LEE- Jeodinamik-Doktora

Bu koleksiyon için kalıcı URI

http://hdl.handle.net/11527/19321

Gözat

Konu "geochronology" ile LEE- Jeodinamik-Doktora'a göz atma
  • Öge
    İstanbul paleozoyiği'nin yapısı ve tektonik evrimi
    (Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2021-10-18) Ülgen, Semih Can ; Şengör, Celal A. M. ; 602102003 ; Jeodinamik
    Türkiye'nin kuzeybatısında, Rodop-Pontid Tektonik Bloğu'nun bir parçası olan İstanbul Zonu, Neoproterozoyik yaşlı (neredeyse tamamen Ediyakaran), orta-yüksek derecede metamorfik kristalin bir temel üzerine geç Ordovisyen'den Karbonifer'e kadar sürekli olarak gelen, iyi gelişmiş transgresif bir çökel istiften oluşmaktadır. Palaeozoyik istif üzerine Alt Triyas yaşlı çökeller uyumsuz olarak gelmektedir. İstanbul tektonik birliği Istıranca Masifi'nin üzerine tektonik olarak yerleşirken, Sakarya tektonik birliği ile sınırı ise Erken-Orta Eosen yaşlı İç Pontid kenedidir. Sakarya tektonik birliği ve Istranca Masifi Geç Triyas ve Geç Jura-Erken Kretase metamorfizması ve deformasyonu sergilerken, İstanbul tektonik birliğinde bu gözlenmemektedir. Ancak Istranca'dan bilinen Geç Kretase magmatizması aynen İstanbul tektonik birliğinde de görülür. Silüriyen yaşlı kırıntılılardan yapılan kırıntılı zirkon yaşları İstanbul Zonu'nun kaynak alan açısından Istranca Masifi ile Sakarya tektonik birliğine nazaran daha çok benzerlik gösterir. Triyas kırıntılılarından elde edilen kırıntılı zirkon yaşları ise İstanbul Zonu'ndaki Triyas ile Istranca Masifi'ndeki Triyas'ın aynı kaynak alandan beslendiğini belirtmektedir. Ayrıca daha önce Sarıyer batısında Silüriyen olarak haritalanan kırıntılıların yaşının Triyas olduğu bu çalışmada ortaya konulmuştur. İstanbul tektonik birliğinin deformasyon tarihçesini ortaya koymak için bölgedeki fay kırıklarından illit mineralleri yaşlandırılmıştır. Bu analizler sonucunda Kretase (Albiyen-Turoniyen), geç Paleosen-erken Eosen ve erken Miyosen dönemlerine denk gelen deformasyonlar tespit edilmiştir. İstanbul'un kuzeyinde ürünleri görülen geç Kretase volkanizması ile dayk sokulumları ve Çavuşbaşı Granodiyoriti aynı volkanik aktivenin ürünleridir. Granodiyorit yerleşimi ana kayaçta deformasyona sebep olurken dayk sokulumlarını da kontrol etmektedir. Bahsedilen volkanik aktivite Boğaziçi Volkanı olarak adlandırılan geç Kretase volkanı ile ilişkilidir. Sahada toplanan yapısal verilerden bölgenin deformasyonuna dair bilgiler elde edilmiştir. İstanbul Zonu'nun İstanbul çevresinde kalan bölümü bütün olarak ele alındığında en az iki farklı deformasyon evresi geçirmiştir. Bunlardan yaşlı olanı, Triyas ve daha genç yaşlı kayaçlarda izine pek rastlanmayan yaklaşık D-B eksenli bir sıkışma evresidir. Genç olan deformasyon evresi ise Alt Kretase ve Triyas yaşlı kayalarda görülen, K-G doğrultulu sıkışmadır. Bu sıkışma yönü İstanbul'un kuzeyinde varlığı iyi bilinen erken Eosen yaşlı kuzeye verjanslı bindirme ile eşleşmektedir. Toplanan normal bileşenli fayların geometrisi bize bölgeyi etkileyen bir diğer deformasyonun Kuzey Anadolu Fay Zonu ile ilişkili olduğunu göstermektedir. Paleozoyik istifi içerisinde hazırlanan yapısal kesitler sonucunda, istifin derinliği 3500 m'ye kadar inen bir dekolman yüzeyi boyunca D-B yönlü yaklaşık %50 daralma ile sıkıştığı ortaya çıkmıştır. İstanbul Paleozoyik istifinin içerisinde metamorfik kayaların bulunmaması, zayıf klivaj gelişimi ve okyanusal kabuk kökenli malzemenin eksik olması, istifin içerisinde geliştiği havzanın, Triyas öncesindeki deformasyon evresi boyunca orojen kuşağının ard-ülkesinde yer aldığını göstermektedir. İstanbul civarının morfolojisini, Kuzey Anadolu Fayı ile ilişkili makaslamaya bağlı ikincil yapıların kontrol ettiği ortaya çıkmıştır. Bu yapılar İstanbul bölgesinde karada meydana gelen depremlerle de uyumludur. İstanbul'da karada da aktif olması muhtemel ve yıkıma sebep olabilecek faylar mevcut olabilir. İstanbul Paleozoyiği'nden toplanan Brakiyopod fosilleri İstanbul Zonu'nun Rhenik okyanusu, yani Avrupa Hersinyeni ile doğrudan bir bağlantısı olduğunu göstermektedir. Toplanan krinoid fosilleri ise İstanbul Zonu'nun erken Emsiyen döneminde Tien Shan, Rudny Altay, Armorikan Masifi, Güney Minusa Havzası, Gorny Altay, Kazakistan, Uzak Doğu ve Salair ile toplanan ammonoid fosilleri ise, Batı Avrupa (Kuzey İspanya, Montagne Noir, Fransa, Almanya) ve Kuzey Afrika ile bağlantılı olduğunu işaret etmektedir. İstanbul Zonu ile Peri-Gondwana ve Armorika arasında denizel bir bağlantı olması gerektiği ortaya konmuştur.
  • Öge
    Paleoclimatology and glacial geochronology of the Western Taurus (Sw Türkiye) using comparative, relative and numerical methods
    (Graduate School, 2024-07-26) Altınay, Onur ; Sarıkaya, Mehmet Akif ; 602192005 ; Geodynamics
