Dinamik Kent Meydanları İçin Tasarım Değerlendirme Kriterlerinin Sağlanması: Eminönü Meydanı İncelemesi

Abstract

Kent meydanları toplumsal yaşamda çok önemli bir role sahiptir ve her zaman kentlerin fiziksel, ekonomik, sosyal, politik ve kültürel dönüşümlerine konu olmaktadır. Meydanlar, kentte kamu iletişimi ve katılımını canlı tutar, sosyal etkileşim için gereken ortami sağlamaktadır. Buna ek olarak, meydanlar Kentin işleyiş mekanizmasında önemli bir yer tutmaktadırlar. Kent meydanları, sadece insanların siyasi ve kültürel ihtiyaçlarını karşılamaz, aynı zamanda fiziksel ve zihinsel ihtiyaçları da karşılamaktadır. Kent meydanlarının bireylerin günlük yaşamları üzerinde çok sayıda etkileri vardır. Meydanlar bireylerin sosyalleşmesine, farklı duyguları hissetmelerine neden olmakla birlikte, farklı kültürel geçmişlere sahip bireylerin biraraya geldiği buluşma ve toplanma mekanları olarak da hizmet vermektedir. Bütün bunlar doğrudan bireylerin algısına hitap etmektedir ve onların psikolojik olarak iyi hissetmesini sağlamaktadır. Gündelik hayatta yoğun stres ve trafik karmaşası ile dolu olan modern şehirlerde, bireylerin talepleri doğrultusunda tasarlanan mekanların bulunması vatandaşlık hakkıdır. Tüm bu argümanlar, kent meydanlarının bireylerin yaşamındaki önemini yansıtmaktadır ve tasarımcılar için kent meydanlar sözkonusu olduğunda bu unsurlar birincil önem kazanmalıdır.. Bilim ve teknolojinin gelişimi, yanlış kentsel dönüşüm hareketleri, kent merkezlerindeki sanayileşme, sosyal ve ekonomiye dayalı sorunlar, kent meydanlarını tehdit eden belirgin faktörlerdir. Bilim ve teknolojinin gelişmesi ile, birçok kent meydanı rollerini ve fonksiyonlarını kaybetmiştir. Sanayileşme hareketleri ile birlikte kentsel yapıda, meydanlarin sayısında azalmalar görülmeye başlanmış ve bu sorun günümüzde de devam etmektedir. Bu durdurulmazsa, her türlü insan etkileşimi ve kent meydanlarda rekreasyonel aktiviteler yapmak için bir sosyal arena bulunamayacaktir. Dünyadaki kent meydanlarından bazı örnekler incelendiğinde mekanların ıssız olduğu ve bireylerin çok da tercih etmediği görülmektedir. Ve çoğu kamusal toplanma mekanlarının işlevsel açıdan başarısız oldukları gözlemlenmiştir. Başarısız örneklere dikkatli tespit yapıldığında, bu meydanlarin bireylerin ihtiyaçlarını karşılamadığını ortaya koymaktadır. Bireyler için tasarlanmış yerlerin sayısındaki azalması, bugünlerde kent meydanlarının önem ve değerini iyiden iyiye artırmaktadır. Bu nedenle, günümüzde kent meydanlarının tasarımı artık daha önemli ve daha fazla dikkat gerektirmektedir. Kent meydanların tasarım veya yenilenmesi söz konusu olduğunda, bu konudaki kriterler belirlenirken, kent meydanlarının nitelikleri bağlamında değerlendirmeye alınmalıdır. Tüm yukarıda belirtilen hususlar göz önünde tutulursa, kent meydanlarının tasarımın ne derece önemli olduğu vurgulanabilir. Bu çalışmada özellikle kentsel tasarımcı bakış açısı ile kent meydanlarının önemi vurgulanmaya çalışılmıştır. Amaç dinamik kent meydanlarına toplumun geniş kesimlerinin dikkatini çekerek daha fazla aktif ve kullanımı etkinleştirmek için, uygun tasarım değerlendirme kriterleri keşfetmektir. Bu amaçla, kent meydanlarının etkilerini ve özelliklerini keşfetmek ve dünyada kent meydanlarının, hem doğu ve batı ülkelerinin kentleri kapsamında tarihini gözden geçirmek çok önemlidir. Mekan duygusunu korumak ve üretmek, çeşitlilik ve çoklu işlevsellik kentsel meydanlarin tasarımında temel özelliklerdir ki kent meydanlarında da dikkate alınmalıdır. Gelecek kent meydanlarına dair arzu edilen ve tatmin edici bir tasarım sunmak için, bu çalışma, tasarımı derinden etkileyen temel özellikler ve değerlendirme kriterlerine hitap etmektedir. Bu nedenle, bu kriterler tezin sonraki bölümlerde incelenmiştir. Metodoloji ve uygulanan prosedürler literatür kapsamlı inceleme ile başlamistir. Çalışmanın temel araştırma sorusu “Bireylerin ilgisini meydanları daha aktif kullanmak ve vakit geçirmeye yöneltmek için meydanların tasarımında hangi kriterler dikkate alınmalıdır? Cevabı bulabilmek için ilk olarak, farklı kaynaklardan tasarım değerlendirme kriterleri incelenmiştir. Ardından, tasarım değerlendirme kriterleri, kentsel tasarım açısından kent meydanlarının farklı yönleri olarak dort ana başlık olarak kategorize edilmiştir Form ve Bağlantı, Sosyallik ve Faaliyetler, Anlam ve konfor, ve Yönetim. Alan çalışmasında, konum, bölgenin genel bilgiler ve tarih ele alınmıştır. Ayrıca, tasarım değerlendirme kriterlerine göre alan çalışması gözlem ve görsel kayıtlar ile desteklendirilmiştir. Bu çalışma sonuçtan girişe doğru, giriş bölümü de dahil olmak üzere dört ana bölüm içerir. İlk bölüm giriştir. birinci bölümün ikinci kısmında, ilgili ve geçmiş literatürlerden kapsamlı bir inceleme sunulmaktadır, ilk olarak, kentsel mekan ve kamusal alana atıfta bir mekansal bağlamda meydanın bir tanımını yapilmistir. Bu bağlamda, kentsel mekan ve kamusal alan kavramları tartışılmıştır. Bu tanımlardan sonra, kent meydanın önemini ve kent meydanlarının işlevleri ve faaliyetlerinin nasıl değiştiğini ve tarih boyunca meydanların nasıl şekillendiğini daha iyi anlamak için kent meydanlarının tarihsel süreci anlatılmıştır. İkinci bölümün ilk kısmında, Jacobs, Canter, Punter, Montgomery, PPS projeleri, Shaftoe, Carmona, ve Kevin Lynch gibi tasarımcıların kentsel mekan ve kent meydanlarındaki farklı tasarım değerlendirme kriterleri tartışılmıştır. Ayrıca, tüm kaynaklar analiz edilerek ve incelenerek dinamik kent meydanları için altı ana tasarım değerlendirme kriteri belirlenmiştir. İkinci bölümün ikinci kisminda, kriterler ve bileşenleri tek tek tartışılmıştır. Bu bölümün üçüncü kısmında, dünyada dinamik kent meydanlarin belirgin örnekleri verilerek değerlendirilmiştir. Eminönü bölgesi tarihten beri istanbul’un en önemli lokasyonlarindan biridir. Eminönü Meydanı İstanbul demiryolu nakliyatı, kentsel yollar ve deniz nakliyatı dahil olmak üzere kentsel ulaşım ağının ana düğümdir. Ayrıca, İstanbul'un kent için önemli bir kamusal alani dir.Bu çalışmada, Istanbul'un tarihi yarimada olarak bilinen kisminda yer alan Eminönü kent meydanı sınıflandırılmış tasarım değerlendirme kriterlerine göre: Form ve Bağlantı, Sosyallik ve Faaliyetler, Anlam ve konfor, ve Yönetim yönleriyle dahil olmak üzere, alan gözlem ile değerlendirilmektedir. Eminönü meydanının güçlü ve zayıf noktaları irdelenmiş ve gerekli öneriler önerilmiştir. Çalışmalar ve örnek çalışma sonucunda elde edilen sonuçlar, gelecek ve çağdaş kent meydanlarında daha iyi ve anlamlı tasarımlar gerçekleşmesi açısından, bireylerin dinlenme yeri ve onların sosyal ve günlük aktiviteleri gerçekleştirebileceklerine olanak tanıyacak mekanlar için yön verici olabilir.

