FBE- Bilgisayar Mühendisliği Lisansüstü Programı - Doktora
Bu koleksiyon için kalıcı URI
Gözat
Konu "Agent" ile FBE- Bilgisayar Mühendisliği Lisansüstü Programı - Doktora'a göz atma
Sayfa başına sonuç
Sıralama Seçenekleri
-
ÖgeSanal Firmalara Yönelik Etmen Ve Rol Tabanlı Web Servis Pazarı(Fen Bilimleri Enstitüsü, 2012-06-04) Durmuş, Ali ; Erdoğan, Nadia ; 429321 ; Bilgisayar Mühendisliği ; Computer EngineeringGelişen internet teknolojisi firmalara yeni iş fırsatları ve iş olanakları yaratmaktadır. Teknolojinin sağladığı olanaklar, firmalara, internet aracılığı ile hizmetlerini (servislerini) satabilme ve aynı şekilde ihtiyaç duydukları hizmetleri (servisleri) satın alabilme fırsatı sunmaktadır. Alım ve satım işlemlerinde coğrafi sınırlar bir engel olmaktan çıkmış, firmalar çok farklı yerlere servis satabilir duruma gelmiştir. Hatta bazen, firmaların satın aldığı bir servis, sattıkları bir başka serviste kullanılabilmektedir. Pazarda oluşan anlık taleplere firmalar hızlı bir şekilde yanıt vermek durumundadır. Yine aynı şekilde, pazarda oluşan değişimlere karşı firmalar da dinamik olarak yeniden organize olmak durumundadır. Yeni olanaklar ve pazar dinamizmi firmaları yapısal olarak dinamik olmaya zorlamaktadır. Firmalar içsel organizasyonlarını ve çalışan yapısını pazar ihtiyaçlarını ve dinamizmini karşılayabilmek için hızlı bir şekilde değiştirmek durumunda kalabilmektedir. Bu doğrultuda, firma içindeki alt birimlerin yapılarının değiştirilmesi (içsel organizasyon değişikliği), yeni eleman alımı veya gerektiğinde eleman çıkarma işlemleri yapılabilmektedir. Teknolojik gelişmeler firmalara sadece alış-satışlar için fırsat yaratmamış, kendi içsel yapıları içinde yeni dinamizm olanakları yaratmıştır. Firmalar kendi işleri için dış kaynak kullanabilmekte, hızlı bir şekilde ihtiyaç duydukları elemanları işe almakta ya da bazen kiralayabilmektedir. Yine firmalar teknolojinin getirdiği olanakları kullanarak çalışanlarının işe gelmeden firma faaliyetlerini yürütmesine izin vermektedir. Firmaların dinamik piyasa koşullarına ayak uydurarak servislerini pazarda satabilmeleri için aşağıdaki temel sorunların çözümlenmesi gerekmektedir. • Firma yapılarının dinamik olarak oluşturulmasına imkan sağlamak gerekmektedir. • Firmaların eleman ihtiyaçlarının hızla giderilmesi için eleman alımı ve bu elemanların servislerle ilişkilendirme işlemlerinin hızlıca yapılabilmesi gerekmektedir. • Firmaların elemanlarını ofis ortamından bağımsız olarak çalıştırabilmeleri gerekmektedir. • Firmaların servislerini satabilecekleri bir ortamın var olması gerekmektedir. • Firmaların servislerinin farklı ortamlardan kullanılabilmesi gerekmektedir. • Müşterilerin servis satın alabilecekleri bir ortam var olması gerekmektedir. • Müşteriye ihtiyacına göre birden fazla firmanın servislerinin birleştirilmesi (bütünleşik servis) olanağının sağlanması gerekmektedir. Birbirlerinden farklı ortamlara hizmet verebilme ve geniş bir pazara ulaşma söz konusu olduğunda, web servisi teknolojisi bu gereksinimleri karşılayan en uygun yapıdır. Web servisleri heterojen ortamlarda çalışma yeteneği ve servis tabanlı yapısı ile diğer sistemlere göre öne çıkmaktadır. Servis tabanlı mimari atomik servislere yoğunlaşmıştır ve bütün işler birer servis olarak kurgulamıştır. Web servislerinin, temel özellikleri olan ortamdan bağımsızlık, gevşek bağlılık ve modülerlik ile firmaların dinamik piyasa koşullarında karşılaşacakları problemlerin çözümlerinde kullanımı uygun olmaktadır. Olumlu yanlarına rağmen web servislerinin firmaların