarının artık dijitalleşme çağına girmesine rağmen bu sektör işlerinin büyük bir kısmını hala fiziki olarak devam ettirmektedir. Sektör Karayolu Taşımacılığı, Demiryolu Taşımacılığı, Hava Taşımacılığı ve Denizyolu Taşımacılığı olmak üzere dört ana gruba ayrılmaktadır. Sektör bu dört ana alandaki farklı niteliklerdeki nakliye ve nakliye ihtiyaçlarını farklı koşul ve imkanlarla karşılamaktadır. Trafik kazaları bir taşıtın herhangi bir başka karayolu taşıtına, yayaya, hayvana veya herhangi bir başka nesneye çarpması sonucu oluşan durumdur. Bu çalışmanın kapsamı, Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) ülkelerinde ve Türkiye'de meydana gelen karayolu trafik kazalarının nedenlerinin literatürde nasıl analiz edildiğini belirlenmesi, incelenmesi ve bulunan sonuçların karşılaştırılmasıdır. Çalışmada OECD üyesi olan 38 ülkeden 21 ülkenin 2005 yılı ile 2018 yılları arasındaki karayolu trafik kazalarına bağlı ölüm verileri kullanılmıştır. Verileri eksik olan ülkeler analize dahil edilmemiştir. OECD' ye üye olan ülkelerin yolcu ve yük taşımacılığı, yaralanmalı karayolu trafik kaza sayısı ve karayolu trafik kazasına bağlı ölüm sayısı verilerinin 2005-2018 yılları arasındaki ortalaması ile analiz gerçekleştirilmiştir. Karayolu trafik kazasına bağlı ölen kişi sayısı, milyon kişi başına olarak ölçülmüştür. Analizde kullanılacak yıllar, Covid-19 pandemi zamanı da dikkate alınarak, pandemi öncesi zaman özellikle seçilmiştir. Analiz dışında bırakılan Covid-19 dönemi ayrı bir bölümde incelenmiştir. Çalışmada Covid-19 döneminde ülkelerin aldıkları fiziksel mesafe, karantina, evde kalma uygulamaları, okulların kapatılması, toplanma ve seyahat kısıtlamaları gibi günlük hayatın hareketliliğini önemli ölçüde etkileyen önlemlerin araç trafiği hareketliliği azaltmasının karayolu trafik kazaları üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Ülkelerde Covid-19 döneminde alınan önlemlerin katılık derecesini ölçen Oxford Katılık Endeksi ile bu ülkelerde pandemi dönemi meydana gelen karayolu trafik kazalarında ölen kişi sayıları arasında bir korelasyon olduğu belirtilmiştir. Bu korelasyonun Oxford Katılık Endeksi 50'nin üzerinde olan Arjantina, İtalya ve Kolombiya gibi ülkelerde daha güçlü, 50'nin altında olan ülkelerde ise daha zayıf olduğu söylenmiştir. OECD' ye üye olan ülkelerin 2005-2018 yılları arası karayolu trafik kazasına bağlı ölüm sayısı verisi gri ilişkisel analiz tekniği kullanılarak analiz edilmiştir. Çalışmada karayolu trafik kazasına bağlı ölüm sayısı minimize edilecek değerler olarak alınmıştır. Çıkan sonuçlar ise OECD ülkelerinde ve Türkiye'de yaşanan kazalar olarak iki başlık altında incelenmiş ve karşılaştırma yapılmıştır. Ülkelerin yolcu ve yük taşımacılığı, yaralanmalı karayolu trafik kaza sayısı ve karayolu trafik kazasına bağlı ölüm sayısı verileri kullanılarak yapılan karşılaştırmalar sonrasında ulaşılan bulgulara göre, gri ilişki derecesi en yüksek olan ilk 5 ülke sırasıyla Türkiye, sonrasında Norveç, İsviçre, İngiltere ve Fransa olarak tespit edilmiştir. En düşük olan son 5 ülke sırasıyla Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Litvanya, Letonya, Avustralya ve Almanya'dır.