    Türkiye possesses a remarkable heritage of the Late Pleistocene glaciations, evident across almost all of its lofty mountainous. Numerous individual mountains, particularly in the Eastern Black Sea and Taurus mountain ranges, host most of these glacial landscapes. In the 20th century, many pioneering studies on Late Pleistocene glaciations were conducted by various researchers in Anatolia. However, it was not until the 21st century that a comprehensive understanding of the glaciers in both spatial and temporal dimensions became possible. Thanks to numerical dating techniques, we now know the temporal resolution of the glaciation. Among these methods, the Terrestrial Cosmogenic Nuclide Dating (TCND) has gained considerable popularity since the early 2000s. In this study, first I reviewed the existing records on glacial chronology in the SW Türkiye. Additionally, I employed TCND to elucidate and fill certain gaps in the glacial geochronology of the Western Taurus Mountains. Finally, I tested a calibrated dating technique known as Schmidt Hammer Exposure-Age Dating (SHD) on different lithologies in the region for a cross-validation of TCND ages. In the first part of this thesis, the Late-glacial to Holocene glacier chronologies in Türkiye are reviewed. Despite the extensive extent of Turkish glaciers during the Last Glacial Maximum (LGM), traces of glaciers from the Late-glacial period are notably scarce in Türkiye. Certain landforms have been evaluated as Late-glacial and/or younger, but solid evidence, such as numerical dating, has not been obtained. In this section, Late-glacial and Holocene glacial areas are identified based on their TCND chronologies. Most of these areas are part of the Taurus Mountains, including the Dedegöl Mountains, Geyikdağ, Bolkar Mountains, and Aladağlar. Younger Dryas advances are evident in these mountains, especially in Aladağlar. Erciyes Volcano is the only location outside the Taurus Mountains in this study. Generally, the Late-glacial to Holocene glaciers of Turkish mountains extend from 14.8 ± 2.9 ka to 1.0 ± 0.3 ka, with certain Early to Late Holocene ages. Evidence for Little Ice Age (LIA) glacier advances is rare in Türkiye. Despite the rich glacial chronology of the Taurus Mountains, there are still areas with well-developed glacial geomorphology but lacking a strong dating control. In this thesis, I examined two of these areas to reveal their glacial history. One of these areas is known as Mount Barla, situated in the northernmost part of the Western Taurus Mountains. Polygenetic and polycyclic processes play an important role in the origin of the glacial valleys of Mt. Barla. Glacial, karst, mass movement, and fluvial processes are intertwined, paving the way for glacial valley formations. The paleoglaciers here date back to 78.5 ± 17.6 ka (MIS5). It is also observed that there was a co-deglaciation between two different glacial valleys. The TCND ages indicate that these glacial retreats occurred around 42.1 ± 5.2 ka and 45.5 ± 6.8 ka (MIS 3). Despite the absence of an LGM deglaciation, the final glacial retreat dates back to 16.6 ± 2.6 ka (Late-glacial). Mount Davraz is another mountain with a well-established glacial geomorphology. However, this mountain has also lacked numerical ages until this thesis. It is located roughly 30 km south of Mount Barla, yet the paleoglaciers shaped this mountain's geomorphology in a notably different manner. The peculiar glacial geomorphology, considering its relatively small scale, is attributed to the existence of piedmont glaciers during the Late Pleistocene. The paleoglaciers within the cirques on the north-facing slopes, aligned in an E-W direction, were sufficient to support these piedmont glaciers. The paleoglaciers of Mount Davraz most probably benefited from strong southerly winds. These winds carried snow from the relatively flat top side to the north-facing slopes of the mountain. Consequently, the piedmont glaciers moved northward, extending over a northerly flat area and forming the Davraz paleoglacier. In this study, the remnants of this paleoglacier were dated using the TCND method. These remnants, known as "hummocky moraines," are common landforms formed after the disappearance of an ice sheet or a piedmont glacier. I utilized TCNs obtained from glacial boulders located on these moraines to calculate the latest deglaciation phase in Mount Davraz. The results indicate two periods: the Davraz paleoglacier began to retreat from east to west around 21.8 ± 2.4 ka (LGM) and completely disappeared around 17.7 ± 2.2 ka (Late-glacial). Finally, I utilized Schmidt Hammer Exposure-Age Dating (SHD) to evaluate its applicability on Mount Sandıras, Karadağ, and Akdağ, as part of the Western Taurus Mountains. I measured rebound values (R-values) from the glacial surfaces to assess surface hardness. These measurements were conducted on both dated ("control surfaces" with TCND ages) and undated surfaces (test surfaces), with each control and test surface forming a sample group. The primary objective of this approach was to ascertain whether serpentinized harzburgite (Mount Sandıras) and limestone (Karadağ and Akdağ) surfaces are suitable for SHD applications. While the method yielded partial success with Mount Sandıras samples, the results from Karadağ and Akdağ did not align with expectations. The SHD glacial chronology of Mount Sandıras exhibited a substantial fit with its TCND glacial chronology.