gereksinimlerini karşılayamadığı pek çok nokta bulunmaktadır. Dinamik firma yapısının oluşturulması, firma içindeki yetkilerin dağıtılması gibi yetenekleri web servislerinin sağlaması mümkün değildir. Web servisleri ve klasik programlama teknikleri bu tip problemlere çözüm getirmemektedir. Web servisleri, yapısını değiştiremeyen, işbirliği ve koordinasyon sağlayamayan statik yapılardır. Dinamizm, işbirliği ve koordinasyon söz konusu ise, bir ortamda bulunan ve tasarım amacına ulaşmak için ortamda özerk hareket etme yeteneğine (otonom) sahip bilgisayar yazılımları olan etmenler akla gelmektedir. Etmen insan veya diğer sistemlerin müdahalesi olmadan kendi başına karar verme yeteneğine sahiptir, kendi iç durumu ve hareketleri üzerinde kontrolü vardır. Etmenler ve web servisleri özellikleri itibari ile birbirlerini tamamlayıcı durumundadır. Web servislerine dayalı bir çözüm farklı ortamlardan çağrılma ve kullanılma problemini çözmekte ve büyük problemleri küçük problemlere ayırma yaklaşımı getirmekte, ancak etmenlerin doğal bir özelliği olan dinamizm, etkileşim, koordinasyon ve işbirliği konularında bir çözüm getirememekte, ya da yetersiz kalmaktadır. İki yaklaşımın kendine özgü yetenekleri birbirini tamamlar niteliktedir ve bu çalışmada beraber kullanılmıştır. Yukarıda belirtilen gereksinimleri karşılamak ve problemleri çözmek için, tez çalışması kapsamında, sanal firmalara yönelik bir etmen ve rol tabanlı web servis pazarı yaklaşımı önerilmiştir. Bu tezde ortaya konulan konulardan biri olan sanal firma sanal çalışanlardan ve sanal yöneticilerden oluşan bir çoklu etmen sistemidir. Bu tezin konusu olan sanal firma ile gerçek hayattaki firma yapılarının sanal ortama taşınması ve sanal ortamda servislerinin dış dünyaya açılması ve pazarlanması sağlanmış ve bunun için bütünleşik bir çatı ortaya konulmuştur. Yöneticilerden ve çalışanlardan oluşan sanal firma içinde yetenekler, mevkiler ve yetkiler roller aracılığı ile belirlenmiştir. Roller belirli servislerle ilişkilendirilmiştir. Rolleri edinen çalışan, sanal firmanın rolle ilişkilendirilmiş olan firma servislerini sunma yeteneği kazanmaktadır. Sanal firma servisleri etmen tabanlı web servis pazarında (EWSP) satılabilecektir. Sanal firma rolleri EWSP’de web servislerine dönüştürülmekte, web servisleri ise EWSP’de pazarlanabilmektedir. EWSP sistemi üzerinden web servis talebinde bulunan istemci/müşterilerin talepleri doğrultusunda sistemde ihale yapılıp ve talebi karşılamak için servis sağlayıcı etmenler belirlenmektedir. EWSP üzerinde bir istemci talebinin karşılanması için birden fazla servis bir araya getirilerek bütünleşik servisler oluşturulabilmektedir. İhale sonrası sanal firma taahhütleri (ihaleyi kazanan servis sağlayıcının) EWSP sistemi tarafından takip edilebilmektedir. Sanal firma modelinin tez çalışması bağlamında geliştirilen temel özellikleri şunlardır • Sanal firma sanal yönetici/kurucu ve sanal çalışanlardan oluşur. • Rol kavramı kullanılarak sanal çalışanlar belirli servisler konusunda yetkilendirilir ve sorumluluk verilir. • Sanal firma içindeki roller dinamik olarak çalışanlara dağıtılır veya geri alınır. Rollerin çalışanlara verilmesi veya alınması çalışma zamanında olmaktadır. • Sanal firma içindeki bir rol bir veya daha fazla servis ile ilişkilendirilebilir. Rol kavramının tasarımla bütünleşmiş olması sisteme esneklik ve dinamizm sağlamıştır. Sanal firma fonksiyonlarının rollere dağıtılması ve roller aracılığı ile yönetilmesi sanal firmalara günümüz koşullarında ihtiyaç duydukları dinamizmi