Squares have very important role in people’s lives. Urban squares keep public communications and participation alive and provide the terrain for social interaction. In addition, they have a significant function on city’s transaction base. Urban squares not only fulfill people's political and cultural needs, but they also satisfy their physical and mental requirements. The development of science and technology, urbanization movement, industrialization of cities, and social and economic problems are salient factors threatening the urban squares. Due to the decrease in the number of places designed for people, the urban squares are of greater importance, nowadays. In the case of the designing or renewing the urban squares, attention should be paid to determine specific factors in the context of quality of the urban squares. The objective of the present study is to discover suitable designing evaluation criteria for dynamic urban squares to engage public attention and activate them for more uses. For this purpose, it is so important to explore the influence and characteristics of the urban squares and review the history of the urban squares in the world, both in the cities of the Eastern and Western countries. Protecting and producing sense of place, diversity and multi-functionality are the essential features in the urban squares design which should be taken into consideration in urban squares. In this study, Eminönü square is evaluated by site observation according to the classified design evaluation criteria including: Linkage & Form Sociability & Activities, Image & comfort and Management. In the study, strong and weak points of the Eminönü square are discussed and necessary suggestions are proposed. Results obtained through studies and the case study can pave the way for having a better and logical design of the future and contemporary urban square, a space where people will be willing to resort and have their social and daily activities.