Azerbaycan Aşıklarından Aşık Elesker

Abstract

Bu çalışmada, 19. yüzyılın ikinci yarısında ve 20. yüzyılın başlarında Azerbaycan'da yaşamış olan Aşık Elesker'in Türk aşık edebiyatındaki yeri araştırılmıştır. Bunu yapmak için tarihi bir arka plan incelemesi yapılarak öncelikle Azerbaycan'ın genel Türk halk edebiyatı tarihinden nasıl beslendiği, diğer Türk devletleriyle, özellikle Türkiye ile nasıl ilişkiler içinde olduğu anlaşılmaya çalışılmıştır. Aşık Elesker'in Türkiye'deki edebiyat çevreleri için önemli bir figür olup olmadığı sorgulanmıştır. İncelememizde 16. yüzyıldan itibaren hem Anadolu sahasında hem de Azerbaycan'da ve Kafkaslarda, Orta Asya'daki Türk toplumlarında görülen Ozan ve Baksı gibi halk şairlerinin yerlerini yavaş yavaş aşıklara bıraktığı ortaya çıkmıştır. Buna dayanarak, Azerbaycan ve Türkiye'nin ortak bir tarihi kaynaktan beslenmelerinin bu iki ülkenin edebiyatlarında ne gibi paralellikler doğurduğu incelenmiş, özellikle aşık edebiyatındaki türlerin ve içeriğin birbirine çok yakın olduğu görülmüştür. Yapılan araştırma göstermiştir ki, Azerbaycan ve Anadolu sahasında ortaya çıkan aşık edebiyatı adeta kardeş edebiyatlar gibidir. Her ne kadar terminolojide ufak tefek farklılıklar olsa da, şekil, muhteviyat, gelenekler ve kültür açısından bu iki edebiyat kolu birbirlerine çok yakındır. Uzun yıllar Rusya işgalinde kalmış, 1990'da ise Sovyetler Birliği bünyesinde kalarak Demir Perde politikalarıyla Türkiye'yle bağı kesilmeye çalışılmış olan Azerbaycan'da, Elesker de dahil olmak üzere halk şairleri Türkiye'yle olan gönül bağlarını korumuşlardır. Buna ek olarak, 19. yüzyıl sonlarında ortaya çıkan Türk-İslam fikir birliği akımları sayesinde bu iki halk ve dolayısıyla aşıklar birbirlerine biraz daha yakınlaşmışlardır.

In this study, the place of Minstrel Elesker, an Azerbaijani minstrel who lived between the second half of 19th century and early 20th century, in Turkic folk literature. In order to do this, a historical background analysis is made to determine how Azerbaijan fed from general Turkic folk literature and what kind of relationships she has had with other Turkic states, especially Turkey. It is questioned whether Elesker is a prominent figure for Turkish literary circles. In our analysis, we have found out that from 16th century onwards, folk poets like Ozan and Baksı that are seen in Turkic populations in Middle Asia had been replaced by minstrels both in the Anatolian and the Azerbaijani sites, as well as in Caucasia. Departing from this, we have studied what kind of parallels did the fact that Azerbaijan and Turkey fed from the same historical source produce in these countries? literature. It is observed that in terms of genre and content, minstrel literature was especially very close. The study has shown that minstrel literatures that has emerged in Azerbaijani and Turkish sites are almost like brother literatures. Despite the fact that there are some differences in terminology, in terms of form, content, traditions and culture, these two literary lines are very close. While Azerbaijan remained under Russian occupation and was part of the Soviet Union until its collapse in 1990, where the country?s bond with Turkey was being tried to be severed by the Iron Curtain policies, folk poets, including Elesker, preserved their whole hearted bonds with Turkey. Furthermore, as a result of the Turkic-Islamic movements that appeared towards the end of 19th century brought the two people, and thus minstrels closer together.