kazandırmıştır. • Rol tanımları dinamik olarak bir xml dosyası ile yapılır. Böylece, tanımlamalar çalışma zamanında gerçeklenmiş olmaktadır. Sanal firma tanımlamalarının dinamik şekilde yapılabilmesi için, çalışma kapsamında, bir rol tanımlama dili olan EWSPX geliştirilmiştir. EWSPX kullanılarak rol tanımları rahat ve hızlı bir şekilde yapılabilmekte, geliştiriciler kendi sanal firmalarını kolay bir şekilde sisteme entegre edebilmektedirler. • Bir rol, atandığı çalışana, rol içerisinde yer alan servisleri sunma hakkı/yetkisi verir. • Sanal firmaya sanal çalışanların katılımının sağlanması için bir çalışma ortamı oluşturulmuştur. Adaylar yürütme sırasında bir başvuru gerçekleştirirler ve sanal yönetici tarafından yapılan değerlendirme sonucunda başvuruları sonuçlandırılır. Bu şekilde sanal firmalara yapısal dinamizm de kazandırılmıştır. • Sanal firma ölçeklenebilirdir. Sanal firma içindeki yönetici ve çalışanlar aynı bilgisayar sisteminde olmak durumunda değildir. Farklı sistemler üzerinde çalışabilirler. • Sanal firma yapısı esnektir. Dinamik ve çalışma zamanlı rol dağıtımı ile sanal firmanın kendi içsel hiyerarşisi esnek ve hızlı bir şekilde değişebilir. Aynı şekilde çalışanlarının yetenek ve yetkileri de değişebilir. • Sanal firma rol yapıları esnek ve dinamiktir. Roller xml dosyası ile sistem açılışında tanımlandığı için esnek ve dinamik olarak tanımlanabilir. Rollerin içerdikleri servisler (rol servis ilişkisi) dinamik bir şekilde tanımlanabilmektedir. EWSP sistemi özellikleri şunlardır: • Sanal firmaların servisleri web servislerine dönüştürülür ve sisteme kayıt edilir. • İstemciler (müşteriler) tarafından iletilen servis talepleri karşısında uygun servisin belirlenmesi amacıyla bir ihale hizmeti gerçeklenir. • İstemcilerin taleplerini yerine getirmek için birden fazla servis bir araya getirilerek bütünleşik servis oluşturulabilir. • Bütünleşik servis, bütünleşik servis yürütücüsü tarafından yürütülür. Bütünleşik servis yürütücüsü kendisine gelen talepleri ve çağrıları bütünleşik servisi oluşturan alt servislere ileterek sonucu oluşturur. • İstemciler servis talepleri için sadece servis kriterlerini kullanmaz, aynı zamanda kendi kriterlerinin ağırlıklarını da vererek uygun bir servis bulabilirler. Böylece istemcinin ihtiyaçlarına uygun web servisi elde etme imkanı artmaktadır. • İstemcinin talebi olan servisi bulmak için yapılan ihale sonrasında ihaleyi kazanan etmen taahhüdü takip edilir. Taahhüt takibi ile müşterinin hakları korunmakla birlikte ihalelere katılan rakip etmenlerin de hakları korunmaktadır. • Kazanan etmenin taahhütlerini yerine getirme düzeyi diğer ihaleler için girdi olarak kullanılmaktadır. Yani taahhütlerini yerine getiren etmen yeni ihalelerde daha avantajlı duruma gelirken taahhütlerini yerine getirmeyen etmen yeni ihalelerde dezavantajlı duruma gelmektedir. • EWSP ölçeklenebilir yapıda kurgulanmıştır. Servis talebinde ortaya çıkan duruma göre, ihtiyaç dahilinde birden fazla EWSP Yönetici etmeni yaratılıp, yük paylaştırılabilir. Sisteme katılan sanal firmalar farklı makinelerde çalışabilmektedir. • EWSP sistemi açıktır. EWSP sistemi web üzerinden çalıştığı için çok farklı işletim sistemleri üzerinde çalışan sistemler ile etkileşim halinde olabilir. Farklı işletim sistemi üzerinde çalışan sanal firmalar bu sisteme dahil olabilir. Bu çalışma içinde, yukarıda kısaca değinilen özellikleri taşıyan bütünleşik bir çatı ve yürütme ortamı tasarlanmış ve gerçeklenmiştir. Sistemin başarımını ölçmeye yönelik deneysel sonuçlar öngörülen hedefler ile uyumludur.